Абел Тасман

Абел Тасман (нидер. Abel Janszoon Tasman, 1603 онд Лутегаст, Гронинген мужид төрсөн - 1659 оны 10-р сарын 10-нд Батавиа, одоогийн Жакартад нас барсан) - Голландын далайчин, судлаач, худалдаачин. 1642-1644 онд газарзүйн агуу нээлтүүдийг хийсэн. Тэрээр Европын алдартай судлаачдын дунд Шинэ Зеланд, Тонга, Фижи арлын эрэгт хүрсэн анхны хүн байв. Түүний аялалын үеэр цуглуулсан мэдээлэл нь Австрали бол тусдаа тив гэдгийг батлахад тусалсан.

Тасмани арал болон Тасманы тэнгисийг түүний нэрээр нэрлэсэн юм.

Намтар

Абел Янсун Тасман 1603 онд Нидерландын Гронинген хотын ойролцоох Луттегаст тосгонд (одоогийн Гронинген мужийн Гротегаст хот) төрсөн. Түүний төрсөн сар өдөр тодорхойгүй байдаг юм.

Абел Тасман Нидерландын Зүүн Энэтхэгийн компанид энгийн далайчинаар ород 1634 онд тэрээр тус компанийн нэг хөлөг онгоцны ахлагч болжээ. Тухайн үеийн компанийн далайчдын гол ажил бол Европын зах зээлд үнэтэй, үнэ цэнэтэй бүтээгдэхүүн болох халуун ногоо, халуун ногоо тээвэрлэх үйлчилгээ байв.

Абел Тасман 1638 онд хөлөг онгоцыг удирдаж Энэтхэг рүү явсан.

1639 онд Тасман Зүүн Энэтхэгийн компаниар тоноглосон хоёр хөлөг онгоцны нэгийг (М. Куасттай хамт) удирдаж, Японы бүс нутаг дахь далайн тээврийн бүсийг судалж, нутгийн иргэдтэй худалдаа хийх боломжийг судалжээ. Ерөнхийдөө энэ аялал амжилтгүй болсон бөгөөд зургаан сар далайд өнгөрөөсний дараа Тасманы хөлөг онгоц багийн 90 гишүүнээс 40-ийг нь алдаж, Формоса (Тайвань) арал дээрх Голландын цайз Зеланд руу буцаж ирэв.

1640 онд Тасман дахин Японы эрэг рүү явсан Голландын 11 хөлөг онгоцны нэгийг удирдав. Тэрээр энэ удаад Японы Хирадо боомтод гурван сар орчим өнгөрөөсөн байна.

1642 оны 11-р сарын 24-нд Тасман Австралийн эргээс холгүй том арлыг (Тасмани арал) нээсэн. Тасман арлын эрэг дагуу хэдэн арван миль даган зүүн тийш эргэж, 12-р сарын 13-нд өөр нэг үл мэдэгдэх газрыг олж харав. Энэ бол Шинэ Зеландын өмнөд арал байв. Европчууд энэ арлын ойролцоо байх хугацаандаа Шинэ Зеландын уугуул оршин суугчид болох Маори нартай анх уулзжээ.

Хойд Тасманы арлын баруун эрэг дагуу үргэлжлэн түүний үзүүрт хүрч, зүүн хойш эргэв. 1643 оны 1-р сарын 21-нд экспедиц Тонга арлуудад хүрч, энд урьд өмнө мэдэгдээгүй хэд хэдэн арлуудыг олж илрүүлэв. Тонгагийн ус, хүнсээ базаагаад 2-р сарын 6-нд Тасманы хөлөг онгоцууд Фижи арлуудад ойртов. Цаашлаад Фижи арлуудыг орхин урд зүгт Тасман, Шинэ Гвинейн хойд эргээр аялж, 6-р сарын 15-нд бараг арван сар аялсны дараа Батавид /Жакарта/ ирэв.

Тэрээр 1643 онд Тасман Шинэ Гвинейн баруун эрэг, Австралийн хойд эргийг дагуулан явсан Зүүн Энэтхэгийн компанийн гурван хөлөг онгоцны отрядыг удирдав. Үүний үр дүнд Австралийн хойд хэсгийн эрэг орчмын томоохон хэсгийг анх удаа газрын зурагт буулгасан юм.

Экспедиц Батавиа руу буцаж ирсний дараа Абел Тасманд командлагч цол олгож, цалин пүнлүүг нь нэмсэн бөгөөд тэрээр өөрөө Батавийн Хууль зүйн зөвлөлийн гишүүнээр томилогдов. 1647 онд түүнийг Сиамын хаанд төлөөлөгчөөр илгээж байсан бөгөөд 1648 онд Испанийн флотын эсрэг найман хөлөг онгоцныг удирдаж байжээ.

Ойролцоогоор 1651 онд Абел Тасман тэтгэвэртээ гарч, Батавид худалдаа хийж байв. Тэрээр 56 насандаа тэндээ нас баржээ.