Орос-Японы дайн
| Орос-Японы дайн | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Дээд талд: Оросын байлдааны хөлөг онгоц Паллада Порт-Артурын орчимд довтолгоонд өртөж байгаа нь Зүүнээс цагийн зүүний дагуу: Японы явган цэргүүд Ялу голыг гаталж байна, Оросын морин цэргүүд Мүгдэнд, Оросын байлдааны хөлөг онгоц Варяг ба буут хөлөг онгоц Кореец Чемульпогийн буланд, Оросын цэргүүд Порт-Артурт Японы амь үрэгдсэн цэргүүдийн дэргэд. | |||||||||
| |||||||||
| Байлдагч талууд | |||||||||
.svg){kind=small} Оросын Хаант Улс
|
.svg){kind=small} Японы эзэнт гүрэн
| ||||||||
| Удирдагчид | |||||||||
Эзэн хаан Николай II Алексей Куропаткин Степан Макаров † Зиновий Рожественский
|
Эзэн Хаан Мэйжи Оояма Ивао Тоого Хэйхачиро
| ||||||||
| Хохирол | |||||||||
| 31,458 алагдсан | 58,812 | ||||||||
Орос-Японы дайн (Япон: 日露戦争, にちろせんそう, Орос: Русско-японская война, 1904 оны 2-р сарын 8-нд эхлээд–1905 оны 9-р сарын 5-нд дууссан) нь Оросын Хаант Улс, Японы эзэнт гүрний хоорондох Манжуур, Солонгос дахь ашиг сонирхолын зөрчилдөөнөөс үүссэн дайн юм. Англи хэлний зарим эх сурвалжид Манжуурын аян дайн гэж бичигдсэн байдаг. Дайны гол үйл ажиллагаа нь Өмнөд Манжуур, ялангуяа Ляодунгийн хойг, Мүгдэнгийн орчим, мөн Солонгос, Японы орчим, Шар тэнгисд явагдсан байна.
Оросууд тэнгисийн цэрэг, худалдаа наймааны зорилгоо хангахын тулд Номхон далайд гарах, өвөл хөлддөггүй боомттой болохыг үргэлж хүссээр ирсэн. Тэдний Номхон далайд гарах гол гарц Владивосток нь зөвхөн зун л ашиглах боломжтой байсан бол Порт-Артур (өнөөгийн хятадын Дайлянь хот) жил тойрон ашиглагддаг боомт байлаа. Япон-Манжийн нэгдүгээр дайны дараа 1903 оноос Оросын хаант засаг, Японы талууд үр дүнгүй хэлэлцээрүүд хийж байв. Япончууд өөрсдийн Солонгос дахь нөлөөгөө хадгалахын тулд дайныг сонгосон. Оросууд ч дотоодод нь хэд хэдэн удаа томоохон хэмжээний ажил хаялт гараад байсан тул дайн нь засгийн газрын эсрэг хандлагыг эх оронч үзэл рүү чиглүүлж чадна гэж бодож байжээ.[1]
Дэлхий дахины таамаглаагүй явдал болж, өсч өндийж буй Япончууд Оросын хүчний эсрэг дараалсан ялалтууд байгуулсан юм. Тэдгээр ялалт нь Зүүн Ази дахь хүчний харьцааг эрс өөрчилж, Японыг дэлхийн тавцанд мөр зэрэгцэн алхах болсныг илтгэсэн явдал байлаа. Дайнд ялагдсан явдал нь Хаант Орос Улсын ялзарсан Засгийн газрын эсрэг өргөн олныг хамарсан тэмцэл өрнөхөд хүргэж, Оросын 1905 оны хувьсгал гарсан билээ.
Орос. Оросын II Николай хаан дипломат болон цэргийн бэлтгэл хийж их зүйл амжуулжээ. Үүнд: Австритай хийсэн хэлэлцээр, Германтай харилцаагаа сайжруулах нь Оросын ар талыг баттай хангаж өгсөн; Сибирийн замыг барьж, флотыг бэхжүүлэх нь түүнд материаллаг боломж олгосон байна. Мөн Оросын засгийн газрын удирдлагын хүрээнд Оросын том хүчнээс Япон эмээж шууд дайралт хийхээс татгалзана гэсэн итгэл бат оршиж байсан.
Япон. 1868 онд Японы Мэйжийн сэргээн босголт шинэчлэлийн дараа улс орны эдийн засгийг томоохон хэмжээний шинэчлэл хийж 1890-ээд оны дунд үеэс Япон улс газар нутгийн гадаад тэлэлтийн бодлого хэрэгжүүлсэн бөгөөд юуны түрүүнд газарзүйн хувьд ойрхон Солонгост санаархаж байв. Хятадын эсэргүүцэлтэй тулгарсан Япон "Хятад-Японы дайн"-аар (1894-1895) Хятадыг бут ниргэж Симоносекийн Гэрээ байгуулаад байсан үе юм.
Дайны явц[засварлах | кодоор засварлах]
1903 онд Солонгос, хятадын хил орчим дахь Оросын ойн концессын маргаан, Манжуурын өргөн уудам газар нутгийг оросууд эзэмших сонирхол Орос-Японы харилцааг эрс хурцатгасан юм. Алс Дорнод дахь Оросын цэргийн оролцоо сул байсан ч II Николай буулт хийсэнгүй, учир нь Оросын хувьд нөхцөл байдал нь түүний бодлоор өвөл хөлдөдгүй тэнгисийн эрэг рүү нэвтрэх асуудал давамгайлж байв.
1904 оны 1-р сарын 27-ны (2-р сарын 9) шөнө албан ёсоор дайн зарлаагүй Порт-Артурын гадна талын зам дээр Японы флот Оросын флот руу гэнэтийн дайралт хийсэн нь Оросын Номхон далай дахь хамгийн хүчирхэг хөлөг онгоцуудыг устгаж улмаар 1904 оны 2-р сард Японы цэргүүд Солонгост саадгүй буух боломжтой болжээ.
5-р сард Оросын командлалын идэвхгүй байдлыг далимдуулан Япончууд Квантунгийн хойгт цэргээ буулгаж, Порт-Артур болон Оросыг холбосон төмөр замыг эзлэв. Үүний дараа Порт-Артур 1904 оны 12-р сарын 20-нд цайз бууц өгч оросын цэргийн хөлөг онгоцуудыг устгасан юм.
1905 оны 2-р сард Япончууд Мүгдэнгийн ерөнхий тулалдаанд оросууд ялагдан ухарч, 1905 оны 5-р сарын 14-д Цушимагийн тулалдаанд Балтийн тэнгисээс Алс Дорнод татаж ирсэн Оросын усан цэргийн эскадрил ялагдсан байна.
1905 оны 8-р сарын 23-нд (9-р сарын 5) Портсмутийн энх тайвны гэрээгээр Орос улс Сахалин арлын өмнөд хэсэг, Ляодун хойг, Өмнөд Манжуурын төмөр зам зэргийг Японд шилжүүлсэнээр дайн дуусав.
Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]
- ↑ Tolf, Robert W. (1976). The Russian Rockefellers: the saga of the Nobel family and the Russian oil industry. Stanford, Calif.: Hoover Institution Press, Stanford University. p. 156. ISBN 978-0-8179-6581-5.
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=(help)
Ном зүй[засварлах | кодоор засварлах]
- Connaughton, R.M., The War of the Rising Sun and the Tumbling Bear—A Military History of the Russo-Japanese War 1904–5, London, 1988, ISBN 0-415-00906-5.
- Paine, S.C.M., The Sino-Japanese War of 1894–1895: Perceptions, Power, and Primacy, 2003, ISBN 0-521-81714-5
- Corbett, Sir Julian. Maritime Operations In The Russo-Japanese War 1904–1905. (1994) Originally classified, and in two volumnes, ISBN 1-55750-129-7.
- Grant, R., Captain, D.S.O. Before Port Arthur In A Destroyer. (The Personal Diary Of A Japanese Naval Officer – Translated from the Spanish Edition by Captain R. Grant, D.S.O. Rifle Brigade). John Murray, Albemarle St. W. (1907).
- Hough, Richard A. The Fleet That Had To Die. Ballantine Books. (1960).
- Jukes, Geoffry. The Russo-Japanese War 1904–1905. Osprey Essential Histories. (2002). ISBN 978-1-84176-446-7.
- Kowner, Rotem. Historical Dictionary of the Russo-Japanese War. Scarecrow (2006). ISBN 0-8108-4927-5.
- Kowner, Rotem (ed.). The Impact of the Russo-Japanese War. Routledge (2007). ISBN 0-415-36824-3.
- Morris, Edmund (2002). Theodore Rex[1]. New York: Random House. 10-ISBN 0-8129-6600-7; 13-ISBN 978-0-8129-6600-8
- Novikov-Priboy, Aleksei. Tsushima. (An account from a seaman aboard the Battleship Orel (which was captured at Tsushima). London: George Allen & Unwin Ltd. (1936).
- Nish, Ian Hill. The Origins of the Russo-Japanese War. London: Longman (1985) 0-582-49114-2
- Okamoto, Shumpei. The Japanese Oligarchy and the Russo-Japanese War. Columbia University Press (1970).
- Pleshakov, Constantine. The Tsar's Last Armada: The Epic Voyage to the Battle of Tsushima (2002). ISBN 0-465-05792-6. .
- Saaler, Sven und Inaba Chiharu (Hg.). Der Russisch-Japanische Krieg 1904/05 im Spiegel deutscher Bilderbogen, Deutsches Institut für Japanstudien Tokyo, (2005).
- Seager, Robert. Alfred Thayer Mahan: The Man And His Letters. (1977) ISBN 0-87021-359-8.
- Semenov, Vladimir, Capt. The Battle of Tsushima. E.P. Dutton & Co. (1912).
- Semenov, Vladimir, Capt. Rasplata (The Reckoning). John Murray, (1910).
- Strachan, Hew. (2001). The First World War: To Arms. Oxford: Oxford University Press. 10-ISBN 0-19-926191-1; 13-ISBN 978-0-19-926191-8
- Tomitch, V. M. Warships of the Imperial Russian Navy. Volume 1, Battleships. (1968).
- Warner, Denis & Peggy. The Tide at Sunrise, A History of the Russo-Japanese War 1904–1905. (1975). ISBN 0-7146-5256-3.
Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Russo-Japanese War – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан- Russo-Japanese War research society
- Text of the Treaty of Portsmouth: http://www.lib.byu.edu/~rdh/wwi/1914m/portsmouth.html
- Russian Navy history of war: http://rusnavy.com/history/hrn10-e.htm
- Meeting of Frontiers (Library of Congress): Russo-Japanese Relations in the Far East
- Treaty of Portsmouth now seen as global turning point from the Christian Science Monitor, by Robert Marquand, 30 December 2005
- The New Student's Reference Work/Russo-Japanese War
- Montenegrins in the Russo-Japanese War (Montenegrin)
- Database of Russian Army Jewish soldiers injured, killed, or missing in action from the war: http://www.bfcollection.net/fast/rjmain.html