Евгений Онегин (роман)

"Евгений Онегин" — Оросын алдарт яруу найрагч Александр Пушкиний шүлэглэж бичсэн роман. Орос хэл, уран зохиолын хамгийн шилдэг бүтээлүүдийн нэг болсон энэхүү романыг зохиолч 1823 оны 5-р сарын 9-нд эхлүүлж, 1831 оны 10-р сарын 5-нд бичиж дуусгасан байна.

Уг бүтээлийн үйл явдлыг нэргүй хүний өмнөөс өгүүлсэн боловч тэрээр эхний бадагтаа Онегиныг "миний сайн найз" гэж нэрлэдэг. В.Г.Белинскийн алдартай тодорхойлолтоор А.Пушкин "Евгений Онегин" романыг "амьдралыг бүх зохиолын бодит байдалд" дүрсэлсэн тул шүлгийн роман гэж нэрлэжээ.

Александр Пушкин энэ роман дээр долоон жил гаруй ажилласан. Пушкин уг бүтээл дээр ажилласнаа "эр зориг" байсан гэж үздэг байжээ. Түүний бүх бүтээлч өвийн дотроос зөвхөн "Борис Годунов"-ыг ийм үгээр тодорхойлсон байдаг. Энэхүү бүтээл нь Оросын 19-р зууны эхний хагасын амьдралыг, тэр дотроо Оросын язгууртнуудын төлөөлөгчдийн гайхалтай хувь заяаг дэлгэн харуулсан болно.

А.Пушкин 1823 оны 5-р сарын 9-нд Кишинев хотод цөллөгт байхдаа "Евгений Онегин" бүтээлээ эхлүүлжээ. Энэхүү бүтээл нь дэлхийн хоёр дахь шүлгийн роман, Орост анхны зохиол болсон. Дэлхийн анхны шүлгийн романыг Жорж Байроны (1819) "Дон Жуан" гэж үздэг.

Романы хэвлэл

"Евгений Онегин" тус бүр нэг бүлгийг ("бүлгийн хэвлэл" гэж нэрлэдэг) агуулсан тусдаа хэвлэлээр хэвлэгдэж байсан; романы эшлэлүүд ч сэтгүүл, альманахуудад хэвлэгдсэн. Бүлэг болгон хэвлэгдсэний дараа тухайн үеийн Оросын уран зохиолд томоохон үйл явдал болдог байжээ. Бүтээлийн нэг, хоёрдугаар бүлгийг 1825-1827 онд Санкт-Петербург хотын Ардын боловсролын хэлтсийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлүүлжээ. 1833 онд Смирдиний хэвлэх үйлдвэрт романы анхны бүрэн хэвлэлийг нэг боть болгон хэвлэсэн түүхтэй.

Илья Иванович Глазуновын хэвлэх үйлдвэр 1837 оны 1-р сард яруу найрагчийг нас барахаас өмнөхөн "Евгений Онегин" романыг бяцхан хэлбэрээр хэвлүүлсэн нь А.С.Пушкиний амьд сэрүүн байх үеийн сүүлчийн хэвлэл болсон. Энэхүү хэвлэлийг Пушкин өөрөө редакторлаж хянасан бөгөөд зохиолчийн хамгийн сүүлийн үеийн хэвлэл байсан боловч хэвлэлийн үг үсгийн алдааг тойроогүй байна.

Хэвлэх үйлдвэрийн төлөвлөгөө нь нэг номыг 5 рублийн үнээр нэг жилийн дотор бүхэлд нь (5000 хувь) борлуулах төлөвлөгөөтэй байв. Пушкинийг нас барсны дараа долоо хоногийн дотор бүх ном зарагдсан байна.

Романы үйл явдал

Залуу язгууртан Евгений Онегин нагац ахынхаа өвчний талаар гашуудаж, Евгений Санкт-Петербург хотыг орхин, өвчтэй ах дээрээ очиж түүнтэй салах ёс гүйцэтгэж буйгаар роман эхэлдэг. Зохиолч үйл явдлын өрнөлийг ингэж эхлүүлсэний дараа эхний бүлэгт хамаатан саднаа өвдсөн тухай мэдээ авахаас өмнөх гол баатрынхаа гарал үүсэл, гэр бүл, амьдралын тухай өгүүлдэг.

Уг романыг "Онегинийн сайн найз" гэж өөрийгөө товч танилцуулсан нэргүй зохиолчийн нэрийн өмнөөс өгүүлдэг. Евгений "Невагийн эрэг дээр", өөрөөр хэлбэл Санкт-Петербургт тийм ч дунд зэргийн язгууртаны гэр бүлд төрсөн.

Онегин зохих хүмүүжлийг авсан - эхлээд захирагч хатагтай (асрагч эмээтэй андуурч болохгүй), дараа нь шавьдаа олон үйл ажиллагаа явуулахад төвөг учруулдаггүй Франц багштай хамт байв. Пушкин Евгенийн боловсрол, хүмүүжил нь түүний хүрээлэн буй орчноос ирсэн хүнд (бага наснаасаа гадаадын багш нар заалгаж байсан язгууртан), өвөрмөц шинж чанартай байсныг онцлон тэмдэглэсэн байдаг. Түүний ийм байдлаар авсан боловсрол, хүмүүжил нь түүнийг "ухаалаг, маш сайхан сэтгэлтэй" гэдгийг орчин тойрон нийтээр тодорхойлоход хангалттай байсан.

Онегиний Санкт-Петербург дахь амьдрал хайр дурлал, олон нийтийн зугаа цэнгэлээр дүүрэн байсан ч эцэст нь Онегин бүх зүйлээс залхсан ажээ:

Онегин зохиол бичих гэж оролдсон боловч бүтээгүй байна. Дараа нь Онегин "нэмэлт ном бүхий тавиур байрлуулж, уншсан боловч үр дүнд хүрсэнгүй." Тэрээр дэлхийг тойрон аялах бодолтой байсан ч авга ахынхаа өвчний тухай мэдээг сонсоод тосгон руугаа явахаар шийдэж, "мөнгөний төлөө, худлаа санаа алдах, уйтгарлахад бэлдэх"-ээс нэгдүгээр бүлэг эхэлнэ. Гэсэн хэдий ч очсоны дараа түүний авга ах нас барж, Евгений түүний өв залгамжлагч болжээ. Тэр тосгонд суурьшдаг ч энд ч гэсэн уйтгар гунигт автдаг. Гэсэн хэдий ч тэрээр зэвүүцсэн Петербург руу буцаж очихыг хүсэхгүй байна. Онегиний хөрш нь Германаас ирсэн 18 настай романтик яруу найрагч Владимир Ленский байв. Ленский, Онегин хоёр эсрэг тэсрэг хүмүүс байсан ч тэд найзууд болдог. Ленский нутгийн газрын эзний охин Ольга Ларинатай үерхдэг. Түүний бодолд автсан эгч Татьяна үргэлж хөгжилтэй Ольга шиг биш байжээ. Ольга эгчээсээ нэг насаар дүү. Тэр гаднаасаа үзэсгэлэнтэй, гэвч Онегин түүнийг сонирхохгүй байв.

Онегинтой танилцсаны дараа Татьяна түүнд дурлаж, түүнд захидал бичдэг болжээ. Гэсэн хэдий ч Онегин түүнийг үгүйсгэв: тэр гэр бүлийн тайван амьдралыг эрэлхийлдэггүй. Ленский, Онегин хоёрыг Татьянагийн нэрэмжит өдөрт зориулан Ларины гэр бүл урив. Онегин энэ урилгад сэтгэл хангалуун бус байсан ч Ленский түүнийг явахыг ятгаж, хөрш зэргэлдээх өөр зочдоос хэн ч ирэхгүй гэж амлав. Үнэн хэрэгтээ, Онегин баярт хүрэлцэн ирэхдээ дурамжхан байв. Ларины гэрт оройн зоог барих үеэр Онегин Ленскийг хардуулахын тулд гэнэт Ольгатай сээтэгнэж эхлэв. Ленский түүнийг "дуэльд" тулаанд дуудав. Дуэль Ленскийн үхлээр дуусч, Онегин тосгоныг орхин одов.

Гурван жилийн дараа тэрээр Санкт-Петербургт нөхөрт гарсан дээдсийн хатагтай Татьянатай уулзав. Онегин түүнд дурлаж, түүнийг өөртөө татахыг хичээдэг. Татьяна Евгенийд хайртай хэвээр байгаа ч нөхөртөө үнэнч байх ёстой гэдэг байр суурьтай байв.

Гэнэт Татьянагийн нөхөр танхимд орж ирээд Онегинийг харав. Энэ үед түүх тасалдсан. Зохиолч сэтгэлээр унасан Евгенийг орхиж, цөөн хэдэн үг хэлэхдээ уншигчид болон түүний олон жилийн ажил нөр их хөдөлмөрт баяртай гэж хэлдэг.

Монгол хэлээр

Александр Пушкиний "Евгений Онегин" шүлгэлсэн романыг монгол хэл дээр орчуулах ажлыг манай алдарт зохиолч, яруу найрагч Дашдоржийн Нацагдорж 1930-аад оны үед амжилттайгаар эхэлсэн юм. Түүний орчуулсан олон шүлгийг ард олон бахдан уншсаар байна. Энэ завсар Пушкиний шүлэг ба үргэлжилсэн зохиолыг Оюун, Дэлэг, Пэрлээ, Гонгоржав, Ринчен, Цэдэнжав, Чимэд зэргийн зохиолч шүлэгч нар орчуулсаар, хэд хэдэн дэвтрийг хэвлүүлж гаргасан байна.

Одоо Пушкиний гол том зохиол болох Евгений Онегиныг Чойжилын Чимэд орчуулсан байна. Энэ орчуулга нь Чимэдийн уран бүтээлийн амжилт болохоор барахгүй, Монголын уран зохиолын амжилт юм. Урлагийн чанар, энэ орчуулгын чухам ямар болсныг манай уншигч нар өөрсдөө шүүж шийдвэрлэх болно.

Орчуулгууд

Монгол хэл рүү 1956 онд Чойжилын Чимидийн орчуулга ихээхэн амжилттай болсон байна.

англи хэл— Хенри Сполдинг (Henry Spalding, 1880), Бабетта Дейч (1936, 1943), Оливер Элтон (1937), Дороти Прэл Рэдин, Жорж З. Патрик (1937), Владимир Набоков (1964); Клайв Филипс Уолли (1904), Уолтер Арндт (1964), Южин М. Кейден (1964), Чарлз Хепбёрн-Жонстон (1977), Жеймс Фален (1990), Дуглас Хофштадтер (1999);
франц хэл— Иван Тургенев, Л. Виардо (1863), Gaston Pérot (1902), Maurice Colin (1980), Nata Minor (1990), Roger Legras (1994), Jean-Louis Backès (1996); Жак Ширак, А. Маркович (2005), Флориан Вутев (2013);
испани хэл— «Plaza & Janes Editores» хэвлэлийн газар, Барселон (1962), «Bruguera» хэвлэлийн газар, Барселона (1970), М.М.Чиликов (2000), Альберто Н. Муссо (2005), Мануэл Анхел Чики Бенайас (2017).
итали хэл— Луижи Делате (1856), Жузеппе Кассоне (1906), Этторе Ло Гатто (1925), Этторе Ло Гатто (1937), Эридано Баззарели (1960), Giacinta De Dominicis Jorio (1963), Giovanni Giudici (1975), Фиорнандо Габбриэлли (2006);