Иван Кожедуб
Иван Кожедуб | |
---|---|
1920 оны 6 сарын 8 – 1991 оны 8 сарын 8 (71 насалсан) | |
Төрсөн газар | Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Украйн Улс, Ображиевка |
Нас барсан газар | ЗСБНХУ, Москва |
Эх орон | ![]() |
Албан үүргийн он жилүүд | 1940 - 1985 |
Цол | Маршал (нисэх хүчний)![]() |
Тулалдаанууд/дайнууд | Эх орны дайн Солонгосын дайн |
Шагналууд | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Иван Никитович Кожедуб (Украин хэл:Іван Микитович Кожедуб, 1920 оны 6 сарын 8 — 1991 оны 8 сарын 8) нь Зөвлөлтийн сөнөөгч нисгэгч[1][2] бөгөөд 1943-45 оны хооронд Эх орны дайнд Лавочкин Ла-5, Ла-7 сөнөөгч онгоцоор Герман болон холбоотны 66 (2 нь Америкийн сөнөөгч P-51)-ийг сөнөөж түүхэн гавъяа байгуулсанаар Зөвлөлт Холбоот Улсын Баатар цолоор (1944 оны 2 сарын 4[3], 1944 оны 8 сарын 9 болон 1945 оны 8 сарын 18) гурван удаа шагнагдсан гарамгай баатар юм.[4]
БНМАУ Кожедубийг Цэргийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор шагнаж байжээ.
Солонгосын дайнд Агаарын нисэх хүчний 324 дүгээр дивизийг командлан гарамгай үүрэг гүйцэтгэж байсан ба түүнд 1985 онд нисэх хүчний Маршал цол олгожээ.
Намтар
[засварлах | кодоор засварлах]Тэрээр Чернигов мужийн Глуховский дүүргийн Ображиевка тосгонд (одоо Украины Сумы мужийн Шостка дүүрэг) тариачны гэр бүлд - сүмийн захирагчийн гэр бүлд төрсөн. Украин үндэстэн.
1934 онд төрөлх тосгондоо долоон жилийн сургуулийг дүүргэж, дараа нь Шостка хотын ажилчин залуучуудын сургуульд хоёр жил суралцаж, 1936 онд төгсөөд тэндхийн химийн инженерийн техникумд элсэн орсон.
Тэрээр 1938 оны намар элсэн "Шостка" нисэх клубт суралцаж байхдаа нисэхийн салбарт анхны алхмаа хийж, нэгэн зэрэг техникийн сургуульд үргэлжлүүлэн суралцаж байжээ. Тэрээр 1939 оны намар нисдэг клубыг төгссөн боловч техникийн сургуулиа төгсөж чадаагүй: сургуулиа төгсөхөөс зургаан сарын өмнө буюу 1940 оны 1-р сард тэрээр цэргийн сургуульд дуудлага хүлээн авч, Улаан армийн цэргийн албан хаагч болжээ. Тэр жилийн намар тэрээр Чугуевын нэрэмжит цэргийн нисэхийн нисгэгчдийн сургуулийг төгсөөд тэндээ багшаар үргэлжлүүлэн ажилласан.
Аугаа эх орны дайн эхэлсний дараа түүнийг нисэхийн сургуулийн хамт Казахстанд, Чимкент хотод нүүлгэн шилжүүлж, зааварлагчаар фронтод нисгэгчдийг бэлтгэжээ. 1942 оны 2-р сарын 23-нд Кожедуб ахлах түрүүч цол хүртэв. 1942 оны 11-р сард Иваново хотод байгуулагдсан 302-р сөнөөгч нисэхийн дивизийн 240-р сөнөөгч нисэхийн хороонд (1944.07.02-ноос 14-р гвардийн сөнөөгч нисэхийн дивиз) томилогджээ. 1943 оны 3-р сард дивизийн нэг хэсэг болж Воронежийн фронт руу нисэв.
Эхний агаарын тулалдаан нисэх онгоцны буудлыг бөмбөгдөж байсан дөрвөн Messerschmitt Bf-109, зургаан Bf-110 онгоцны эсрэг явагдсан. Түүний Ла-5 нь Messerschmitt-109-ийн их бууны тэсрэлтээс болж гэмтэж, хуягласан суудлын аравч нь түүнийг тэсрэх сумны бутархайгаас аварч, байлдааны будлиантай үед онгоц өөрийн зенитийн буучдын хоёр суманд оногдов. Кожедуб гайхалтайгаар нисэх онгоцны буудлын зурваст бөмөбгдөлтөөр үүссэн шинэ тогоонуудын хооронд маш их гэмтсэн сөнөөгч онгоцыг газардуулж чаджээ. Онгоцыг бүрэн сэргээж чадаагүй тул нисгэгч эскадриль дахь бэлэн онгоцууд болох "үлдэгдэл" дээр нисэх шаардлагатай болжээ. Удалгүй түүнийг хуурай замын галын шугам дээр онгоцны зохицуулагчаар томилсон ч онгоцыг нь засварлаж байсан тул хороон дарга түүнийг явуулсангүй.
1943 оны зуны эхээр тэрээр бага дэслэгч цол хүртэж, дараа нь эскадрилийн командлагчийн орлогчоор томилогдов. Удалгүй 1943 оны 7-р сарын 6-нд Курскийн цүлхэн дээр дөч дэх удаагийн байлдааны ажиллагааны үеэр тэрээр Германы анхны бөмбөгдөгч онгоц болох Junkers Ju-87-г буудаж унагав. Маргааш нь тэр хоёр дахь сөнөөгчийг буудаж, 7-р сарын 9-нд өдрийн турш гурван байлдааны ажиллагаа явуулж, хоёр Bf-109 сөнөөгчийг бууджээ. Эдгээр агаарын ялалтын төлөө тэрээр 1943 оны 7-р сарын 22-нд анхны шагналаа Улаан тугийн одонгоор хүртсэн бөгөөд хэдхэн хоногийн дараа эскадрилийн командлагчаар томилогдсон. ЗХУ-ын баатар цолны анхны цолыг (ахлах дэслэгч) 146 байлдааны ажиллагаа, дайсны 20 онгоцыг унагасан. ЗСБНХУ-ын Дээд Зөвлөлийн Тэргүүлэгчдийн 1944 оны 2-р сарын 4-ний өдрийн "Улаан армийн Агаарын цэргийн хүчний офицер бүрэлдэхүүнд ЗХУ-ын баатар цол олгох тухай" зарлигаар "Германы түрэмгийлэгчдийн эсрэг тэмцэлд фронт дахь командлалын байлдааны даалгаврыг үлгэр жишээ гүйцэтгэсэн, эр зоригийн төлөө" түүнд ЗХУ-ын баатар цол олгосон. ЗХУ-д Лениний одон, Алтан одон медалиар гардуулав.
1944 оны 5-р сараас Сталинград мужийн зөгийчин В.В.Коневын хөрөнгөөр бзтээсэн Ла-5ФН (14-р тал) дээр тулалдаж байв.[7] 1944 оны 8-р сард ахмад цол авсны дараа тэрээр 176-р хорооны орлогч командлагчаар томилогдож, шинэ Ла-7 сөнөөгч онгоцоор тулалдаж эхлэв. Тэрээр 1944 оны 8-р сарын 19-нд 256 байлдааны ажиллагаа явуулж, дайсны 48 онгоцыг устгасны төлөө хоёр дахь Алтан Оддын одонгоор шагнагджээ.
Дайны төгсгөлд хошууч И.Кожедуб Ла-7 онгоцоор нисч, 330 байлдааны ажиллагаа явуулж, 120 агаарын тулалдаанд дайсны 62 онгоцыг устгасан бөгөөд үүнд 17 Ju-87 шумбагч бөмбөгдөгч, 2 Ju-88, He-111 бөмбөгдөгч онгоц, 16 Bf-109, FF-180, сөнөөгч онгоцууд багтжээ. Hs-129 довтолгооны онгоц ба 1 Me-262 тийрэлтэт сөнөөгч онгоц.
Аугаа эх орны дайнд 2 Fw-190-ийг буудсан сүүлчийн тулаан нь 1945 оны 4-р сарын 17-нд Берлиний тэнгэрт болсон юм. Дайны фронтод цэргийн өндөр ур чадвар, хувийн эр зориг, эр зоригийн төлөө тэрээр 1945 оны 8-р сарын 18-нд гурав дахь Алтан од медалиа хүртжээ. Тэрээр маш сайн буудаг байсан бөгөөд 200-300 метрийн зайд гал нээхийг илүүд үздэг байсан бөгөөд маш ховор зайд ойртдог байв.
Тэрээр намтартаа 1945 онд АНУ-ын Агаарын цэргийн хүчний Америкийн хоёр P-51 Мустанг онгоцыг буудаж унагасан гэж тэрээр Германы нисэх онгоц гэж андуурч, өөр рүү нь дайрсан тул аргагүй хамгаалалт хийж тулалдсан гэжээ.
Аугаа их эх орны дайны үед түүний онгоц нэг ч удаа сөнөөгдөөгүй байна. Мөн тэрээр дэлхийн анхны тийрэлтэт сөнөөгч онгоц Германы Ме-262-ыг 1945 оны 2-р сарын 19-нд агаарын тулалдаанд сөнөөсөн байна - анхны тийрэлтэт онгоцыг 1944 оны 8-р сарын 28-нд Ме-262 онгоцыг Америкийн нисгэгчид М.Крой, Ж.Майерс нар буудаж унагажээ.
Дайны дараа тэрээр Агаарын цэргийн хүчинд үргэлжлүүлэн алба хаасан. 1949 онд Улаан тугийн одонт Агаарын цэргийн академийг төгссөн. Солонгосын дайнд МиГ-15 тйирэлтэт сөнөөгч онгоцоор зэвсэглэсэн нийсэхийн дивизийг командлан оролцсон байна. Дээд удирдлагаас өгсөн үүргийн дагуу Кожедубыг агаарын тулалдаанп орохыг хориглосон байсан. боловч тэрээр нууцаар тулалдаанд оролцож байсан байна.
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Кожедуб Иван Никитович" (Russian хэлээр).
{{cite web}}
: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ "Иван Никитович Кожедуб" (Russian хэлээр).
{{cite web}}
: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Советского Союза офицерскому составу военно-воздушных сил Красной Армии» от 4 февраля 1944 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1944. — 17 февраля (№ 10 (270)). — С. 1
- ↑ {{Cite web Кожедуб солонгосын хойгын дайны үеэр эрх мэдэлээ ашиглан зөвлөлтийн тухайн үеийн шинэ тийржлтэт сөнөөгч МтГ-15 -ыг хулгайлан АНУ-ын цэргийн баазруу зугатах гэж баыхад нь таслан зогсоож баривчлан фронтоос татаж Москваруу НКВД-гын хяналтанд шилжүүлсэн баримт сүүлд нь ЗХУ задрахад архивийн бичиг баримтаас илэрсэн байдаг. |url=http://www.erlib.com/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%91%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85%D0%B8%D0%BD/%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B0%D1%81%D1%8B._%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8_%D0%BE_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%87%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%85/12/ |title=Николай Бодрихин. Советские асы. Очерки о советских летчиках |access-date=2013-09-26 |archive-date=2019-03-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190325191527/http://www.erlib.com/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%91%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85%D0%B8%D0%BD/%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B0%D1%81%D1%8B._%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8_%D0%BE_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%87%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%85/12 |url-status=dead }}