Николай Ядринцев

Николай Михайлович Ядринцев (1842 оны 10-р сарын 18-нд эсвэл 31-нд Оросын хаант улсын Баруун Сибирийн Омск хотод төрсөн - 1894 оны 6-р сарын 7 эсвэл 20-нд, Томск мужийн барнаул хотод нас барсан) - Оросын нийтлэгч, зохиолч, нийгмийн зүтгэлтэн, судлаач. Сибирь ба Төв Ази, Сибирийн бүс нутгийн судалгааг үндэслэгчдийн нэг, Орхон голын эрэг дээрх эртний Түрэгийн дурсгал, Чингис хааны нийслэл Хархорум, Монгол дахь Уйгурын хаант улсын нийслэл Хар Балгас зэргийг илрүүлэгч.

Намтар

Николай Ядринцев 1842 оны 10-р сарын 18-ны өдөр (31) Тобольск мужийн Омск хотод худалдаачны гэр бүлд төрсөн бөгөөд өнөөгийн Омск мужийн засаг захиргааны төв юм. Эцэг Николай Михайлович дэвшилтэт үзэл бодлоороо ялгарч, Декабристуудтай харилцдаг байсан. 1843 оны зун гэр бүл Тобольск руу нүүж, 4 жилийн дараа тэд Тюмень руу нүүжээ.

1851 онд тэрээр эцэг эхийнхээ хамт Томск руу нүүжээ. 1854 оноос тэрээр Томскийн эрэгтэйчүүдийн дунд сургуулийн дэргэдэх Позоровскийн хувийн сургуульд суралцжээ.

1860 оны зун Ядринцев эхийнхээ хамт (эцэг нь 1858 онд нас барсан) Санкт-Петербург руу явж Эзэн хааны Санкт-Петербургийн их сургуулийн хуулийн факультетийн оюутан болжээ.

1863 онд тэрээр зохиолчоор анхны гараагаа хувьсгалч "Искра", "Русский слово" сонингуудад нийтлэгдсэн байна.

1863 оны 8-9-р сард тэрээр Томск руу буцаж ирсэн боловч удалгүй Омск руу Григорий Потанин руу нүүж, багшаар ажиллаж, Потанинтай хамт уран зохиолын уншлагын зохион байгуулагч болжээ. Нийслэлд суралцахаар төлөвлөж байсан казак найрал хөгжмийн хөгжмийн зохиолчийг дэмжих буяны хөгжим, уран зохиолын үдэшлэг дээр тэрээр Сибирьт өөрийн их сургуулиа хурдан байгуулахын төлөө үг хэлж байсан. Г.Потаниныг дагаж 1864 онд Томск руу нүүжээ.

1865 онд жандармууд "Сибирийн эх орончдод" гэсэн радикал тунхаглалыг илрүүлсэнтэй холбогдуулан Г.Н.Потанин, С.С.Шашков, Н.С.Щукин, Е.Я.Колосов, А.П.Щапов болон бусад 44 хүний хамт баривчилжээ "Сибирийн тусгаар тогтнолын нийгэмлэг"-ийн хэрэг - "Сибирийг Оросоос тусгаарлаж, Хойд Америкийн Нэгдсэн Улсын жишгээр Бүгд найрамдах улс байгуулах зорилготой байсан халдлага үйлдэгчдийн хэрэг".

1873 оны 12-р сард тэрээр өршөөлд хамрагдаад суллагдсан бөгөөд 1874 онд Санкт-Петербург явжээ.

1878 онд Оросын газарзүйн нийгэмлэгийн Баруун Сибирийн хэлтсийн гишүүнээр Алтайд анхны иж бүрэн экспедиц хийж, нүүлгэн шилжүүлэлтийн зохион байгуулалтыг судалж, угсаатны зүй, ургамал судлалын материал цуглуулсан. 1880 онд түүний хоёр дахь экспедицийн үр дүнд Телецкое нуур, Чуяа гол, түүний цутгал голуудын газарзүйн зураглалыг эмхэтгэж, антропологийн олон судалгаа хийжээ. 1881 онд тэрээр Оросын эзэн хааны газарзүйн нийгэмлэгийн алтан медалиар шагнагджээ. Ядринцев Алтайн бараг бүх бүс нутагт, тэр дундаа төв болон өндөр уулын бүс нутгуудад очсон.

Тэрээр Минусинск муж болон Орхоны дээд хэсэгт хийсэн экспедицийн үеэр (1886, 1889, 1891) Хар-Балгасын туурь, эртний Монголын нийслэл Хархорум хот Григорий Потанины хэлснээр дурсгалт газруудыг олж илрүүлжээ эртний түрэг бичгийн хятад үсгээр түрэг бичвэрийг давхардсан нь В.Томсенээр тайлах боломжийг олгосон. Олдворууд Ядринцевийг алдаршуулсан юм. 1890 онд тэрээр Оросын газарзүйн нийгэмлэгийн тэргүүлэгчдийн хуралд илтгэл тавьж, тэр жилийн 5-6-р сард Парист аялсан тухай тайлангаа тавьж, 7-р сард Санкт-Петербург хотод Дэлхийн шоронгийн конгресст үг хэлжээ.

Николай Ядринцев 1894 оны 6-р сарын 7-нд (19) Барнаул хотод хуучин улс төрийн цөллөгт байсан хүний гэрт дотоод шархлаа эмчлэхэд хэрэглэдэг опиумыг хэт их тунгаар ууж амиа хорложээ.