Сидней

Сидней
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж: Climate statistics for Australian locations: Sydney Observatory Hill (abgerufen am 7. August 2017)

Сидней

Sydney
Сидней Sydney
Хот
	Сиднейн дуурийн театр ба Харбор Бридж Хатан хааны барилга Сиднейн Их Сургууль Бонди далайн эрэг Арчибалд усан оргилуур Сиднейн төв бизнес дүүрэг
	Далбаа Тамга
	Хоч: The Harbour City (Боомтын хот)
	Сидней хотын газрын зураг
	Сидней Австрали дахь байршил
	Солбицол: 33°52′04″S 151°12′36″E / 33.86778°S 151.21000°EСолбицол: 33°52′04″S 151°12′36″E / 33.86778°S 151.21000°E
Улс	Австрали
Муж	Шинэ Өмнө Уэльс
Суурин	1 сарын 26, 1788; 237 жилийн өмнө
Хотын статус	1842 он
Газар нутаг
• Нийт	12,367.7 км2 (4,775.2 бээр2)
Хүн ам (2022)
• Нийт	5,297,089
• Нягтрал	430/км2 (1,100/бээр2)
Иргэдийн нэршил	Сиднейчүүд
Цагийн бүс	UTC+10 (АДСЦ)
• Зун (ЗЦ)	UTC+11 (АДЗЦ)
Бүсийн дугаар	(+61) 2
Вэб сайт	www.cityofsydney.nsw.gov.au

Сидней (Англи: Sydney) нь Австралийн 2020 оны хүн амын тооллогоор хамгийн их буюу 5.367.206 хүн амтай хот юм. Шинэ Өмнөд Вэльс мужийн нийслэл бөгөөд Британийн Австрали дахь хамгийн анхны колони юм. Тус хотыг 1788 онд Британиас ирсэн Анхны усан флотын удирдагч Артур Филлип Сиднейн буланд байгуулжээ. Энэ хотыг Их Британийн колонийн нарийн бичгийн дарга лорд Томас Сидней-гийн нэрэмжит болгож "Сидней" гэж нэрлэжээ. Сидней хотоос ирсэн хүнийг Sydneysider гэдэг.^[3]

Сидней нь Австралийн зүүн өмнөд эрэг дээр оршдог. Сидней хот Жэксон боомтыг хүрээлж байгуулагдсан тул "Боомтын хот" (англи. The Harbour City) гэх нэртэй болжээ. Сиднейн дуурийн театр, Боомтын гүүр (англи. Harbour Bridge), далайн эргүүдээрээ алдартай. Хотын нутаг дэвсгэрийн эргэн тойронд үндэсний паркууд байдаг ба олон булан тохой, гол мөрнүүдтэй.

Сидней хот Лоубороугийн их сургуулийн 1999 оны "дэлхийн хот"-уудын жагсаалтад бүртгэгджээ. Сидней нь 1938 оны Британий эзэнт гүрний наадам, 2000 оны зуны олимп, 2003 оны Рагбигийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн зэрэг олон спорт, улс төр, соёл урлагийн наадам, тэмцээн, арга хэмжээг зохион байгуулсан байна. 2007 оны 9-р сард Ази Номхон Далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллагын 21 гишүүн орны төрийн тэргүүдийг хүлээн авч, 2008 оны долдугаар сард Дэлхийн залуучуудын өдрийг зохион байгуулжээ.

Австралид ирж буй цагаачдын олонхи нь Сиднейг зорьдог учир олон үндэстнээс бүрдсэн хот болжээ. Мерсерийн судалгаагаар Сидней нь амьжиргааны өртгөөр Австралид нэгдүгээрт, дэлхийд 66-рт жагсдаг ажээ.

Хүн ам

1788 онд Сидней хот байгуулагдахад хүн ам 1000 хүрэхгүй байжээ. 1961 оноос хойшхи 10 жил тутамд хүн ам 250 мянга гаруй нэмэгдэж байсан. 2006 оны хүн амын тооллогоор Сидней хот болон хотын орчим нутаг дэвсгэр нь 4,119,190 хүн амтай, Сидней хот дангаараа 3,641,422 хүн амтай байсан. 2020 онд хотын хүн ам 5,367,206-д хүрсэн байна. Сидней хотын оршин суугчид хамгийн их гарал үүсэлтэй нь Австрали, Англи, Ирланд, Шотланд, Хятад байсан. Мөн хүн амын тооллогоор Сидней хотод 1.1 хувь нь уугуул иргэд амьдардаг бөгөөд хүн амын 37.7 % нь Австралиас гадуур төрсөн иргэд болохыг тогтоожээ. Хотын оршин суугчдын 18.1 % нь Ази гаралтай. Цагаачдын гурван гол эх үүсвэр нь Их Британи, Хятад, Шинэ Зеланд юм. Тэдний араас Вьетнам, Ливан, Энэтхэг, Итали, Филиппины цагаачид ордог ажээ.

Газар зүй

Уур амьсгал

Сидней нь дунд зэргийн халуун зун, дунд зэргийн дулаан өвөлтэй субтропик далайн уур амьсгалтай. Хотод орох хур тунадасны хэмжээг жилийн туршид хуваарилдаг бөгөөд өвлийн саруудад илүү байдаг. Далайтай эрэг дагуу хотын бүсүүд илүү тогтуун уур амьсгалтай байдаг ч Австралийн эх газрын гүн рүү байрладаг хотын баруун хэсэгт температурын огцом хэлбэлзэл тохиолддог. Хамгийн дулаан сар нь 1-р сар бөгөөд агаарын дундаж температур 16.6-25.8 ° C, агаарын температур 30 ° C-аас дээш байдаг өдрийн дундаж тоо - 14.6 байна. Температурын дээд амжилт 2013 оны 1-р сарын 18-нд Австралид халууны давалгааны үеэр тэмдэглэж, агаарын температур 45.8 ° C, хотын захад 47 ° C хүрч байв. Далайн эрэг орчмын бүс нутагт өвлийн температур 5 хэмээс доош унах нь ховор. Хамгийн хүйтэн сар бол 7-р сар бөгөөд өдрийн дундаж температур 8-16.2 ° C байдаг. Сидней хотод 2.1 хэм буюу хамгийн бага температур мөн бүртгэгдэж байсан.

Сидней хотод ихэвчлэн өвөл, хаврын улиралд их хэмжээний бороо орсны улмаас үерт автдаг байна. Энэ үеэр их хэмжээний хур тунадас орох нь Австралийн зүүн хэсгийн нутаг дэвсгэр дээгүүр нам даралтын бүсийг дайран өнгөрсний улмаас үүсдэг. Хүчтэй хур тунадас орохоос гадна энэ үеийн цаг агаар нь далайд хүчтэй салхи, байнга шуургатай байдаг юм. 1986 оны 8-р сарын 6-нд Сидней хотод 24 цагийн дотор 327,6 миллиметр бороо орж, хамгийн хүчтэй үер болжээ. Үерийн улмаас хотын зарим хэсэгт тээврийн хэрэгсэл зогсож, олон барилга байгууламж эвдэрсэн байна.

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Сидней

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	26.0	25.8	24.8	22.5	19.5	17.0	16.4	17.9	20.1	22.2	23.7	25.2	Ø	21.7
Мин. Температур (°C)	18.7	18.8	17.6	14.7	11.6	9.3	8.1	9.0	11.1	13.6	15.7	17.5	Ø	13.8
Температур (°C)	22.5	22.3	21.1	18.2	14.6	11.9	10.9	12.5	15.7	18.5	19.9	21.6	Ø	17.5

Тунадас (мм)	102.2	117.6	130.9	128.5	118.6	133.2	96.6	81.1	68.4	76.4	83.8	77.6	Σ	1,214.9

Нартай цаг (h/d)	7.1	6.7	6.4	6.4	5.9	5.5	6.4	7.1	7.2	7.2	7.8	7.6	Ø	6.8

Бороотой өдөр (d)	8.6	9.0	9.8	9.0	8.6	8.7	7.5	7.2	7.2	7.9	8.4	8.0	Σ	99.9

Хур тунадас

Эх сурвалж: Climate statistics for Australian locations: Sydney Observatory Hill (abgerufen am 7. August 2017)

Сидней хотын захиргаа

Хот өнөөгийн байдлаар 38 тойрогтой.

Монголоор	Англи нэр	Монголоор	Англи нэр
Бёрвүүд	Burwood	Мэрриквилл	Marrickville
Блэктаун	Blacktown	Хорнсби	Hornsby
Ботани-Бей	Botany Bay	Обёрн	Auburn
Бэнкстаүн	Bankstown	Парраматта	Parramatta
Варринга	Warringah	Пенрит	Penrith
Виллоби	Willoughby	Питтвоутер	Pittwater
Вуллара	Woollahra	Райд	Ryde
Вэйвэрли	Waverley	Рокдэйл	Rockdale
Камден	Camden	Рэндвик	Randwick
Кантербёри	Canterbury	Сазэрлэнд	Sutherland
Когара	Kogarah	Умард Сидней	North Sydney
Ку-рин-гай	Ku-ring-gai	Сидней	Sydney
Кэмпбэллтаүн	Campbelltown	Стратфилд	Strathfield
Кэнэда Бей	Canada Bay	Фэйрфилд	Fairfield^[en]
Лайкардт	Leichhardt	Хантерз Хилл	Hunter's Hill
Ливерпүль	Liverpool	Хёрствилл	Hurstville
Лэйн Ков	Lane Cove	Хиллс	The Hills
Мосман	Mosman	Холройд	Holroyd
Мэнли	Manly	Эшфилд	Ashfield

Эдийн засаг

Сидней хотын эдийн засгийн хамгийн чухал салбар бол үйлчилгээ, худалдаа, үйлдвэрлэл, эрүүл мэнд, нийтийн үйлчилгээ юм. 1980-аад оноос хойш хөдөлмөрийн зах зээл өөрчлөгдөж, үйлдвэрлэлийн салбараас үйлчилгээ, мэдээллийн технологийн салбар руу ажлын байрууд нэмэгдэж өөрчлөгдсөн. Сиднейн эдийн засаг Австралийн нийт эдийн засгийн 25 орчим хувийг бүрдүүлдэг. Тус хотод Австралийн үнэт цаасны бирж, Австралийн нөөцийн банк байрладаг бөгөөд 90 банк, тус улсын томоохон компаниудын төв байрнуудын талаас илүү хувь нь энд байрладаг ажээ.

Тус хотын оршин суугчид нэг хүнд ногдох дундаж орлого нь Австралид хамгийн өндөр буюу 42,599 ам.доллар байдаг. 2004 оны байдлаар хотын ажилгүйдлийн түвшин 4.9 % байсан. "The Economist" сэтгүүлээс гаргасан судалгаагаар Сидней хот дэлхийн хамгийн үнэтэй хотуудын жагсаалтын 16-р байранд оржээ. Бусад судалгаанаас харахад тус хот оршин суугчдынхаа орлогын түвшингээр 15-р байранд ордог. 2007 оны 9-р сарын 20-ны байдлаар Сидней дэх орон сууцны дундаж үнэ Австралийн томоохон хотуудын дунд хамгийн өндөр буюу 559,000 AUD байв. Сидней мөн Австралийн хамгийн өндөр дундаж түрээсийн байртай хот бөгөөд долоо хоногт дунджаар 450 AUD байдаг ажээ.

2016 онд хөдөлмөрийн насны оршин суугчдын 57.6% нь 1000 австрали доллараас бага орлоготой, 14.4% нь 1750 австрали доллар ба түүнээс дээш орлоготой байжээ. Тухайн үеийн долоо хоногийн дундаж орлого нь хувь хүмүүсийн хувьд 719 AUD, гэр бүлийнхнийх 1,988 AUD, өрхийнхнийх 1,750 AUD байжээ.

Тээвэр

Сидней хотын иргэд автомашин өргөнөөр хэргэлдэг учраас автозамын сүлжээ ихэд хөгжсөн. Хотод хурдны замын сүлжээ (motorway), түүний зарим нь төлбөртэй зорчих зам (tollway), зарим нь үнэгүй зорчих зам (freeway) байдаг. Томоохон автозамууд 10 хэсгээс бүрддэг (Metroads), түүний дотор 110 километр тойрог замын сүлжээ (Sydney Orbital Network) байдаг.

Сидней хотод нийтийн тээвэр маш сайн хөгжсөн байдаг- шугамын автобус, такси болон галт тэрэг. Сидней хотоос Парраматта голоор зорчигчдын усан тээвэрийн шугам ажилдаг.

2012 оны 1-р сараас шугамын автобусаар хотын төв хэсэгт нэг удаа зорчиход (Multi-1 бүс) : том хүн AUD 3,5 (6,1 — «ирж\очих») , хүүхэд 1,7 и 3,0 үнэтэй ажээ. Энэ төвийн бүсэд 7 хоногийн бүх тээврийн (автобус, галт тэрэг, усан онгоц) хэрэгсэлийн олон удаа зорчих үнэ том хүн-AUD 43, хүүхэд-21,5 байдаг байна.

Метро

2019 оны 5-р сарын 26-нд Сиднейн метро Австрали дахь анхны нэг шугамтай 36 км урт, 13 өртөөтэй метро нээгдэж байсан юм. Энэ шугам нь Роуз-Хилл, Чатсвуд хэмээх хотын захын хоёр дүүргүүдийг хотын төвөөр дайрч холбодог байна.

Цахим холбоос

Commons: Sydney – Викимедиа дуу дүрсний сан

Сидней хотын албан ёсны сайт

Эшлэл

↑ "Greater Sydney: Basic Community Profile". 2011 Census Community Profiles. Australian Bureau of Statistics. 28 March 2013. Эх хувилбараас (xls) архивласан: 7 Арван нэгдүгээр сар 2022. Татаж авсан: 9 April 2014. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
↑ "Regional Population - 2021-22 final". abs.gov.au. Australian Bureau of Statistics. Татаж авсан: 19 August 2023.
↑ "Сидней хотын талаарх мэдээлэл". Эх хувилбараас архивласан: 2021-02-04. Татаж авсан: 2021-02-03.

[ABSGCCSAXLS-1] "Greater Sydney: Basic Community Profile". 2011 Census Community Profiles. Australian Bureau of Statistics. 28 March 2013. Эх хувилбараас (xls) архивласан: 7 Арван нэгдүгээр сар 2022. Татаж авсан: 9 April 2014. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[ABSGCCSA-2] "Regional Population - 2021-22 final". abs.gov.au. Australian Bureau of Statistics. Татаж авсан: 19 August 2023.

[3] "Сидней хотын талаарх мэдээлэл". Эх хувилбараас архивласан: 2021-02-04. Татаж авсан: 2021-02-03.

[1]

[2]

[3]