Стефаниа Түркевич-Лукьяанович
Стефаниа Түркевич-Лукьяанович (Австри-Унгарын Лемберг (өнөөгийн Украины Львов хот) 1898 оны 4-р сарын 25-нд төрсөн- 1977 оны 4-р сарын 8-нд Их Британий Кембридж хотод нас барсан) - украины хөгжмийн зохиолч, багш, төгөлдөр хуурч, хөгжим судлаач. Украины анхны эмэгтэй хөгжмийн зохиолч юм. Зөвлөлтийн үед түүний бүтээлийг хориглодог байсан.[1]
Намтар
[засварлах | кодоор засварлах]Стефаниа тухайн үед Австри-Унгарт хамаарч байсан Львов хотод төрсөн. Түүний өвөг эцэг (Лев Түркевич), эцэг (Иван Түркевич) нь санваартан лам нар байжээ. Түүний эх София Кормошив (Sofia Kormoshiv) төгөлдөр хуурч байсан бөгөөд Карол Микули, Вилем Курц (Karol Mikuli, Vilém Kurz,) нартай хамт суралцаж байсан бөгөөд залуу дуучин Соломия Крушельницкаяг дуулахад дагалдан хөгжимддөг байжээ. Тэдний гэр бүлийнхэн бүгд ямар нэг хөгжим дээр тоглодог хөгжимчид байсан. Стефаниа төгөлдөр хуур, босоо ятга, гармони зэрэг хөгжмийн зэмсэгээр тоглодог байсан.[2]:7
Тэрээр анх гэртээ төгөлдөр хуурч эхийнхээ дэргэд, дараа нь Львов хотын Хөгжмийн дээд сургуульд Василий Барвинскийгаар заалгаж.
Үүний дараа тэрээр Львовын Их сургуульд философи, сурган хүмүүжүүлэх, хөгжим судлалын чиглэлээр суралцсан байна.[2]:10
1919-1920 онд- Львов дахь Улсын багш нарын семинарт хөгжим судлалаар сурчээ. Тэрээр мөн Львов дахь Польшийн хөгжмийн нийгэмлэгийн консерваторид суралцаж (1921), хувиараа хөгжмийн хичээл заадаг байсан.[3]
1921 онд тэрээр Венийн их сургуульд Гуидо Адлер, Венийн Хөгжим, урлагийн их сургуульд Жозеф Маркс нартай хамт суралцаж, 1923 онд багшийн дипломтой төгссөн.[3]
Стефания 1925 онд украины зураач Роберт Лисовскийтэй гэрлэж, түүнтэй хамт Берлинд 1927-1930 онуудад амьдарч байжээ, энэ үеэрээ Арнольд Шоенберг, Франц Шрекер нартай хамт суралцаж байжээ. Энэ үеэр 1927 онд тэрээр охин Зоя төрүүлжээ.[4]
1930 онд тэрээр Чехословакийн Прага руу аялж, Карлын их сургуульд Зденек Нежедли, Прагийн консерваторид Отакар Шин нартай хамт суралцжээ. Тэрээр мөн хөгжмийн академид Витезслав Новактай хамтран хөгжмийн зохиолын чиглэлээр суралцсан. 1933 оны намар тэрээр төгөлдөр хуур зааж, Прагийн консерваторид дагалдан хөгжимчин болжээ. 1934 онд тэрээр Оросын дуурь дахь Украины ардын аман зохиолын сэдвээр докторын зэрэг хамгаалсан байна.
Тэрээр 1934 онд Прага дахь Украины чөлөөт их сургуульд хөгжим судлалын ухааны докторын зэрэг хамгаалсан. Тэрээр Галисиас (тухайн үед Польшийн нэг хэсэг байсан) докторын зэрэг хамгаалсан анхны эмэгтэй болов.[3]
Львов руу буцаж ирээд 1934 оноос Дэлхийн 2-р дайн эхлэх хүртэл тэрээр Львовын консерваторид хөгжмийн онол, төгөлдөр хуурын багшаар ажиллаж, Украины мэргэжлийн хөгжимчдийн холбооны гишүүн болсон байна.
1939 оны намар Баруун Украиныг Зөвлөлтийн эзлэн түрэмгийлэлд автсаны дараа Стефаня Львовын Дуурийн театрт багш, концертмейстер, 1940-1941 онд Львовын консерваторийн дэд профессороор ажиллаж байжээ. Консерватори хаагдсаны дараа Германы эзлэн түрэмгийлснээр тэрээр Улсын хөгжмийн сургуульд үргэлжлүүлэн багшилжээ. 1944 оны хавар тэрээр Львовоос Вена руу дүрвэн явсан байна.
Зөвлөлтөөс зугтаж 1946 онд тэрээр өмнөд Австри руу нүүж, тэндээсээ Итали руу нүүж, хоёр дахь нөхөр Нарциз Лукьянович /Британийн командлалын дор эмч байсан/ гэрэлсэн байна.[5]
Дайны дараа
[засварлах | кодоор засварлах]1946 оны намар Стефаниа Их Британий Нэгдсэн Вант Улс руу нүүж, Брайтон (1947–1951), Лондон (1951–1952), Барроу Гурни (Бристолын ойролцоо) (1952–1962), Белфаст (Умард Ирланд) (1962–1973), Кембриж (1973 оноос хойш) зэрэг хотуудад амьдарч байжээ . 1940-өөд оны сүүлээр тэрээр хөгжмийн зохиолдоо эргэн орсон бөгөөд бүтээлүүдийн ихэнхийг энэ үеэр туурвисан байна. Тэр үе үе төгөлдөр хуурчаар амь залгуулж байсан. 1957 онд Их Британи дахь Украины нийгэмлэгүүдэд цуврал концерт, 1959 онд Бристол дахь төгөлдөр хуурын хөгжмийн концертод оролцов. Тэрээр Британийн эмэгтэй хөгжмийн зохиолч, хөгжимчдийн нийгэмлэгийн гишүүн байжээ.
Түүний 20 орчим дуу зохиолууд 2014 онд Канадад компакт-диск (цуглуулгын хэсэг «Galicians I — The Art Songs») хэлбэрээр гарчээ.
Зохиолууд
[засварлах | кодоор засварлах]Симфоник бүтээлүүд
[засварлах | кодоор засварлах]- Симфони дугаар. 1-1937 он
Симфони дугаар. 2(а) - 1952 он
Симфони дугаар. 2(б) (2-р хувилбар);
Симфониетт - 1956 - Гурван симфони тойм - 1975 он
Симфоник шүлэг «La Vitа»
Сансрын симфони - 1972 он
Дуплекс найрал хөгжимд зориулсан Мисса Давхар чавхдаст найрал хөгжимд зориулсан уран зөгнөлт
Балет
[засварлах | кодоор засварлах]9. Орон гэргүй хүмүүстэй хамт - Бристол, 1957 он
10. Зүүлт
11. Хавар - (Хүүхдийн балет) 1934-5
12. (a) "Нимф ой" - 1964-7 - Белфаст
12. (б) "Нимф ой" - 1964-7 - Белфаст
13. Аймшигт хорхой - 1976 он
Дуурь
[засварлах | кодоор засварлах]14. Мавка – (дуусаагүй) Лесия Украинкагийн ойн дуун дээр үндэслэсэн
Хүүхдийн дуурь
[засварлах | кодоор засварлах]15. Цар Ох буюу Оксанагийн зүрх – 1960 он
16. Залуу чөтгөр
17. Хүнсний ногооны талбай (1969)
Найрал дууны бүтээлүүд
[засварлах | кодоор засварлах]18. Литурги 1919 он
19. Шептицкийн дуулал
20. Тулааны өмнө
21. Triptych
22. Бүүвэйн дуу (Аа, муур байхгүй) 1946 он
Танхим - Хэрэгслийн бүтээлүүд
[засварлах | кодоор засварлах]23. 1935 он - Хийл, төгөлдөр хуурд зориулсан сонат
24. (a) 1960 – 1970 он – чавхдаст хөгжмийн дөрвөл
24. (b) 1960 – 1970 он – чавхдаст хөгжмийн дөрвөл
25. 1960 – 1970 он – Хийл, Виола ба Виолончель гурав
26. Хоёр хийл, хийл, морин хуурт зориулсан дөрвөл 1960 - 1970 он
27. Лимбэ, бөмбөр, фагот гурвал 1972 он
Төгөлдөр хуурын бүтээлүүд
[засварлах | кодоор засварлах]28. 1932 он - Украины сэдэвт өөрчлөлтүүд
29. Fantasia: Украин дахь төгөлдөр хуурын иж бүрдэл 1940 оны сэдэв
30. Impromptu 1962
31. Гротеск 1964
32. Уулын цуглуулга 1966 - 1968
33. Хүүхдэд зориулсан дугуйн хэсгүүд 1936 - 1946 он
34. Украины Христийн Мэндэлсний Баярын дуу, Щедривка
35. Сайн мэдээ
36. 1971 оны Харлекинтэй зул сарын баяр
Төрөл бүрийн
[засварлах | кодоор засварлах]- i. – Зүрх - найрал хөгжимтэй соло хоолой
- ii. – Лорелей – Өгүүлэгч, гармон, төгөлдөр хуур 1919 – үг Лесия Украинка
- iii. – 1912 оны тавдугаар сар
- iv. – Ардын дууны сэдэв
- v. – Эрх чөлөөний талбай - төгөлдөр хуурын хэсэг
- vi. – Дуу хоолой болон утсанд зориулсан Лемки дуу
Ажаглалта
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Ukrainian Art Song Project – Stefania Turkewich". Archived from the original on 2016-03-22.
- ↑ 2.0 2.1 Павлишин, Степанія Стефанівна. Перша українська композиторка: Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович, БаК, Lviv 2004.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Роман Кравець. "Українці в Сполученому Королівстві". Інтернет-енциклопедія. Archived from the original on 2017-04-27. Татаж авсан: 2018-08-28.
- ↑ "Зоя Робертівна Лісовська-Нижанківська, the Encyclopedia of Modern Ukraine" (ukrainian хэлээр). Татаж авсан: 2018-12-17.
{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ "Narcyz Lukianowicz (Нарциз Лукіянович)".
Ном зүй
[засварлах | кодоор засварлах]- Сокіл-Рудницька М. Пам’яті Стефанії Лукіянович // Вільне Слово. – Торонто, 1977. – 9 і 16 липня. – С. 3.
- Вовк В. Парастас для Стефанії Туркевич-Лукіянович // Наше Життя. – Нью-Йорк, 1992. – Ч. 5. – С. 6–9.
- Стельмащук Р. Забутий львівський композитор-неокласик (штрихи до творчого портрета Стефанії Туркевич) // Музика Галичини (Musica Galiciana) / Матеріали Другої міжнародної конференції. – Львів, 1999. – С. 276–281.
- Павлишин С. Перша українська композиторка // Наше Життя. – Нью-Йорк, 2004. – Ч. 1. – С. 14–16.
- Павлишин С. Перша українська композиторка: Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович. – Львів, 2004.
- Карась Г. Статика і динаміка жанру дитячої опери у творчості композиторів української діаспори ХХ ст. // Вісник Державної академії керівних кадрів культури і мистецтв. – Київ, 2010. – No. 2. – С. 89–93.
- Яців Р. Роберт Лісовський (1893–1982): дух лінії. – Львів, 2015. – С. 11, 13, 79–84, 91.