Григорий Семёнов
| Григорий Семёнов | |
|---|---|
| 1890 оны 9 сарын 25 – August 30, 1946 (55 насалсан) | |
 | |
| Төрсөн газар | Оросын Хаант Улс, Өвөр Байгалын хязгаар, Дурулгуевийн станиц, Куранжа харуул |
| Нас барсан газар | Зөвлөлт Холбоот Улс, Москва |
| Ажиллагаа/салбар |  Хаант Оросын арми (1908-1917) Цагаан арми (1917-1921)
|
| Албан үүргийн он жилүүд | 1908–1921 |
| Цол | Дэслэгч генерал |
| Тулалдаанууд/дайнууд | Дэлхийн нэгдүгээр дайн Оросын иргэний дайн |
Григорий Михайлович Семёнов (1890 оны 9 сарын 25 – 1946 оны 8 сарын 30) — Оросын цэргийн зүтгэлтэн, казакийн атаман, Дэлхийн нэгдүгээр дайнд оролцогч, Оросын иргэний дайны үеийн Өвөрбайгаль, Алс Дорнодод үйл ажиллагаа явуулж байсан цагаантнуудын цэрэг, улс төрийн томоохон зүтгэлтнүүдийн нэг юм. Түүний эцэг нь буриад цустай байсан гэдэг.
Бага нас ба боловсрол
[засварлах | кодоор засварлах]
Өвөрбайгалийн казак цэрэгийн Дурулгуевийн станицын Куранжа харуул буюу (Өнөөдрийн Өвөр Байгалын хязгаарын Ононгийн район)д төрсөн байна.
Эцэг — Михаил Петрович Семёнов (үх. 1911), Өвөр байгалийн казак.
Эх — Евдокия Марковна (зх. 1920), Нижегородцевын хуучин шашинтан.
Могойтод хоёрдугаар ангийн боловсрол эзэмшсэн. Монголоор ба буриадаар бага зэрэг ярьдаг. 1908—1911 онуудад Оренбургийн казак юнкерийн сургуульд суралцаж Хорунжий цолтой төгссөн.
Наран улсын энэ санааг хамгийн түрүүнд уухайлан дэмжиж, vнэнчээр зvтгэсэн хүн нь монголын эрлийз атаман Семёнов байлаа. Тэр япончуудтай хамтран Ар болон Өвөр Монгол, Буриад Монгол, Барга, Хөхнуур зэрэг монголчуудын оршин суудаг нутгийг багтаасан нармай Монгол улс байгуулах их хурал зарлан хуралдуулж байсан.
1919 оны хоёрдугаар сарын 25-наас гуравдугаар сарын зургаанд Чит хотод болсон их хуралд Барга, Буриад, Өвөр Монголоос оролцсон ба харин Ар Монголоос нэг ч хүн оролцсонгvй. Г.М.Семёновын цэргийн ивээл дор болсон их хурлаас холбооны бvтэцтэй нэгдсэн Монгол улс байгуулж буйгаа зарлан Түр Засгийн газрыг Өвөр Монголын Нэйс гэгээнээр тэргүүлүүлэн буй болгожээ.[1]
Алба хааж эхэлсэн нь
[засварлах | кодоор засварлах]1908 онд залуу Семенов Оренбургийн казак Юнкерийн сургуульд элсэн орж, 1911 онд төгссөн. Зарим эх сурвалжийн мэдээлснээр тэрээр энэ сургуулийг онц дүнтэй, заримынх нь үзэж байгаагаар маш муу төгссөн байна. Тиймээс, полкийн командлагч барон Врангель Семеновыг дүрслэхдээ түүнийг "сургуулиа хэцүү төгссөн", үргэлж боловсрол дутмаг, явцуу үзэл бодолтой, элдэв явуулгад дуртай, зорилгодоо хүрэх арга замдаа ялгаварлан гадуурхдаг байдгийг тэмдэглэжээ. зорилго. Гэсэн хэдий ч казак тосгонд казак гэр бүлд өссөн Семёнов мэргэжлээрээ цэргийн хүн байсан гэж таамаглаж болно. Нөгөө л язгууртан, "цагаан ястай" Врангель Семёнов бол маш сайн цэрэг, амьд, зоригтой, ялангуяа дарга нарынхаа өмнө яаж казакууд, офицеруудын дунд нэр хүндтэй болохыг мэддэг, яаж мэддэг байсан гэж дургүйцэн хэлэв. зохион байгуулах... Тэр үеийн хүнд хэцүү үе нь офицерын сүүлчийн чанар нь илүү чухал байсан байх, үүнийг Семёнов цэргийн маш амжилттай замналаар харуулсан. Ийнхүү дэлхийн нэгдүгээр дайны фронтод Семенов үнэхээр санаачлагатай, эрэлхэг офицер гэдгээ харуулж, Варшавын ойролцоох дэглэмийнхээ тугийг германчуудаас эргүүлэн булаан авсныхаа төлөө Гэгээн Жоржийн одонгоор шагнагджээ. Германчуудад эзлэгдсэн Млава хот руу эхлээд Гэгээн Жоржийн зэвсэг. Цэргийн түүхчид Өвөрбайгалийн нутаг дахь Семёновын бүрэлдэхүүний зарим амжилтыг улаанууд Японы байнгын бүрэлдэхүүн эсэргүүцэж байсан үед л байсан бөгөөд тэд явсны дараа талуудын тохиролцоогоор Семёновын цэргүүд ердөө хоёр сар тэссэн гэж цэргийн түүхчид олон удаа тэмдэглэсэн байдаг.
Монголд
[засварлах | кодоор засварлах]Хүрээнд үүссэн болзошгүй нөхцөлд аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор 10 дугаар сарын эхээр Дээд Үдийн нэгдүгээр хорооны хурандаа А.А.Келлерийн команд доор 200 хүнтэй Өвөр Байгалийн казак батальоныг пулементтэй Троицкосавск хотоос нэмж Монголд оруулжээ. Энэ алхмыг хятадын талаас Хаант Орос улс Хүрээнд цэргээ (казак) оруулсан гэж үзсэн байна. Тус цэргийн хорооны бүрэлдэхүүнд хожим Монголын түүхэнд Атаман гэж бичигдсэн Г.М.Семёнов 21 настайдаа үүрэг гүйцэтгэсэн билээ. 11 дүгээр сарын 30-ний өдөр Казак Монгол цэргүүд нийлж, хятад хурандаа Танжайлийн байгуулсан Хүрээний хятад цэргийн хуаранг бүслэв. 12 дугаар сарын 1-ний өдөр Богдын төлөөлөгч Сандо амбаныг хоёр өдөрт багтаж нутаг буцахыг шаардав. Маргааш өдөр нь хүрээний хятад цэрэг болон зэвсэглэсэн хятад иргэдийн зэвсгийг Г.М.Семёновын зургадугаар зуутын казак цэргүүд хураан авсан байна. 12 дугаар сараас эхлэн консул В.Ф.Любагийн санаачлагаар Хүрээн дэх эмх замбараагүй байдлаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор казакын морьт цэргүүдийг шөнийн цагаар харуул хийлгэж эхэлсэн. Хожим Казак цэргийн харуулууд 1912 онд Богдын 15-ны цагдаад үүргээ шилжүүлсэн байдаг. 12 дугаар сарын 11-ны өдөр Семёнов бууж өгсөн Сандо амбанг Хүрээнээс Троицкосавск хүртэл 320 км замыг 26 цагийн дотор хүргэх консулын даалгавар авч, замын өртөөнд морьдоо 12 удаа сэлбэсэн тухайгаа дурссан байдаг. Семёнов энэ замын даалгавраа морьтны дээд амжилт гэж бичжээ. Троицкосавск хүрсэн амбан сайд цааш Оросын төмөр зам орж, Манжуурын төмөр замаар нутаг буцав. Семеновыг Хүрээний ажиллагаанд онцгой зүтгэсний төлөө Монголоос “Цагаан минжийн арьс”-аар шагнажээ.
Хаант засгийн үзэлтэн
[засварлах | кодоор засварлах]1917 оны хавар дэглэмийн командлагч Семенов Оросын армийн сахилга бат буурч, бутарч байгааг хараад "Зүүн Сибирийн уугуул иргэдийг" цэрэг татлагад оруулах ажлыг зохион байгуулах саналыг Түр засгийн газрын Дайны сайд Керенскийд тавьжээ. арми, буриад, монголчуудаас бүрдсэн дэглэм байгуулж, өөрийгөө эдгээр ард түмэн, тэдний цэргийн шинж чанарын талаар шинжээч гэж зөвлөж байна. Тэрээр Азийн анги нэгтгэлүүдийн хэрэгцээг энэ нь "орос цэргүүдийн ухамсрыг сэрээх цорын ганц арга зам юм" гэж зөвтгөв. Нийслэлд байхдаа тэрээр командлагчдаа Ленин болон большевикуудыг баривчлах ажлыг зохион байгуулахыг санал болгож, дараа нь нэн даруй буудах ёстой. Тэрээр большевикуудаас арми болон улс орныг завхруулж буй гол муу муухайг олж харсан. Большевикуудыг үзэн ядах нь 1946 онд үхэх хүртлээ түүний бүх цэрэг, улс төрийн үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлсэн дотоод хөдөлгүүр хэвээр байх болно. Тэр монархист биш байсан бөгөөд 1918 онд тэрээр монархист үзэл бодлоо аль хэдийн орхисон; 1919. , би Оросын бүх шинэ "захирагч" бүрэн бүтэлгүйтэж, мартагдсан гэдэгт өөрийн нүдээр итгэлтэй байсан. Большевикуудын цагаан арьстнууд, анархистууд, кадетууд болон бусад дотоод сөрөг хүчин, гадаадын интервенцүүдтэй хийсэн тэмцлийн хүрээнд хаантизмын үзэл санаа өдөр бүр бүдгэрч байв. Цаг хугацаа өөрөө большевизмыг эрс эсэргүүцэгчдийн оюун ухаанаас хаант засаглалын үзэл санааг арилгасан.
Семёнов ба Панмонголизм
[засварлах | кодоор засварлах]Семёнов цагаан хөдөлгөөний нэг удирдагчид хэзээ ч итгэдэггүй байсан учраас тэр Өвөрбайгалийн гуран буриад, монголчууд руу, тэдний эртний мөрөөдөл болох панмонголизм, нэгдсэн Монгол Улсыг сэргээх рүү харцаа хандуулав. Энэ бол угсаатны ардчиллын тоглоом биш, большевикуудтай тулалдах "Цагаан хамгаалагчдын" зорилгодоо харийнхныг ашиглах нууц төлөвлөгөө биш байв. Семёнов Барон Унгерн шиг түүнтэй нэгэн зэрэг, гэхдээ нэлээд бие даасан байдлаар цэргийн чанарыг сайн мэддэг, өндөр үнэлдэг байсан Монгол, Буриадуудаас морин цэргийн ангиудыг байгуулах санааг олж авсан нь сонирхолтой юм. Тэдний нийтлэг санаа болох Монгол-Буриад дэглэм, дивизийг байгуулах санаа нь нэлээд утга учиртай байсан бөгөөд эдгээр харизматик офицеруудын нэг панмонгол улс болох Их Монгол улсыг байгуулах зам дахь анхны алхам байсан юм. Цагаан хөдөлгөөний удирдагчдын хэн нь ч панмонголизмын үзэл санаанд ойртож чадаагүй бөгөөд үүнийг зөвхөн "зэрлэг байдал", "Ази үзэл", "буулга" гэх мэтээр тодорхой холбосон. Гэвч Унгерн, Семёнов нар тэгж бодсонгүй. Тэд бүх Цагаан удирдагчид болон ерөнхийдөө цагаан арьстнууд шиг явцуу үзэлтэй Оросын үндсэрхэг үзэлтнүүд биш байв; харин ч эсрэгээрээ Чингис хааны эзэнт гүрэн, түүний тодорхой бүтэц зохион байгуулалт, хүчтэй дэг журам, хууль ёсны байдал, шашны хүлцэл, соёлын олон талт байдлыг биширдэг байв. Буриад, Монгол, Баргудын үндэсний хөдөлгөөний удирдагчидтай хамтран нэг төрд нэгдэх гэсэн панмонголизм мөрөөдлөө бодитоор хэрэгжүүлэх гэж оролдсон. Орчин үеийн казакууд болон бусад империалистуудын атаман, барон хоёрыг Оросын үндсэрхэг үзэлтнүүдээр харуулах гэсэн оролдлого нь түүхийг гуйвуулсан явдал юм. Албан ёсоор бол тэд панмонголизмын үзэл санаанд автсан нэлээд салан тусгаарлагчид байсан гэж АНУ-ын дэлхийн хамгийн том монголч эрдэмтэн Проф. Роберт Рупен бол 20-р зууны Төв Азийн хамгийн хүчирхэг, нөлөө бүхий санаа байв.
Цуст дарангуйлагч
[засварлах | кодоор засварлах]1917 оны 12-р сарын эхний хагаст Семёнов буриад-монгол казакуудын отряд большевикуудаас цалин авч байв. Григорий Семенов большевик Аркусыг буудаж, гэдсийг нь онгойлгож, бензинээр дүүргэж, шатаахыг тушаажээ. Атаманч хаа сайгүй "догшин" байж, хамгийн боловсронгуй шоронгуудыг байгуулж, аймшигт эрүүдэн шүүх аргыг зохион бүтээжээ. Троицкосавск хотын шоронд 1600 орчим "найдваргүй" хүмүүсийг цавчиж алжээ. Шоронгийн эмнэлэгт хэвтэж байсан Улаан армийн өвчтэй, шархадсан цэргүүд, өрөвдмөөр хүмүүсийг сэлмээр хэсэг болгон хуваасан. Андрияновка өртөөнд олзлогдсон Улаан армийн 3000 цэрэг, Семёновын отрядад нэгдэхээс татгалзсан казакуудыг бууджээ. Генерал Тирбах, Унгерн нарын Семёновын отрядууд, Чистохин, Филипиний шийтгэх отрядууд онцгой харгислаж байв. Семёнов энэ тухай бичжээ: "Иргэний дайны нөхцөлд хүн төрөлхтөн бүх зөөлөн сэтгэлээ хаях ёстой." Энэхүү хүмүүнлэг бус харгислал нь бүс нутгийн нийтийг хамарсан эсэргүүцэл, партизаны хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлж, Семеновын дээрэмчдийг байгалийн жамаар хөөхөд хүргэв.
Цуст дарангуйлагчийн төгсгөл
[засварлах | кодоор засварлах]1920 оны намар Алс Дорнодын Бүгд Найрамдах Улсын арми ба улаантнуудаас хүнд ялагдал хүлээсэн Семенов армийн үлдэгдлийг орхин Читагаас онгоцоор зугтав. Дараа нь тэрээр Манжуураас хүч цуглуулахыг удаа дараа оролдсон боловч казакууд түүнийг оргон зайлсан учир итгэхээ больжээ. Японд тэрээр Колчакийн алтыг авах гэж оролдсон бөгөөд 1932 онд тэрээр улс төрд эргэн орохыг оролдсон. 1945 оны 8-р сард тэрээр "ажилдаа эргэн орох" найдвараа алдсан тул Зөвлөлтийн цэргүүдэд бууж өгч, жилийн дараа түүнийг дүүжлэн цаазлав. 1913 онд анд Богдо гэгээнийх нь зөгнөл биеллээ: “Гриша чи жирийн үхлээр үхэхгүй. Сум чамайг санана, сэлэм танд хүрэхгүй, сум, жад нисэх болно. Чи өөрөө үхлээ урих болно." Ийм зүйл тохиолдсон: тэрээр байлдааны амьдралынхаа туршид ганц ч шарх аваагүй. 1936 онд бичсэн дурсамж номондоо тэрээр амьдралынхаа ганцхан агшинд бахархдаг: "Би 20 настайдаа улс төрийн үйл ажиллагааны замд орж, агуу их Чингис хааны улсын түүхийг бүтээхэд оролцож байсан. ...”. Барон Унгерн шиг атаман Семёнов амьдралынхаа туршид өөрийгөө эрэлхийлж, зэвсгийн хүчээр, аллага, айдас зэргээр дэг журам тогтоохыг хүсчээ.
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Нартай Монгол улсыг мєрєєдєгч атаман Семёновыг цай ууж суухад нь баривчилжээ". Archived from the original on 2015-04-12. Татаж авсан: 2020-03-03.
Утга зохиол
[засварлах | кодоор засварлах]- Кручинин А. С. К истории конфликта между А. В. Колчаком и Г. М. Сёменовым // История белой Сибири. Тезисы 4-й научной конференции. Кемерово, 2001.
- Познанский В. С. Очерки истории вооружённой борьбы Советов Сибири с контрреволюцией в 1917—1918 гг. Новосибирск, 1973.
- Российская эмиграция в Маньчжурии: военно-политическая деятельность (1920—1945). Сб. док. / Сост., вступ. ст., прил. Е. Н. Чернолуцкой. Ответ. ред. М. С. Высоков. Өмнөд Сахалинск. 1994.
- Шерешевский Б. М. Разгром семёновщины (апрель — ноябрь 1920 г.). О роли Дальневосточной республики в борьбе за ликвидацию «читинской пробки» и объединение Дальнего Востока. Новосибирск, 1966.
- Шишкин С. Г. Гражданская война на Дальнем Востоке. Архив ФСБ. Следственное дело Н-18765 в отношении Семенова Г. М., Родзаевского К. В. и др. Т.2 стр. 4-7, 24-39, 117, 122; Т.3 стр. 28-29; Т.5 стр. 82. — Москва: Военное издательство министерства обороны СССР, 1957.