Дэлхийн долоон гайхамшиг

Гизагийн аугаа Пирамид, Вавилоны дүүжинт цэцэрлэг, Артемисийн сүм, Олимп дахь Зевсийн хөшөө, Мауссолос хааны бунхан, Родос арлын Гелиосын хөшөө, Александрын гэрэлт цамхаг. Голландын зураач Мартин Хээмскэрк, XVI зуун /Дээрээс зүүн гар талаас баруун тийш./

Дэлхийн долоон гайхамшиг, тодруулбал дэлхийн долоон эртний гайхамшиг гэж хүний гараар бүтээгдсэн уран нарийн хийц бүхий түүхийн сонгодог үеийн маш алдартай барилга байгууламжуудаас шалгаруулан нэрлэдэг. Энэ бүтээлүүд нь Газар дундын тэнгисийн эрэг орчмын нутгуудад бүтээгдсэн барилга байгууламжууд бөгөөд Эртний Грек хүмүүсийн үзэл бодлоор илэрхийлэгдсэн байдаг. Энэ жагсаалт нь дундад зууны болон орчин цагийн гэх мэт Дэлхийн гайхамшгуудын хувилбарууд байдаг.

Эртний дэлхийн 7 гайхамшиг[засварлах | кодоор засварлах]

Түүхч Геродот /МЭӨ484 – 425/, эрдэмтэн Киренегийн Каллимакус /МЭӨ 305-204 он орчим/ эртний үеийн “7 гайхамшиг”-ийн жагсаалт хийсэн нь Александрия хотын музейд хадгалагддаг байсан тухай бичигдсэн байдаг ч өнөө үед уг бичээсүүд хадгалагдаж үлдээгүй байна. МЭӨ 140 оны үед Сидоны Антипатер энэхүү гайхамшигуудын жагсаалтыг эмхлэн нэгтгэж, байгууламжуудын бүтцийг тайлбарласан яруу найраг тууривжээ.

“...Би хос дугуйт тулааны морин тэрэг явж болохуйц зам бүхий Вавилоны өргөн хэрэм, дүүжинт цэцэрлэг, Олимп уулын Зевс, Родосын Гелиос, агуу Пирамидууд, Мауссолосын бунханг нүдээрээ үзсэн боловч тэдгээрийн аль нь ч үүлсийн дээр сүндэрлэх Артемисийн сүмийн гуа үзэсгэлэнг үл гүйцэх билээ...” Антипатер, Грекийн утга зохиолын цоморлиг, IX.58

VI зууны сүүлч үеэр инженер Византын Фило хүснэгтээр зохион гаргажээ.

Гайхамшиг Баригдсан үе Байгуулагчид Онцлог Үгүй болсон үе Устгагдсан шалтгаан
Гизагийн аугаа Пирамид МЭӨ 2650-2500 Египетүүд Эртний Египетийн 4 дэх эзэнт улсын Фараон Хуфугийн шарил хадгалах байгууламж. өнөөдөр оршин буй -
Вавилонийн дүүжинт цэцэрлэг МЭӨ 600 Вавилоничууд Диодориусийн тодорхойлсноор олон түвшин бүхий цэцэрлэгийн нийт өндөр 22 метр орчим байсан ба ус түгээх механик системтэй байсан. Олон тооны гоёмсог цэцэгс, моддыг шатлуулан тарьсан байжээ. МЭӨ I зууны дараа Газар хөдлөлт
Олимп дахь Зевсийн хөшөө МЭӨ 435 Грекчүүд 12 м өндөр бурхан, түүнийг байрлуулсан сүмийн барилгын архитектур V-VI зуунд мэдэгдээгүй, газар хөдлөлт, түймэрт устсан.
Эфес дэх Артемисийн сүм МЭӨ 550 Лидичүүд, Персүүд, Грек Грекийн домгийн дарь эх Артемист зориулан барьж байгуулахад 120 жил зарцуулсан. Геростратус гэгч хүн алдар нэртэй болохын тулд уг сүмийг шатаасан. МЭӨ 356 шатаагдсан
Галикарнассын Бодрум бунхан МЭӨ 351 Перс, Грек Oйролцоогоор 45 метр өндөр, 4 тал бүхий гоёл чимэглэл бүхий барилга. Мавзолей гэх үг уг хааны нэрээс бий болсон. 1494 онд Газар хөдлөлтөд гэмтсэн ба Европынхон Загалмайтны аян дайны үед нураасан.
Родос арлын Гелиосын хөшөө МЭӨ 292-280 Грекчүүд Грекийн домгийн бурхан Гелиосын аварга хөшөө бөгөөд Нью Йоркийн Эрх чөлөөний хөшөөний 3/4-тай дүйцэхүйц том байжээ. МЭӨ 224 Газар хөдлөлт
Александрын гэрэлт цамхаг МЭӨ III зуун Грек Oйролцоогоор 115-135 метр өндөр байсан нь олон зууны турш хүн төрөлхтний байгуулсан хөмгийн өндөр барилга байсан юм. 1303-1480 он Газар хөдлөлт

Грекчүүд энэхүү зүйлсийг гайхамшиг гэхээсээ илүү заавал үзэх ёстой байгууламжууд гэж тооцдог байжээ.

Антипатерын өөрийнх нь зохиосон гайхамшигуудын жагсаалтад Александрын гэрэлт цамхаг ороогүй байдаг бөгөөд түүний оронд Вавилоны Иштар хаалга дурдагдсан байдаг. Гэвч VI зуунаас хойш энэ нь хасагдсан байна. Эдгээр байгууламжуудаас Гизагийн Пирамид л устаж үгүй бололгүйгээр өнөөг хүрсэн билээ. Дүүжинт цэцэрлэг оршин байсан эсэх нь тодорхойгүй байдаг. Харин бусад 5 бүтээл оршин байсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөг. Артемисийн сүм болон Зевсийн хөшөө нь түймэрт үрэгдсэн бол Александрийн гэрэлт цамхаг, Колоссус, Мауссолосын бунхан нь газар хөдлөлтөд эвдрэн үгүй болжээ. Мауссолосын бунхан, Артемисийн сүмийн загвар Лондоны Британийн музейд байдаг.

Дэлгэрэнгүй мэдээлэл[засварлах | кодоор засварлах]

  • D'Epiro, Peter, and Mary Desmond Pinkowish, "What Are the Seven Wonders of the World? and 100 Other Great Cultural Lists". Anchor. December 1, 1998. ISBN 0-385-49062-3

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Wiktionary
Wiktionary
Wiktionary: Дэлхийн долоон гайхамшиг – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
 Commons: Seven Wonders of the World – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан