Көчөм Хан

Көчөм хан ( Башкир хэлээр: Kösim xan , Сибирийн Татар Көчөм, Орос : Кучум нь 1563-1598 онд захирч байсан Сибирийн сүүлчийн хаан юм.

Лалын шашныг дэлгэрүүлэх гэсэн Көчөм хааны оролдлого, дайралтууд нь Оросын Иван хаан (1547-1584 онд хаанчилж байсан) хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулгарсан. . Көчөмийг Оросын эзлэн түрэмгийлэгчдэд үзүүлсэн хүчтэй эсэргүүцлийг тэмдэглэдэн үлдээв .

Угсаа

Кучум бол Шайбаны ханхүү Муртазагийн хүү бөгөөд Хаджи Мухаммедын удмын хүн байв. 1554 онд тэрээр Сибирийн хаант улсын хаан ширээнд тэрээр Оросын вассал байсан одоогийн ах дүү Ядегар болон Бекбулат нартай өрсөлдөв . 1563 онд Ядегарыг ялж, Көчөм хаан ширээнд суув. 1573 онд Көчөм Перм рүү дайрчээ. Энэ болон бусад жижиг дайралтууд нь Оросын хаан болон казакуудын Сибирьт довтлоход түлхэц болсон юм.

Москватай хийсэн дайн

Ермак руу Кашастын хийсэн уналт, Кучумын байлдаан. Кунгурын шастирын зураг

1582 онд Сибирийн хаант улс руу казак атаман Ермак халдаж, Кучумын цэргийг бут цохиж, нийслэл Кашер хотыг эзлэн авав. Көчөм тал руу ухарч, дараагийн хэдэн жилд хүчээ нэгтгэв. Тэрээр 1584 оны 8-р сарын 6-нд харанхуй шөнөөр гэнэт Ермак руу дайрч, Ермак болон түүний армийн ихэнх хэсгийг устгасан. Көчөм ханлиг язгууртны доторх өрсөлдөгч бүлгүүдийг нэгтгэхийг оролдсон боловч эсэргүүцэлтэй тулгарсан. Сейетийн амь насанд нь халдах оролдлого бүтэлгүйтсэний дараа Көчөм өөрийн цэргээ Эрчис мөрний урд тал руу нүүлгэхээс өөр аргагүй болжээ.. Тэрээр шинэ хант улс байгуулахыг оролдсон бөгөөд Оросын эсрэг дайн хийжээ.

1590 онд Көчөм Тобольскийн эргэн тойронд оросуудад татвар төлж байсан татарууд руу дайрчээ. 1591 онд Кольцов Ишим голын эрэг дээрх Көчөмийг барьцаалж, түүний хоёр эхнэр, түүний хүү Абдул Хайрыг баривчилж, дараа нь Орост нутгийг нь нэгтгэв. 1594 онд Тара дахь цайзыг хэсэгчлэн энэ Көчөмийг хянах зорилгоор барив. 1595 онд Көчөмийн дагалдагчдыг Эрчис мөрний дээд хэсгээс дайрчээ. 1597 онд Көчөм хэлэлцээр хийхийг хүссэн бөгөөд Царь болон Абдулхайр нар бууж өгсний хариуд Орост газраа өгөхөөр санал хийх тухай Оросоос захидал бичжээ. 1598 оны 9-р сарын өмнө Андрей Войков дагалдагчдынхаа хамт томоохон иргэдийг Уб нуур гэдэг газар барьж аваад дараа нь Об голд Көчөмыг барьж авав. Көчөм зугтсан боловч Оросууд түүний хоёр хүүг алж, өөр таван хүү, найман эхнэр, найман охиныг олзолжээ. Лалын шашинтныг хэлэлцээр хийхээр илгээв. Хариуд нь Көчөм өөрийгөө хараагүй, дүлий, амьжиргааны баталгаажих чадваргүй гэж тодорхойлж, өмнө нь хариу өгөөгүй, одоо ч хариу өгөхгүй гэдгээ мэдэгдэв. Энэ бол түүний оросуудтай тогтоосон сүүлчийн харуилт юм. Түүнийг 1605 онд Бухарт нас барсан гэж үздэг.1620 онд түүний хүү Ишим-хан тухайн үед Зүүнгараас Ижил мөрөн хүртэл ард түмнээ дагуулан явж байсан Хо Өрлөгийн охинтой гэрлэжээ.

Көчөмийг Татар, Оросын олон дуу, домогт дүрсэлсэн байдаг. Түүний үр удам Москвад үлдсэн байдаг.

1591 онд Көчөмийн хүү Абулхайр өөрийн гэр бүлээс анх удаа Христийн шашинд орсон. Түүний дараа бүхэл бүтэн гэр бүл нь Оросын язгууртнуудад уусав. Тухайлбал, Абул Хайрын хүүг Василий Абулгайрович гэдэг байсан ач хүүгийнх ч нь нэр Роман Васильевич нь уугуул орос нэрнээс ялгагдахааргүй болжээ.

1686 онд Царийн зарлигаар Кавказ дахь Имеретийн улсын захирагчийн удмыг Сибирийн Татар ноёд, Касимов татаруудын хамт Оросын язгууртнуудын удмын бичигт оруулжээ.

1661 онд Көчөмийн удмын нэгэн хүн Башкирид оросуудтай тулалдаж байжээ. 1739 онд Башкирын дайны үеэр Карасакалыг зарим хүмүүс Көчөмийдийн удмын хүн байсан гэж зарим хүмүүс ярьдаг.