Дайчин гүрний зоос
Дайчин гүрний зоос (манж: ᡩᠠᡳᠴᡳᠩ ᠵᡳᡴᠠ; мөллендорфф: Daicing jiha; уламжлалт ханз: 清朝貨幣; пиньинь: Qīngcháo Huòbì) нь мөнгө, зэс, гуулиар хийгдсэн төлбөрийн хэрэгсэлийн ерөнхий нэр юм. Манжийн дайчин гүрэн нь 1616-1912 он хүртэл хятад, монгол, төвд, шинжааныг эзлсэн гүрэн байв. Чин гүрний эхэн болон дунд үед Мин улсын зоосны хэв маягийг хуулан нүүрэн талд манж бичиг, ар талд эзэн хааны оны цолыг бичсэн зоос гаргаж байв. Жишээ нь: Канши тунбао, Цяньлун тунбао гэх мэт. Чин гүрний сүүлчээр европын улсуудын түрэмгийлэл, эдийн засгийн доройтлоос болж, европ загварын зоосыг үйлдвэрлэх болсон.
Хожуу Алтан улсын зоос (1616–1636)
[засварлах | кодоор засварлах]1616 онд Жяньжоу жүрчиний Нурхачи баатар бүх жүрчид аймгийг нэгтгээд, нэгдсэн улс байгуулж, улсын нэрийг Хожуу Алтан улс гэж нэрлэв. Тэгж байгуулахдаа монгол бичгийг үндэс болгож, манж бичиг зохиож, улс даяар хэрэглэж эхэлсэн. Хожуу Алтан улс байгуулагдснаас хойш, манж, хятад бичигтэй зоос хэвэнд цутгаж, 1 зоос нь 10 цэнгийн хэмжээтэй гарч байсан ч, бодит байдалд 10 цэнд хүрдэггүй байв.
| Зоосны бичиг | Латин галиг | Нэрлэсэн үнэ | Он | Зураг | Хааны нэр |
|---|---|---|---|---|---|
| Манж: ᠠᠪᡴᠠᡳ ᡶᡠᠯᡳᠩᡤᠠ ᡥᠠᠨ ᠵᡳᡴᠠ |
Abkai fulingga han jiha | 1 вэнь | 1616–1626 |  |
Нурхач |
| Хят:天命通寳 | Tiān Mìng Tōng Bǎo | 1 вэнь | 1616–1626 |  |
Тэнгэрийн сүлдэт |
| Манж: ᠰᡠᡵᡝ ᡥᠠᠨ ᠨᡳ ᠵᡳᡴᠠ |
Sure han ni jiha | 10 вэнь | 1627–1643 | _-_Scott_Semans.png) |
Дээд Эрдэмт |
Чин гүрний зоос (1636-1912)
[засварлах | кодоор засварлах]| Зоосны бичиг | Латин галиг | Үйлдвэрлсэн газар | Муж | Он цаг | Зураг |
|---|---|---|---|---|---|
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠴᡳᠣᠸᠠᠨ |
Boo Ciowan | Өрхийн яам (hùbù, 戶部), Бээжин | Жили | 1644–1911 |  |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠶᡠᠸᠠᠨ |
Boo Yuwan | Үйлдвэрлэх яам (gōngbù, 工部), Бээжин | Жили | 1644–1908 |  |
| Манж: ᠰᡳᡠᠸᠠᠨ | Siowan | Сюаньфу | Жили | 1644–1671 | |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠰᠠᠨ |
Boo San | Шиань | Шаньси | 1644–1908 |  |
| Манж: ᠯᡳᠨ | Lin | Линьцин | Шаньдун | 1645–1675 | |
| Манж: ᡤᡳ | Gi | Жижоу | Жили | 1645–1671
1854 |
|
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡷᡳ |
Boo zhi | Баодин | Жили | 1747–1899 |  |
| Манж: ᡨᡠᠩ | Tung | Датун | Шэньси | 1645–1649
1656–1674 |
|
| Манж: ᠶᡠᠸᠠᠨ (1645–1729)
ᠪᠣᠣ |
Yuwan (1645–1729)
Boo Jin (1729–1908) |
Тайюань | 1645–1908 |  | |
| Манж: ᠶᡡᠨ | Yūn | Миюнь | Жили | 1645–1671 | |
| Манж: ᠴᠠᠩ (1646–1729)
ᠪᠣᠣ |
Cang (1646–1729)
Boo U (1729–1908) |
Ухань | Хубэй | 1646–1908 | _-_50_Cash_(Hubei_Mint)_-_Scott_Semans.jpg) |
| манж: ᠪᠣᠣ ᡥᠣ |
Boo Ho | Кайфэн | Хэнань | 1647
1729–1731 1854–1908 |
 |
| манж: ᠪᠣᠣ ᡶᡠᠩ |
Boo Fung | Фэнтянь | Фэнтянь | 1647–1648
1880–1908 |
 |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠴᠠᠩ (1647–1729) ᡤᡳᠶᠠᠩ (1729–1908) |
Boo Chang (1647–1729)
Giyang (1729–1908) |
Нанчан | Жянши | 1647–1908 |  |
| Манж: ᠨᡳᠩ | Ning | Жяннин | Жянсү | 1648–1731 | _-_Scott_Semans.jpg) |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡶᡠ |
Boo Fu | Фужоу | Фужянь | 1649–1908 | _-_John_Ferguson.jpg) |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠵᡝ |
Boo Je | Ханжоу | Жөжян | 1649–1908 |  |
| манж: ᡩᡠᠩ (1649–1729; 1887–1908)
ᠪᠣᠣ |
Dung (1649–1729; 1887–1908)
Boo Ji (1729–1887) |
Жина | Шаньдун | 1649–1738
1854–1870 1887–1908 |
|
| манж: ᠪᠣᠣ ᠶᠣᠨᠨ |
Boo Yonn | Күньмин | Юньнань | 1653–1908 | 
|
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠴᡠᠸᠠᠨ |
Boo Cuwan | Чэнду | Сычуань | 1667–1908 | _-_John_Ferguson_02.jpg) |
| Манж: ᡤᡠᠩ | Gung | Гончан | Ганьсү | 1667–1740
1855–1908 |
_-_John_Ferguson_10.jpg) |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠰᡠ |
Boo Su | Сүжоу | Жянсү | 1667–1908 |  |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠨᠠᠨ |
Boo Nan | Чанша | Хунань | 1667–1908 | |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡤᡠᠸᠠᠩ |
Boo Guwang | Гуанжоу | Гуандун | 1668–1908 | _scanned_image.png) |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡤᡠᡳ |
Boo Gui | Гуйлин | Гуанши | 1668–1908 | _-_John_Ferguson_02.jpg) |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡤᡳᠶᠠᠨ |
Boo Giyan | Гуйянь | Гуйжоу | 1668–1908 |  |
| манж: ᠵᠠᠩ | Jang | Жанжоу | Фужянь | 1680–1682 | |
| манж: ᠪᠣᠣ ᡨᠠᡳ |
Boo Tai | Тайвань | Тайвань | 1689–1740
1855–1894 |
_-_Taiwan_Mint_-_Scott_Semans.jpg) |
| манж: ᠪᠣᠣ ᠠᠨ |
Boo An | Жяннин | Аньхуй | 1731–1734 |  |
| манж: ᠪᠣᠣ ᡷᡳ |
Boo Jy | Баодин | Жили | 1745–1908 | |
| Манж: ᠶᡝᡵᡴᡳᠶᠠᠩ | Yerkiyang | Яркэнд | Шинжаан | 1759–1864 | _-_John_Ferguson_01.jpg) |
| Манж: ᡠᠰᡥᡳ | Ushi | Үши | 1766–1911 | _-_John_Ferguson_02.jpg) | |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡳ |
Boo I | Кульжа | 1775–1866 | .jpg) | |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠶᠣᠨᠨ (1733–1799) ᠪᠣᠣ ᡩᠣᠩ (1799–1908) |
Boo Yonn (1733–1799) Boo Dong (1799–1908) |
Дунхуан | Юньнань | 1800–1908 | .jpg) |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡬᡳ |
Boo Gi | Жижоу | Хэбэй (1851–1861)
Жилинь (1861–1912) |
1851–1912 |  |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡩᡝ |
Boo De | Чэндэ | Жили | 1854–1858 | |
| манж: ᡴᠠᠰᡥᡤᠠᡵ | Kashgar | Кашгар | Шинжаан | 1855–1908 |  |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡩᡳ (1855–1886; 1907–1908) ᠶᡠᠸᠠᠨ (1886–1907) |
Boo Di (1855–1886; 1907–1908)
Yuwan (1886–1907) |
Өрөмч | 1855–1864
1886–1890 1907–1908 |
_-_8_Cash_(%C3%9Cr%C3%BCmqi_Mint)_-_Scott_Semans.jpg) | |
| Манж: ᡴᡠᠴᠠ | Kuca | Куча | 1857–1908 | .jpg) | |
| Манж: ᠪᠣᠣ ᠵᡳᠶᡝᠨ |
Boo Jiyen | Тяньжинь | Жили | 1880–1908 |  |
| Манж: ᡥᡡ | Hu | Дагу | 1880–1908 | ||
| Манж: ᠪᠣᠣ ᡤᡠᠩ |
Boo Gung | Күньшан | Жянсү | ||
| Манж: ᠠᡴᠰᡠ | Aksu | Аксу | Шинжаан | _-_John_Ferguson_03.jpg) | |
| Манж: ᠵᡳᠩ | Jing | Жинжоу | Хубэй | 1648–1657 |
Түвдийн мөнгө
[засварлах | кодоор засварлах]| Зоосны бичиг | Кирилл галиг | Нэрлэсэн үнэ | Он | Зураг | Хааны нэр |
|---|---|---|---|---|---|
| Хят:乾隆寶藏 | Чяньлун Баозан | 1 мөнгө | 1792-1796 | _-_Qianlong_Baozang_(%E4%B9%BE%E9%9A%86%E5%AF%B6%E8%97%8F)_-_Scott_Semans_02.jpg) |
Тэнгэр тэтгэгч |
| Хят:嘉慶寶藏 | Жячин Баозан | 1 мөнгө | 1796–1820 |  |
Сайшаалт ерөөлт |
| Хят:道光寶藏 | Даогуан Баозан | 1 мөнгө | 1822–1837 | _-_Year_15_-_Scott_Semans_04.jpg) |
Төр гэрэлт |
| Хят:宣統寶藏 | Шюаньтун Баозан | 1 мөнгө | 1910-1911 | _-_Scott_Semans_06.jpg) |
Хэвт ёс |
Орчин үеийн зоосон мөнгө
[засварлах | кодоор засварлах]
Энэ өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
_-_Scott_Semans_06.jpg)
_-_Manchurian_provinces_-_MA-Shops.jpg)
_-_scanned_image.png)