Бээжин

Бээжин
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж: wetterkontor.de

Бээжин хот
Бээжин хот;
	төв засгийн харъяа хот
	хят. 北京市 — Běijīng shì
	Хятад орон дахь Бээжин хотын нутаг
Улс орон	Хятад
Улсын хот	Бээжин
Хошуу мэт (18)	Нэр бүхий 16 дүүрэг, 2 шянь
Газар нутаг	16,808 км²
Газрын байц	д.т.д 43.5 м
Хүн ам	2010 онд 17,311,896 хүн
Нягт сийрэг	1182 хүн/км²
Ард түмэн	96% - хятад, 4% - бусад
Нутгийн олон	Бээжингийнхэн
1153 он	Алтан улсын үед Жүндү хот
1267 он	Юань улсын үед Дайду хот
1368 он	Мин улсын үед Бэйпин хот
1403 он	Мин улсын үед Бээжин хот
1928 он	ДИУ-ын үед ахин Бэйпин хот
1949 он	БНХАУ-ын үед ахин Бээжин хот
Намын дарга	Гуо Жинлон
Хотын дарга	Ван Аньшунь
Цагийн бүс	Бээжингийн цаг (ГЦ+8)
Утасны дуг.	+57 10
Шуудан-дугаар	100000 — 102600
ТХ-улсын дугаар	京A, C, E, F, H; 京B (хөлсний унаа); 京G (хотоос гадуур); 京O (төр, цагдаа)
Цахим хуудас	beijing.gov.cn (хятадаар)

Бээжин (ᠪᠡᠭᠡᠵᠢᠩ; хятадаар 北京 - Běijīng, «умард/хойд нийслэл») — Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын нийслэл; улсынхаа улс төр, соёл, боловсролын төв;^[1] ямар нэгэн нэгжид (муж г.м) харьяалагддахгүй шууд Улсын хэмжээний дөрвөн хотын нэг.

Сүүлийн жилүүдэд Бээжин хотын хүн амын тоо огцом өсч байгаа. 1953 онд 2.8 сая, 1982 онд 9.2 сая, 2000 онд 13.6 сая хүн амтай байсан бол 2010 онд 19.6 сая, 2020 оны БНХАУ-ын 7 дахь үндэсний тооллогоор 21.893 сая оршин суугчтай болоод байгаа ажээ. Энэ нь улсдаа Шанхайн дараа, дэлхийд эхний 10-т багтах үзүүлэлт юм.

2008 онд Бээжинд Зуны Олимпын тоглолт, Параолимпын тоглолт, 2015 онд Хөнгөн атлетикийн Дэлхийн аврага, 2022 онд Өвлийн Олимпын, Параолимпын тоглолтууд болсон байна.

Нэр[засварлах | кодоор засварлах]

Орчин цагт ямар ч хэлээр энэ хотын нэрийг доорх хоёр янзаар тэмдэглэдэг.

англ. Beijing, хас. Бейжің, сол. 베이징 be-i-jing гэх мэтээр жишээлж болох хятад хэлний умард аялгууг баримталсан хэлбэр байдаг. 北京-г пинь-инь галиг (1982 оноос)-аар Běijīng («умард нийслэл») гэнэ. 北 běi - «умард», 京 jīng - «нийслэл» гэх хоёр дүрс ханз үсэг юм. Монгол хэлнээ Бээжин, гэж хэвшин тогтсон нь үүнд багтана.
франц. Pékin, Орос: Пекин, англ. Peking гэх мэт нь адилхан 北京 гэж бичдэг ч өмнөд нутгийн аялгуунд тулгуурласан Дундад Иргэн Улсын үед (1912 он) зохиогдсон галигаас тухайн хэлэнд анх орсноороо үлдэж хоцорсон хэлбэр юм.

Дээрх орчин цагийн нэрийг олохоосоо өмнө олон нэртэй байсан. Улсын нийслэл болсон X зуунаас эхлэн тоочъё. 938 оноос Кидан Улсын 南京 Нань-жин «өмнөд нийслэл», 1122 оноос цөөхөн жил Сүн улсын 燕山 Янь-шан, 1153 оноос Алтан улсын 中都 Жүндү «дунд нийслэл», 1271 оноос Юань улсын 大都 Да-ду «их балгас/нийслэл» (монголчуудын хувьд Дайду^[2]). Энэ үед алдарт аялагч Марко Поло хотын нэрийг Cambuluc (магадгүй «хан балгас») гэж тэмдэглэсэн байдаг. Дээрх нэрс цөм хятад ханзынх тул шууд үнэмшихэд бас л бэрх юм. 1368 оноос 北平 Бэй-пин «умардын амар түвшин», 1403 оноос одоогийнхоо нэрийг Мин улс, Чин улсын үеийг дамжин, 1928 оноос ДИУ-ын үед дахин Бэйпин нэртэй болсон бол эцэстээ 1949 оноос БНХАУ байгуулагдахад одоогийнхоо Бээжин нэрийг эргэн авсан байна.

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Уур амьсгал[засварлах | кодоор засварлах]

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Бээжин

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	1.6	4.0	11.3	19.9	26.4	30.3	30.8	29.5	25.8	19.0	10.1	3.3	Ø	17.7
Мин. Температур (°C)	−9.6	−6.9	−0.6	7.2	13.2	18.2	21.6	20.4	14.2	7.3	−0.4	−6.9	Ø	6.5

Тунадас (мм)	3	6	9	26	29	71	176	182	49	19	6	2	Σ	578

Нартай цаг (h/d)	6.5	6.8	7.8	8.2	9.3	9.1	7.2	7.4	8.1	7.3	6.4	6.0	Ø	7.5

Бороотой өдөр (d)	1	2	2	3	4	6	10	9	4	3	1	1	Σ	46

Агаарын чийгшил (%)	45	49	52	48	52	62	78	80	71	66	60	51	Ø	59.6

Хур тунадас

Эх сурвалж: wetterkontor.de

Тээвэр[засварлах | кодоор засварлах]

Төмөр зам[засварлах | кодоор засварлах]

Бээжин мэдээж Хятадын төмөр замын сүлжээний зангилгаа юм. Бээжингээс Шанхай, Гуанжоу, Хонконг, Харбин, Өвөр Монголын Бугат, Циньхуандао, Чэндэ, Юаньпин хүрэх 8 үндсэн чиглэл байдаг. Мөн саяхнаас хурдны төмөр замтай болсон. 2011 онд Бээжин-Шанхай, 2008 онд Бээжин-Тяньжин чиглэл нээгджээ.

Бээжин хотод төмөр замын 40 өртөө байна.^[3] 2010 онд 7 сард төв өртөөнд (1959 онд баригдсан) нь өдөртөө 173, баруун өртөөнд (1996 оных) 232 галт тэрэг, хурдны замын өмнөд өртөөнд (2008 оных) 163 галт тэрэг хүлээн авсан байна. 1909 онд баригдаж, 2009 онд өргөтгөгдсөн умард өртөөнд энэ тоо харин 22 байна.

Бээжингээс төмөр замаар дотоодын томоохон ямар ч хот руу очих боломжтой. Монгол, Орос, Вьетнам, Умард Солонгос руу зорчих олон улсын зорчигч тээврийн үйлчилгээ бий. Зорчигчийн тоо чиглэлээсээ хамаараад янз бүр байдаг.

Засаг захиргааны хуваарь[засварлах | кодоор засварлах]

Газрын зураг	Дүүрэг/шянь	Ханз	Хүн ам (2010)^[4]	Талбай (км²)	Нягтшил (нэгж км²-т)
Дунчен Шичен 1. Шижиншань Чаоян Хайдянь Фентай 1 Ментоугоу Фаншань Тунжоу Шуньи Чанпин Дашин Пингу Миюнь Янчин Хуайроу
	Дунчен дүүрэг	东城区	919,000	40.6	22,635
	Шичен дүүрэг	西城区	1,243,000	46.5	26,731
	Чаоян дүүрэг	朝阳区	3,545,000	470.8	7,530
	Хайдянь дүүрэг	海淀区	3,281,000	426.0	7,702
	Фентай дүүрэг	丰台区	2,112,000	304.2	6,943
	Шижиншань дүүрэг	石景山区	616,000	89.8	6,860
	Тунжоу дүүрэг	通州区	1,184,000	870.0	1,361
	Шуньи дүүрэг	顺义区	877,000	980.0	895
	Чанпин дүүрэг	昌平区	1,661,000	1,430.0	1,162
	Дашин дүүрэг	大兴区	1,365,000	1,012.0	1,349
	Ментоугоу дүүрэг	门头沟区	290,000	1,331.3	218
	Фаншань дүүрэг	房山区	945,000	1,866.7	506
	Пингу дүүрэг	平谷区	416,000	1,075.0	387
	Хуайроу дүүрэг	怀柔区	373,000	2,557.3	146
	Миюнь дүүрэг	密云区	468,000	2,335.6	200
	Янчин дүүрэг	延庆区	317,000	1,980.0	160

Өнгө бүрийн тайлбар

Хуучин цагт хэрмээр хүрээлэгдэж байсан, одоо 2-р тойруугийн доторх хотын дүүрэг
2-р болон 5-р тойруугийн дотор хотлодог барилгажсан дүүрэг
6-р тойруугаар бөгжлөгддөг цөөн газраа барилгажсан хотын захын дүүрэг
Хотоос алс дүүрэг, хөдөө газар буюу шянь (шянь гэдгийг хятад хошуу гэж ойлгож болно)

Зураг[засварлах | кодоор засварлах]

Томруулах

Бээжин телевизийн цамхгаас авсан: Бээжин хотын дэлгэмэл зураг (2009)

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

Мэдэгдсэн сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

↑ "Beijing", The Columbia Encyclopedia (6th ed.), 2008, <http://www.encyclopedia.com/topic/Beijing.aspx>
↑ Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank, in The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States (Cambridge: Cambridge University Press, 1994), p 454.
↑ (Chinese) "北京市火车站大全" Last Accessed 8 August 2011
↑ 北京市2010年第六次全国人口普查主要数据公报

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Commons: Бээжин – Викимедиа дуу дүрсний сан

[columbia_encyclopedia-1] "Beijing", The Columbia Encyclopedia (6th ed.), 2008, <http://www.encyclopedia.com/topic/Beijing.aspx>

[2] Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank, in The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States (Cambridge: Cambridge University Press, 1994), p 454.

[3] (Chinese) "北京市火车站大全" Last Accessed 8 August 2011

[census2010-4] 北京市2010年第六次全国人口普查主要数据公报

[1]

[2]

[3]

[4]

v t e Хятадын томоохон хот
1-10	1. Шанхай \| 2. Бээжин \| 3. Тяньжинь \| 4. Гуанжоу \| 5. Шэньжэнь \| 6. Дунгуань \| 7. Чөндү \| 8. Хонконг \| 9. Наньжин \| 10. Үхань
11-20	11. Мүгдэн · 12. Ханжоу · 13. Чунчин · 14. Сүжоу · 15. Харбин · 16. Жинань · 17. Шиань · 18. Үши · 19. Хөфэй · 20. Чанчүнь
21-30	21. Чанжоу · 22. Далянь · 23. Тайюань · 24. Күньмин · 25. Жөнжоу · 26. Чанша · 27. Нинбо · 28. Чиндао · 29. Зыбо · 30. Фүжоу

v t e Хятадын мужын зэргийн хуваарь
Муж	Аньхуй Ганьсү Гуандун Гуйжоу Гирин Жөжян Жянсү Жянши Ляонин Сычуань Фужянь Хайнань Хармөрөн Хөхнуур Хүбэй Хүнань Хэбэй Хэнань Шаньдун Шаньси Шэньси Юньнань
Өөртөө засах орон	Гүанши Өвөр Монгол Ниншя Төвөд Шинжаан
Төвөөс захирагддаг хот	Бээжин Тяньжинь Чунцин Шанхай
Тусгай захиргааны бүс	Макао Хонконг
Маргаантай муж	Тайвань¹
¹ Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс нь Тайванийг өөрийн муж гэж үздэг ч Тайвань нь Бүгд Найрамдах Хятад Улсын хяналтанд байгаа (Тайванийн олон улсын эрхийг үзнэ үү).