Узбек хэл

Узбек хэл
O‘zbek tili, ئۇزبېك تیلى, Ўзбек тили
ТархалтУзбекистан, Афганистан
Киргиз, Казахстан, ОХУ,
Тажикистан, Туркменистан
Ард түмэнУзбекчүүд
Төрөлх хэлтний тообүгд 20 сая гаран, үүнээс Узбекистанд 16.5[1]-20,5[2] сая.
Хэлний ангилал
Алтай язгуур
Бичиг үсэгЛатин, Кирилл, Араб үсэг
Албан ёсны хэрэглээ
Улс Узбекистан
Тохируулагч байгууллагабайхгүй
Томьёолбор
ISO 639-1uz
ISO 639-2uzb
ISO 639-3uzb – Узбек хэл бүхлээрээ
Дотор нь ялгасан нь:
uzn – хойд
uzs – урд

Узбек хэл[3] (латин, кирилл, араб үсэг тус бүрээр узбек бичигт O‘zbek tili, Ўзбек тили, ئۇزبېك تیلى гэдэг) — Узбекуудын хэл, тиймээс ч Узбекистаны төрийн албан ёсны хэл болдог. 21-25 сая гаруй хүн Узбек хэлээр ярилцдаг.[4][5][2]

Узбек хэл нь Афганистан улсын умард нутгийн 8 мужид хэрэглэдэг байна. Үүнээс гадна Тажикистан, Киргиз, Казахстан, Туркмени, Орос, Туркэд тархсан хэл юм.

Дүрмийн болон үгийн сангийн хувьд уран зохиолын узбек хэлний хамгийн ойрын төрөл хэл нь албан ёсоор уйгур хэл буюу түрэг хэлний Карлук (Цагатай) бүлгийн хэл юм.

Узбек хэлэнд араб хэл их нөлөөлсөн байдаг бөгөөд перс хэлээр дамжин орж ирсэн гэж үздэг. XIX зууны хоёрдугаар хагасаас эхлэн орос хэлний хүчтэй нөлөөнд орсон.


1928 он хүртэл Узбек хэлэнд араб цагаан толгойг ашигладаг байсан. 1928-1940 онудад буюу ЗХУ-ын үед латин цагаан толгой ашиглаж байгаад 1940-1992 онд кирилл үсэг хэрэглэж байжээ. 1992 онд тусгаар тогтносон Узбекистан улс төрийн хэл болох Узбек хэлэнд латин цагаан толгой ашиглах шийдвэр гарсан боловч өнөө хүртэл бодит байдал дээр кирил үсэг мөн давхар ашигласаар байна.

Зүүлт, тайлбар[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Ethnologue report for Uzbekistan
  2. 2.0 2.1 CIA — The World Factbook — Uzbekistan
  3. Ц.Дамдинсүрэн, А.Лувсандэндэв нарын зохиосон "Орос-Монгол толь" (1982)-ын 750-р талд узбекский язык утгыг үсгийн зөрөөгүйгээр узбек хэл гэж орчуулсныг баримтлаж "Узбек хэл" гэж бичив.
  4. Ethnologue report for language code: uzb
  5. 10 саяаас олон хүн хэлэлцдэг хэлнүүд (Memento 4. Гуравдугаар сар 2007 цахим архивт) (Англи хэлээр)