Төмөр зам

Төмөр замын хөдөлгөөн нь зөвхөн тухайн тээврийн хэрэгсэлд зориулагдсан тусгай төмөр замтай тээврийн хэрэгсэл буюу тээвэрлэгч төхөөрөмжийг хэлэх бөгөөд энэ нь зам тээврийн дэд бүтцийн чухал ач холбогдолтой салбарын нэг юм. Энэ төрлийн тээврийн хэрэгслийн зам нь хоёр эгнээ бүхий төмөр зам эсвэл соронзон орны нөлөөгөөр дээр эсвэл доод байрлалтайгаар хөвүүлэх төмөр зам, агаарын дүүжин замтай болон мөн төмөр замгүй дээрээ байрлалтай цахилгаан дамжуулах шугамаас хамаарах замууд байдаг. Бараг ихэнх төмөр замын тэрэг нь ховил бүхий төмөр дугуйтай ба зэрэгцээ байрлалтай төмөр замд ховилоороо сууж чиглүүлэн явна. Энэхүү төмөр зам нь мод-, бетон- эсвэл төмөр дэрэнд бэхлэгдэн холбогдсон байдаг. Зарим нэг цөөн тохиолдолд резин дугуйтай (жишээлбэл Парисын зарим нэг метро болон Майны Франкфуртын нисэх онгоцны буудлын дотоод зорчигч тээвэр) байх ба зам нь бетон хучилттай байдаг.

Механикаар чиглүүлэх системд төмөр замын тээврийн хэрэгсэл орох ба эдгээр нь дугуй-төмөр зам гэсэн системийг ашиглана. Үүнийг төмөр замын хөдөлгөөний систем ч гэж нэрлэх ба зүтгэгч тэргийг нь галт тэрэг гэнэ. Галт тэрэг нь нэг бол өөрийн гэсэн хөтлөгчтэй (Хөтлөх галт тэрэг) эсвэл тусгай зүтгэх толгойн тэргээр чирүүлэх буюу түлхэгдэн явна. Өөрийн гэсэн хөтлөх хөтлөгчгүй нэг газарт хатуу холбогдсон мотортой дүүжин төмөр замын цөөн тохиолдол бас байдаг.

Төмөр замын тээвэр

Тусгай төмөр замтай хамгийн түгээмэл тархсан хэлбэр нь төмөр замын галт тэрэг юм. Үүнийг нийтийн тээврийн үйлчилгээнд хүн- болон ачааг хот дотор, хот хооронд эсвэл улс хоорондын тээвэрлэх зорилготойгоор ашиглана.

Төмөр замыг царигийн өргөнөөр нь хэвийн өргөнтэй (1435 мм) нарийн царигийн (1000 мм) болон өргөн царигт (жишээ нь: Монгол Улс, Оросын Холбооны Улс, Беларусь гэх мэт улсад 1520 мм, харин Испани, Португал зэрэг улсад 1668 мм өргөнтэй) гэж ялгана. Хүн тээврийн галт тэргийг тээвэрлэлтийн зай болон үргэлжлэх хугацаанаас хамааруулан хотын, орон нутгийн болон улс хоорондын гэж ангилан ялгадаг.

Цахим холбоос

Commons: Төмөр замын хөдөлгөөн – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан