Автократ засаглал
| Улс төр цувралын нэг хэсэг |
| Засаглалын үндсэн хэлбэр |
|---|
| Засаглалын хэлбэрийн жагсаалт |
Автократ засаглал нь эрх баригчид үнэмлэхүй эрх мэдлийг эзэмшдэг засаглалын тогтолцоо. Хаант засаглал, дарангуйллын ихэнх хэлбэр нь энэ төрөлд багтдаг бол ардчилал, феодализм нь ялгаатай юм. Автократ тогтолцооны янз бүрийн тодорхойлолтууд байдаг. Автократ засаглалыг ганц хүнээр хязгаарлаж болно, эсвэл үнэмлэхүй эрх мэдлийг эзэмшдэг хэсэг бүлэг захирагчид автократ засаглалыг хэрэгжүүлж болно. Автократ удирдагч нь автократ засаглалын хүрээнд иргэний эрх чөлөөг хэрэгжүүлэхэд бүрэн хяналт тавьж, ямар нөхцөлд хэрэгжиж болохыг сонгох эрхтэй. Мөн засгийн газрууд автократ болон ардчиллын элементүүдийг хольж, анократ тогтолцоог бүрдүүлж болно. Автократ гэдэг ойлголтыг улс төрийн гүн ухаанд эрт дээр үеэс хүлээн зөвшөөрч ирсэн.
Автократууд нийгмийн бусад нөлөө бүхий эсвэл хүчирхэг гишүүдийн сөрөг хүчний эсрэг улс төрийн хэлмэгдүүлэлт, хамтран ажиллах замаар эрх мэдлээ хадгалдаг. Олон нийтийг суртал ухуулга, тархи угаах замаар удирддаг ба автократ улс үзэл суртал, шашин шүтлэг, төрөлхийн эрх, харийн дайсагналд уриалан дуудах замаар олон нийтийн өмнө өөрийгөө хууль ёсны болгохыг оролдож болно. Зарим автократ улсууд ардчиллын дүр төрхийг харуулахын зэрэгцээ хууль тогтоох байгууллага байгуулж, шударга бус сонгууль явуулж, эсвэл цаашдын хяналтыг хэрэгжүүлэхийн тулд шүүх хурал хийдэг. Автократ засаглалын цорын ганц хязгаарлалт нь дэглэмийг хадгалахад бодитой хандах явдал юм. Автократууд хүсэл зоригоо хэрэгжүүлэхийн тулд улс орны элитүүд болон байгууллагуудыг хянах ёстой, гэхдээ тэд бусад хувь хүн эсвэл бүлэгт ихээхэн эрх мэдэл, нөлөө үзүүлэхээс мөн урьдчилан сэргийлэх ёстой байдаг. Дотоодын сорилтууд нь төрийн эргэлт хийхэд хүргэж болзошгүй тул автократуудад тулгардаг хамгийн чухал аюул юм.
Автократ засаглал нь засгийн газрын хамгийн эртний хэлбэрүүдийн нэг байв. Энэ нь эртний ертөнц даяар хот улс, эзэнт гүрний хэлбэрээр оршин тогтнож байсан деспотизмаас эхэлсэн. Хаант засаглал нь түүхийн ихэнх хугацаанд автократ засаглалын зонхилох хэлбэр байсан. 19-р зуунд Латин Америкт каудилло, Европт Наполеон, III Наполеон нарын эзэнт гүрнээс эхлэн дарангуйлал илүү түгээмэл болж эхэлсэн. Тоталитар дарангуйлал 20-р зуунд фашист, коммунист улсууд бий болсноор хөгжсөн. 1991 онд ЗХУ задарснаас хойш авторитар, популист дарангуйлал нь автократ дэглэмийн хамгийн түгээмэл хэлбэр болсон.