Алматы хот |
улсын ач холбогдолтой хот |
хас. Алматы қаласы орос. город Алма-Ата |
|
 Сүлд туг |
 Сүлд тэмдэг |
|
|
Улс, орон |
Казахстан (БНКазУ) |
Дүүрэг (3) |
Нэр бүхий 7 дүүрэгтэй |
Газар нутаг |
451 км² |
Газрын байц |
д.т.д. 851 м |
Хүн ам |
2011 онд 1,434,755 хүн |
Нягт сийрэг |
4139 хүн/км² |
Ард түмэн |
51.1% - хасаг, 33.0% - орос 5.7% - уйгур, 10.2% - бусад |
Нутгийн олон |
Алматынхан |
1854 он |
Оросууд хэрэмт суурин үүсгэсэн |
Эхэндээ |
оросоор Верный гэж байв |
1921 он |
оросоор Алма-Ата гэх болсон |
1927-1998 он |
Хасаг орны нийслэл |
1991 он |
хасаг Алматы нэр үнэд оров |
Цагийн бүс |
Алматын цаг (ГЦ+6) |
ТХ-улсын дугаар |
А |
Цахим хуудас |
almaty.kz (хасагаар) |
Алматы (хас. Алматы, дуудлага нь [алмаа-тэ], үүнээс Алмата, балархай эгшгийг гээж Алмат гэж болох, дундад зууны үеэс түрэг-монголчууд алим ургадаг энэ газрыг ийн нэрийджээ. Тэгэхдээ бүр «алимату» (алимт) гэдэг монгол язгууртай гэх судалгаа байна.[1] үүнээс монголоор Алимт эсвэл Алимтай гэх, мөн Зөвлөлтийн үеэс оросоор тогтсон Алма-Ата гэдгийг даган ярьж бичиж байсан заншил одоо ч бүрэн хоцрогдоогүй байна. Алма-ата гэдэг нь алим өвөө гэсэн утгатай бөгөөд энэ бүсэд анх алим үүссэн гэж үздэг байна. Алма гэж алим гэсэн үг бөгөөд Алимт гэсэг ямар ч утга агуулга байхгүй болно.) — Казахстаны тэргүүн их хот. Улсдаа «Өмнөд нийслэл» гэж өргөгддөг. Алматы 1929-өөс 1997 он хүртэл Казахстаны нийслэл байсан. 1997 онд нийслэл нь Астанад шилжсэн ч улсынхаа худалдаа арилжаа, соёлын төв хэвээр үлджээ. Алматы хотын хүн ам 1989 онд 1.07 сая, 1999 онд 1.13 саяаар тоологдож байв.[2] 2010 оноор таслан үзвэл 1.42 сая хүн оршин суудаг гэх тооцоо бий. Хэрвээ бүртгэлгүйчүүдийг (ажиллаж хөдөлмөрлөхөөр ирсэн) багтаавал 2 саяд дөхнө. 2010 оны тоо бүртгэлээр оршин суугчдын 51.06% - казах, 33.02% - орос, 5.73% - уйгур, үлдэх 10% гаран болохоор бусад яс үндэст хүн гэж мэдэгдэж байна.[3]
Алматы |
Уур амьсгалын диаграмм |
|
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Алматы
|
1-р сар
|
2-р сар
|
3-р сар
|
4-р сар
|
5-р сар
|
6-р сар
|
7-р сар
|
8-р сар
|
9-р сар
|
10-р сар
|
11-р сар
|
12-р сар
|
|
|
Маx. Температур (°C)
|
0.3
|
1.4
|
7.0
|
17.4
|
22.1
|
27.2
|
30.0
|
28.9
|
24.1
|
16.1
|
7.6
|
2.6
|
Ø
|
15.5
|
Мин. Температур (°C)
|
−9.3
|
−8.2
|
−2.6
|
5.9
|
10.5
|
15.2
|
17.8
|
16.3
|
11.1
|
4.2
|
−2.0
|
−6.3
|
Ø
|
4.4
|
Температур (°C)
|
−5.4
|
−4.1
|
1.7
|
11.4
|
16.1
|
21.0
|
23.7
|
22.3
|
17.2
|
9.5
|
2.0
|
−2.7
|
Ø
|
9.5
|
|
Тунадас (мм)
|
33
|
41
|
62
|
111
|
106
|
61
|
38
|
26
|
29
|
56
|
52
|
41
|
Σ
|
656
|
|
Нартай цаг (h/d)
|
3.8
|
4.2
|
4.7
|
6.5
|
7.8
|
9.3
|
9.9
|
9.5
|
8.2
|
5.9
|
4.2
|
3.3
|
Ø
|
6.5
|
|
Бороотой өдөр (d)
|
6
|
6
|
10
|
10
|
10
|
7
|
5
|
4
|
4
|
7
|
7
|
6
|
Σ
|
82
|
|
Агаарын чийгшил (%)
|
75
|
76
|
73
|
60
|
57
|
50
|
46
|
45
|
49
|
63
|
73
|
77
|
Ø
|
61.9
|
Т е м п е р а т у р
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1-р сар
|
2-р сар
|
3-р сар
|
4-р сар
|
5-р сар
|
6-р сар
|
7-р сар
|
8-р сар
|
9-р сар
|
10-р сар
|
11-р сар
|
12-р сар
| Хур тунадас
Х у р т у н а д а с
|
33
|
41
|
62
|
111
|
106
|
61
|
38
|
26
|
29
|
56
|
52
|
41
|
|
1-р сар
|
2-р сар
|
3-р сар
|
4-р сар
|
5-р сар
|
6-р сар
|
7-р сар
|
8-р сар
|
9-р сар
|
10-р сар
|
11-р сар
|
12-р сар
|
|
Хотын зүүн урд захын «Хөх дов» (
хас. Көктөбе) -ноос харагдах хотын үзэмж