Jump to content

Шымкент

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Чимкент хот
мужийн хот
Гудамж, өргөн чөлөө хоёрын уулзвар,
түүний цаадах «Мега» их дэлгүүр
Гудамж, өргөн чөлөө хоёрын уулзвар,
түүний цаадах «Мега» их дэлгүүр

Загвар:Infobox settlement/link

Lua error in Module:Location_map/multi at line 27: Заасан байршлын газрын зургийн тодорхойлолтыг олж чадсангүй: "Module:Байршлын газрын зураг/өгөгдөл/Kazakhstan" байхгүй байна.Казах орон дахь Шымкент хот

Улс орон  Казахстан
Муж, аймаг Өмнөд Казахстан
Мужийн хот Шымкент
Газар нутаг 347 км²
Газрын байц д.т.д. 506 м
Хүн ам (2020) 1.004.200
Ард түмэн Казах үндэстэн (64.8%)
Орос үндэстэн (14.5%)
Узбек үндэстэн (13.7%)
Нутгийн олон Шымкентийнхэн
Түүх XII зуун  — суурин үүссэн
хуучин нэрс - Чимкент,
Черняев, Неджикет
Цагийн бүс Казахстаны үндсэн цаг (ГЦ+6)
Утасны дуг. +7 7252
Цахим хуудас shymkent.gov.kz

Шымкент (хас. Шымкент) ( үзбек. Чимкент ) гэж Казахстан буюу Казахстан улсын Өмнөд Казахстан мужийн засаг захиргааны төв. Узбекистантай хиллэх өмнөд хилд оршдог. Хүн амын тоогоор Алматы, Астанагийн дараа 3-рт орно. 2020 оны байдлаар 1 сая хүн амтай.

Казахууд Шымкент ( Shymkent ) , Узбекууд Чимкент ( Chimkent ) гэж дууддаг. Чимкент нэр нь Согд хэлний “chim” буюу ширэг, “ kent “ буюу хот гэсэн үгнээс гаралтай.

Орос, Зөвлөлтийн үед Чимкент гэдэг байв. Монгол, орос үгний «чи..»-г казахаар «шы..» гэж бичдэгийг анзаарвал монголоор «Чимкент» гэж үргэлжлүүлэх нь зөв.

«Кент» гэдэг нь хот тосгон гэсэн утгатай олон хэлнээ байгаа нийтлэг үг, харин «шым»-ийн утга нь иран гаралтай хэлээр цэцэрлэгт хүрээлэн гэсэн утгатай.

Шымкент хот Алматаас баруун зүгт 690 километр, Узбекийн Ташкентаас хойд зүгт 120 километр зайтай байрладаг ба Сибирь-Туркестаны төмөр замын томоохон өртөө болдог.

Шымкентэд XII зуунаас хүмүүс суурьшсан. 10 км зайтай байдаг Сайрам орох Торгоны замыг хамгаалж байжээ. Түрэг болон согдын хооронд арилжаа наймаа хийгддэг байв. Дараагийн зуудад умард өмнөдийн нүүдэлчин ард түмэн ээлжлэн хянаж байгаад Хоканд, 1810 онд Бухар, 1‍864 онд Хаант Оросын мэдэлд оржээ. 1914 онд «Черняев» гэж нэртэй болсон ч 1924 хуучин нэр сэргэв. 1930-аад оноос эхлэн онцгойрч 1940-өөд онд дайны техник, 1950-аад оноос бүх төрлийн аж үйлдвэр эрчимтэй баригдаж, хүн ам олширжээ. 1967 онд нэг үймээн болж байсан. 1992 онд Казахстан улсын төрийн шийдвэрээр «Шымкент» болгосон ч Казахстан улсын гадна, зарим хэлнээ «Чимкент» нь байсаар байна.

Шымкент
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
73
 
4
-5
 
 
70
 
7
-3
 
 
83
 
13
3
 
 
69
 
19
8
 
 
56
 
25
13
 
 
16
 
30
17
 
 
12
 
33
19
 
 
4
 
32
18
 
 
10
 
27
13
 
 
41
 
19
7
 
 
67
 
12
2
 
 
75
 
6
-3
Температур °CТунадас мм
Эх сурвалж: pogodaiklimat.ru, www.weather-atlas.com
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Шымкент
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) 4.1 6.6 12.9 19.2 25.1 30.0 32.7 32.1 27.2 18.8 12.1 6.0 Ø 19
Мин. Температур (°C) −4.8 −2.7 3.0 8.3 12.9 16.7 19.1 17.9 12.8 6.6 1.7 −3.1 Ø 7.4
Температур (°C) −0.7 1.6 7.6 13.6 19.1 23.7 26.3 25.3 19.9 12.3 6.4 0.9 Ø 13.1
Тунадас (мм) 73 70 83 69 56 16 12 4 10 41 67 75 Σ 576
Нартай цаг (h/d) 4 5 6 7 10 12 12 12 10 7 5 4 Ø 7.8
Бороотой өдөр (d) 10 9 11 10 7 4 2 2 2 5 8 10 Σ 80
Агаарын чийгшил (%) 75 73 67 63 56 44 39 34 39 55 69 75 Ø 57.3
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
4.1
−4.8
6.6
−2.7
12.9
3.0
19.2
8.3
25.1
12.9
30.0
16.7
32.7
19.1
32.1
17.9
27.2
12.8
18.8
6.6
12.1
1.7
6.0
−3.1
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с
73
70
83
69
56
16
12
4
10
41
67
75
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар

Чимкент хотод 1897 онд 11,194 хүн оршин сууж байсан.[1] Үүнд:

Харин одооны Шимкентийн хүн ардыг 2011 онд тоолоход 629,069 байжээ.[2] Үүнд:

 Commons: Schymkent – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
  1. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.
  2. "Численность населения РК по отдельным этносам". Archived from the original on 2012-11-16. Татаж авсан: 2014-04-16.