Азербайжанчууд

Азербайжан үндэстэн
ᠠᠽᠸᠷᠪᠠᠶᠢᠵᠠᠨ ᠦᠨᠳᠦᠰᠦᠲᠡᠨ
azərbaycanlılar, آذربایجانلیلار
	Азербайжан үндэстэн ; ᠠᠽᠸᠷᠪᠠᠶᠢᠵᠠᠨ ᠦᠨᠳᠦᠰᠦᠲᠡᠨ ; azərbaycanlılar, آذربایجانلیلار
Бичгийн нэр	олон тоо — азербайжанчууд ; өөр нэр — азери (азеричууд)
Өнөөгийн байдал
Нутаг орон	Дэлхий даяар — 25-30 сая. Үүнээс:; Иран (ИБНИУ) — 15.5 сая (2010); Дорно Азербайжан — 3 сая (багцаа); ; Өрнө Азербайжан — 2 сая (багцаа); ; Азербайжан — 8,172,800 (2009); Турк (БНТУ) — 800 мянга (багцаа); Орос (ОХУ) — 603,070 (2000); Гүрж — 284,761 (2002)
Хэл аялга	төрөлх Азербайжан болон бусад хэл
Бичиг үсэг	латин үсэг (умард); араб үсэг (өмнөд)
Шүтлэг	исламын шашин (90% шийт)
Төрөл холбоо
Ойр төрөл	огуз (гагауз, турк, туркмен)
Хэл угсаа	түрэг угсаатан (түрэг төрлийн хэл)
Дотроо	айрум, афшар, баят, карадаг,; карапапах, кашкай, терекеме, шахсевен

Азербайжан хэлтний тархалт

Азербайжа́н (өөрөөр азери) — Азербайжан улсын үндсэн хүн ам болж, Иранд бас олон саяаар байдаг түрэг угсаат ард түмэн, 30 сая хүнтэй үндэстэн. Дурдсан хоёр улсаас гадна Турк, Орос, Америк, Гүрж улсад олон мянгаар байна. Төрөлх азербайжан хэл нь алтай язгуурын түрэг салбарын огуз бүлэгт хамаардаг.

Газар нутаг[засварлах | кодоор засварлах]

Азербайжанчууд Уулын Карабах салан тусгаарласныг эс тооцвол Азербайжан орон даяар тархан суусан.

Иран улсын баруун хойд нутгийн Өрнөд Азербайжан, Дорнод Азербайжан, Ардебиль, Занжан, Хамадан, Казвин, Маркази муж болон улсын эдийн засгийн төв болсон Тегеран, Караж, Машхад хотод олноор байна.

Орос улсын Дагестанд байна. Дагестанд Дербент, Табасаран зэрэг азербайжан нутаг бий.

Дээр дурдсанаас гадна Гүрж, Америкийн Нэгдсэн Улс, Канад, Герман, Украин, Ирак, Казахстан, Узбекистанд цөөнгүй байна.

Хүн ам[засварлах | кодоор засварлах]

Азербайжан үндэстэн хүн амын тоогоор Кавказ нутаг болон Азербайжандаа (91%) нэгдүгээр, Гүрж (6.5%) болон Иран (16%)-д хоёрдугаар их хувь эзэлдэг. Азербайжанд 8 сая 173 мянга, Иранд 11—15 сая хүн байна.

Орост 603 мянга, үүнээс Дагестанд 130 мянга, Гүржид 300 мянга, үүнээс Квемо-Картли мужид 225 мянга.

Шашин шүтлэг[засварлах | кодоор засварлах]

Азербайжанчуудын 90% ислам шашны шийт дэгийг сахьдаг бол 10% мөн шашны суннит дэгийг барьдаг.

Хэл бичиг[засварлах | кодоор засварлах]

Азербайжан хэлийг эрдэмтэд алтай язгуурын түрэг төрлийн хэл гээд турк, туркмен, гагаузын хамтаар огуз (баруун өмнөд) бүлэгт харьяалуулжээ. Азербайжан улсын хүн амын 98 хувь тус хэлээр ярьж, албан хэргээ хөтөлж байна. Иран, Иракт азербайжанаар, Азербайжан, Гүржид оросоор, Иранд персээр бас ярилцана.

Эртнээс хэлээ араб үсгээр бичиж ирсэн. XX зууны Азербайжанд латин—кирил—латин болон шилжив.