Стамбул

Стамбул
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж: Staatliches Meteorologisches Amt der Türkischen Republik, Normalperiode 1981-2010; wetterkontor.de (Wassertemperatur, Luftfeuchtigkeit)

**Стамбул**
	Стамбул
Монгол нэрийдэл
	кирилл үсгээр
монгол	Стамбул (одоо үе); Истанбул (одоо үе) ; Константинополь (дээр үе)
англи	Istanbul / Constantinople
орос	Стамбу́л / Константино́поль
турк	İstanbul / Konstantinopolis
хасаг	Ыстамбұл, Стамбұл
хятад	伊斯坦堡 (yī sī tǎn bǎo)
	Монголд эхлээд оросоор дамжин «Стамбул», хожим англиар дамжин «Истанбул» орж ирсэн. Турк хэлний дуудлагаас Стамбул гэх зөв, турк бичгээс үсэгчлэвэл Истанбул гэх зөв.

Стамбул

*İstanbul*
Стамбул İstanbul
Их хотын захиргаа ба аймаг
	Босфорын гүүр Айя-София Охидын цамхаг Ортакөй сүм Левент бизнес дүүрэг Галата цамхаг Истикляль өргөн чөлөө
	Стамбул Турк дахь байршил Стамбул Европ дахь байршил Стамбул Ази дахь байршил
	Солбицол: 41°00′49″N 28°57′18″E / 41.01361°N 28.95500°EСолбицол: 41°00′49″N 28°57′18″E / 41.01361°N 28.95500°E
Улс	Турк
Бүс нутаг	Мармара
Аймаг	Стамбул
Захиргааны төв	Кагалоглу, Фатих
Дүүргүүд	39
Засаг захиргаа
• Төрөл	Хотын дарга-зөвлөлийн засгийн газар
• Биет	Истанбул Хотын Захиргааны Зөвлөл
• Хотын дарга	Экрем Имамоглу (CHP)
Газар нутаг
• Хотын нутаг	2,576.85 км2 (994.93 миль2)
• Бөөгнөрөл	5,343.22 км2 (2,063.03 миль2)
Хамгийн өндөр цэг	537 м (1,762 фут)
Хүн ам (12 сарын 31, 2022)
• Их хотын захиргаа ба аймаг	15,907,951
• Байр	Туркэд 1-т ; Европод 1-т
• Хотын нутаг	15,569,856
• Нягтрал	6,042/км2 (15,650/миль2)
• Нягтрал	2,977/км2 (7,710/миль2)
Иргэдийн нэршил	Стамбулчууд; (Турк: İstanbullu)
Цагийн бүс	UTC+3 (TRT)
Шуудангийн код	34000 - 34990
Бүсийн дугаар	+90 212 (Европын тал) ; +90 216 (Ази тал)
Улсын дугаар	34
ДНБ (Нэрлэсэн)	2021
- Нийт	$ 248 тэрбум
- Нэг хүнд ноогдох	$ 15,666
ХХИ (2021)	0.867 (маш өндөр) · 1-р байр
GeoTLD	.ist, .istanbul
Вэб сайт	ibb.istanbul; istanbul.gov.tr;
ЮНЕСКО-ийн Дэлхийн Өв
Албан ёсны нэр	Стамбулын түүхэн бүс нутаг
Шалгуур	Соёлын: (i)(ii)(iii)(iv)
Эшлэл	356bis
Бүртгэл	1985 (9 дэх Чуулган)
Сунгалт	2017
Бүс нутаг	765.5

Туркээр Истанбул (İstanbul) гэж галиглахаар бичээд Стамбул [ɯsˈtambuɫ]^[7] гэж галиглахуйц хэлдэг хот бол Турк улс төдийгүй Европ тивийн хамгийн том хот, хотын бөөгнөрөл, улсынхаа эдийн засаг, соёл, түүхт үйл явдлын төв, дэлхийн гуравдугаар их хот юм.

НТӨ 660 онд үүсч 337 онд Константинополь (Κωνσταντινούπολις) гэдэг нэртэй болж, грек Византын нийслэл (395–1204, 1261–1453), XV зуунаас турк Османы нийслэл (1453–1922) болж байгаад БНТУ-ын үед нэрээ ч (1930), нийслэлийн эрхээ ч (Анкарад) алджээ.

Стамбул Хар тэнгис Гантиг тэнгис хоёрын дундах Босфорын хоолой дээгүүр гарсан гүүр, доогуур холбосон хоолойгоор Ази, Европыг холбосон боомт хот юм.

2012 оны байдлаар 11.6 сая хүнтэй байна. 1985 онд түүхэн газрууд нь ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад орсон байна.

Он	Хүн ам	Он	Хүн ам
Стамбулын хүн амын түүхэн тоо
330	40 000	1914	▼ 909,978
400	▲ 200 000	1927	▼ 680,857
530	▲ 550 000	1935	▲ 741,148
545	▼ 350 000	1940	▲ 793,949
715	▼ 300 000	1945	▲ 860,558
950	▲ 400 000	1950	▲ 983,041
1200	▼ 250 000	1955	▲ 1,268,771
1453	▼ 36 000	1960	▲ 1,466,535
1477	▲ 70 000	1965	▲ 1,742,978
1566	▲ 600 000	1970	▲ 2,132,407
1690	▲ 750 000–800 000	1975	▲ 2,547,364
1817	▼ 500 000	1980	▲ 2,772,708
1860	▲ 715 000	1985	▲ 5,475,982
1885	▲ 873,570	1990	▲ 6,629,431
1890	▲ 874 000	2000	▲ 8,803,468
1897	▲ 1,059 000	2007	▲ 11,372,613
1901	▼ 942,900	2010	▲ 13,120,596

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Цаг уур[засварлах | кодоор засварлах]

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Стамбул

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	8.5	8.7	11.0	15.5	20.1	25.0	26.9	27.2	23.8	19.2	14.2	10.4	Ø	17.6
Мин. Температур (°C)	3.5	2.9	4.4	7.8	12.2	16.7	19.7	20.4	16.8	13.2	8.5	5.5	Ø	11
Температур (°C)	5.8	5.5	7.3	11.2	15.7	20.5	22.9	23.4	19.9	15.8	11.0	7.8	Ø	13.9

Тунадас (мм)	99.5	82.1	69.2	43.1	31.5	40.6	39.6	41.9	64.4	102.3	110.3	125.1	Σ	849.6

Нартай цаг (h/d)	2.2	3.2	4.6	6.0	8.0	9.6	10.3	9.3	7.8	5.1	3.1	2.0	Ø	5.9

Бороотой өдөр (d)	16.9	15.2	13.2	10.0	7.4	7.0	4.7	5.1	8.1	12.3	13.9	17.5	Σ	131.3

Усны температур (°C)	8	8	8	11	15	20	22	23	21	19	15	11	Ø	15.1

Агаарын чийгшил (%)	80	79	76	73	74	71	70	70	74	78	80	80	Ø	75.4

Хур тунадас

Эх сурвалж: Staatliches Meteorologisches Amt der Türkischen Republik, Normalperiode 1981-2010; wetterkontor.de (Wassertemperatur, Luftfeuchtigkeit)

Зураг[засварлах | кодоор засварлах]

Эгц дээрээс харсан зураг
«Жевахир» их дэлгүүр
Лалын «Цэнхэр сүм»
Стамбул хот
Таксимын талбай
Автобусны зам ба автомашины зам

Тэмдэглэл[засварлах | кодоор засварлах]

↑ Захирагчийн газар байрладаг.

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

↑ "YETKİ ALANI". Istanbul Buyuksehir Belediyesi. Archived from the original on 6 Дөрөвдүгээр сар 2020. Retrieved 4 February 2020.
↑ Стамбул аймаг = 5,460.85 км²
Хуурай газар = 5,343.22 км²
Нуур/Далан = 117.63 км²
Европ (25 дүүрэг) = 3,474.35 км²
Ази (14 дүүрэг) = 1,868.87 км²
Хотын нутаг (36 дүүрэг) = 2,576.85 км² [Хотын бөөгнөрөл (39 дүүрэг) – (Чаталжа+Силиври+Шилэ)]
* Хүн амын тоо, их хотын статусын дагуу Стамбул хотын хил хязгаар нь мужийн хил хязгаартай тохирч, тус мужийг Стамбулын метрополитан хот гэж үздэг.
↑ "İstanbul'un En Yüksek Tepeleri". Hava Forumu. Hava Durumu Forumu. 15 April 2020.
↑ "The Results of Address Based Population Registration System, 2022". Turkish Statistical Institute. 31 December 2022. Retrieved 6 February 2023.
↑ "Kişi başına GSYH ($) (2021)". Turkish Statistical Institute. Retrieved 30 January 2021.
↑ "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org.
↑ ^7.0 ^7.1 Forvo: Istanbul

Цахим хуудас[засварлах | кодоор засварлах]

Commons: Стамбул – Викимедиа дуу дүрсний сан

[1] Захирагчийн газар байрладаг.

[2] "YETKİ ALANI". Istanbul Buyuksehir Belediyesi. Archived from the original on 6 Дөрөвдүгээр сар 2020. Retrieved 4 February 2020.

[3] Стамбул аймаг = 5,460.85 км²
Хуурай газар = 5,343.22 км²
Нуур/Далан = 117.63 км²
Европ (25 дүүрэг) = 3,474.35 км²
Ази (14 дүүрэг) = 1,868.87 км²
Хотын нутаг (36 дүүрэг) = 2,576.85 км² [Хотын бөөгнөрөл (39 дүүрэг) – (Чаталжа+Силиври+Шилэ)]
* Хүн амын тоо, их хотын статусын дагуу Стамбул хотын хил хязгаар нь мужийн хил хязгаартай тохирч, тус мужийг Стамбулын метрополитан хот гэж үздэг.

[4] "İstanbul'un En Yüksek Tepeleri". Hava Forumu. Hava Durumu Forumu. 15 April 2020.

[Population_of_Turkey-5] "The Results of Address Based Population Registration System, 2022". Turkish Statistical Institute. 31 December 2022. Retrieved 6 February 2023.

[6] "Kişi başına GSYH ($) (2021)". Turkish Statistical Institute. Retrieved 30 January 2021.

[7] "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org.

[дуудлага-8] 7.0 ^7.1 Forvo: Istanbul

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

v t e Туркийн хот
1-10	1. Стамбул \| 2. Анкара \| 3. Измир \| 4. Бурса \| 5. Адана \| 6. Газиантеп \| 7. Конья \| 8. Анталья \| 9. Кайсери \| 10. Мерсин
11-20	11. Эскишехир \| 12. Диярбакыр \| 13. Денизли \| 14. Шанлыурфа \| 15. Самсун \| 16. Эсеньюрт \| 17. Малатья \| 18. Адапазары \| 19. Кахраманмараш \| 20. Эрзурум