Фильдсийн медаль
Фильдсийн медаль буюу шагнал (англи. Fields Medal) математикийн салбарт Абелийн шагналын нэгэн адил дэлхийн хамгийн нэр хүндтэй шагнал юм.
Нобелийн шагнал математикчдад олгогддоггүй явдалд эмзэглэж явсан Канадын математикч Жон Чарльз Фильдс (John Charles Fields) санаачлан 1936 онд бий болгосон медаль юм. 4 жил тутам болдог Олон улсын математикчдын Холбооны (The International Mathematical Union, ICM) зохин байгуулдаг Олон улсын математикчдын чуулганы (The International Congress of Mathematicians (ICM) үеэр математикийн шинжлэх ухаанд өндөр амжилт гаргасан, 40-өөс доош насны 2,3 буюу 4 залуу математикчдад энэхүү медаль олгодог байна.
"Математикийн Нобелийн шагнал" гэж нэрлэгдэх нь ч бий. Гэвч Нобелийн шагналаас "4 жилд нэг удаа олгогддог", "40-өөс доош настай хүн хүртэнэ" гэдгээрээ ялгаатай. Түүнчлэн Нобелийн шагнал нь амжилт бүтээл, ажил үйлсийг нь үнэлж олгодог тул нэг хүн хэдэн ч удаа хүртэж болдог бол Фильдсийн медалийг ганц л удаа хүртэх боломжтойгоос гадна мөнгөн шагнал байдаггүйгээрээ онцлогтой байсан.
Энэхүү шагнал нь 2006 оноос хойш 15,000 канад долларын мөнгөн шагнал дагалдан ирдэг болжээ.
Медалийн тухай[засварлах | кодоор засварлах]
Фильдсийн медалийн загварыг канад-америкийн барималч Р.Тэйт Маккензи зохион бүтээсэн байна. Медалийн диаметр 2,5 дюйма бюу 63,5 мм бөгөөд 14-каратын алтаар (583) хийдэг ажээ. Нүүрэн талд нь Архимедын дүрс бөгөөд латин хэлээр: «Transire suum pectus mundoque potiri» («Хүний хязгаарлагдмал байдлаас халин гарч Ертөнцийг эзлэх»). Ар талд нь: «Congregati ex toto orbe mathematici ob scripta insignia tribuere» («Дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн математикчид энэхүү шагналыг хөдөлмөр гавьяаг үнэлж олгосон юм») гэж бичсэн байдаг.
Монголчуудаас хараахан энэ медалийг хүртсэн хүн гараагүй байна.
Медаль хүртэгсэд[засварлах | кодоор засварлах]
Ард нь байгаа улсын нэрс нь тухайн эрдэмтний төрсөн орон. 1942, 1946 онуудад Дэлхийн 2-р дайны улмаас олгогдоогүй болно.
- Ларс Валериан Алфорс (Lars Valerian Ahlfors, 1907 он - 1996 он) Финланд
- Жэсс Дуглас (Jesse Douglas, 1897 он - 1965 он) АНУ
- Лоран Щварц (Laurent Schwartz, 1915 он - 2002 он) Франц
- Атл Селбэрг (Atle Selberg, 1917 он - ) Норвеги
- Кодайра Күнихико (Kunihiko Kodaira, 1916 он - 1997 он) Япон
- Жан-Пьер Серр (Jean-Pierre Serre, 1926 он - ) Франц 27 настайдаа шагнал хүртсэн хамгийн залуу шагналтан.
- Клаус Фридрих Рот (Klaus Friedrich Roth, 1925 он - ) Герман
- Рүнэ Том (René Thom, 1923 он - 2002 он) Франц
- Ларс Хёрмандэр (Lars Hörmander, 1931 он - ) Швед
- Жон Уиллард Милнор (John Willard Milnor, 1931 он - ) АНУ
- Майкл Фрэнсис Атья (Michael Francis Atiyah, 1929 он - ) Англи
- Пол Жозеф Коэн (Paul Joseph Cohen, 1934 он - ) АНУ
- Александр Гротендик (Alexander Grothendieck, 1928 он - ) Герман
- Стивен Смэйл (Stephen Smale, 1930 он - ) АНУ
- Алан Бэйкэр (Alan Baker, 1939 он - ) Англи
- Хиронака Хэйсүкэ (Heisuke Hironaka, 1931 он - ) Япон
- Сергей Новиков (Sergei Novikov, 1938 он - ) ОХУ
- Жон Григгз Томпсон (John Griggs Thompson, 1932 он - ) АНУ
- Энрико Бомбиери (Enrico Bombieri, 1940 он - ) Итали
- Давид Брайант Мамфорд (David Bryant Mumford, 1937 он - ) Англи
- Пьер Рүнэ Дэлинь (Pierre René Deligne, 1944 он - ) Бельги
- Чарльз Луйс Фефферман (Charles Louis Fefferman, 1949 он - ) АНУ
- Грегорий Александрович Маргулис (Gregori Aleksandrovich Margulis (1946 он - ) ОХУ
- Даниель Квиллен (Daniel G. Quillen, 1940 он - ) АНУ
- Алан Конн (Alain Connes, 1947 он - ) Франц
- Уильям Тёрстон (William P. Thurston, 1946 он - ) АНУ
- Яу Шинтан (Shing-Tung Yau, 1949 он - ) Хятад
- Саймон Дональдсон (Simon K. Donaldson, 1957 он - ) Англи
- Герд Фальтингс (Gerd Faltings, 1954 он - ) Герман
- Майкл Х.Фридман (Michael H. Freedman, 1951 он - ) АНУ
- Владимир Дринфельд (Vladimir Drinfeld, 1954 он - ) Украин
- Вон Жонс (Vaughan F. R. Jones, 1952 он - ) Шинэ Зеланд
- Мори Шигэфүми (Shigefumi Mori, 1951 он - ) Япон
- Эдвард Виттен (Edward Witten, 1951 он - ) АНУ
- Жан Бурген (Jean Bourgain, 1954 он - ) Бельги
- Пьер-Луй Лионс (Pierre-Louis Lions, 1956 он - ) Франц
- Жан-Кристоф Йокко (Jean-Christophe Yoccoz, 1957 он - ) Франц
- Эфим Зелманов (Efim Zelmanov, 1955 он - ) ОХУ
- Ричард Борчердс (Richard E. Borcherds, 1959 он - ) ӨАБНУ
- Тимоти Гауэрс (William Timothy Gowers, 1963 он - ) Англи
- Макси Концевич (Maxim Kontsevich, 1964 он - ) ОХУ
- Картис Макмуллен (Curtis T. Mcmullen, 1958 он - ) АНУ
- Эндрью Уайлс (Andrew J. Wiles, 1953 он - ) (Тусгай шагнал) Англи
- Лоран Лафорг (Laurent Lafforgue, 1966 он - ) Франц
- Владимир Воеводский (Vladimir Voevodsky, 1966 он - ) ОХУ
- Андрей Окунков (Andrei Okounkov, 1969 - ) ОХУ
- Григорий Перельман (Grigori Perelman, 1966 - ) ОХУ (Уг шагналыг хүртэхээс татгалзсан)
- Теренс Тао (Terence Tao, 1975 - ) Австрали
- Венделин Вернер (Wendelin Werner, 1968 - ) Франц
- Элон Линденштраус (Elon Lindenstrauss, 1970 - ) Израил
- Нго Бао Тяу (Elon Lindenstrauss, 1972 - ) Вьетнам, Франц
- Станислав Смирнов (1970 - ) ОХУ
- Седрик Виллани (Cédric Villani, 1973 - ) Франц
Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]
Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Фильдсийн медаль – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан