Киевийн Русь

Киевийн Русь
Роусь (Эртний Орос)
*Garðaríki* (Эртний Скандинав)
Киевийн Русь Роусь (Эртний Орос); Garðaríki (Эртний Скандинав)
c. 880–1240
	Рурикийн сүлд зоосон дээр:; Зүүн: Аугаа Владимир (10–11-р зуун); Баруун: Мэргэн Ярослав (11-р зуун)
	I Ярославийн үхлийн дараах Киевийн Русийн газрын зураг (1054 он)
Нийслэл	Киев (882–1240)
Нийтлэг хэл	Эртний Орос хэл; Эртний Слав хэл (бичгийн); Эртний Скандинав хэл; Фин хэлнүүд;
Шашин	Славяны онго шүтлэг (Славуудын уугуул итгэл); Шинэчилсэн төрийн онго шүтлэг (10-р зуун хүртэл албан ёсны); Ортодокс Христийн шашин (10-р зуунаас хойш албан ёсны);
Ард түмний нэршил	Русь
Төр засаг	Хаант засаг
Хунтайж
• c. 882–912 (анхны)	Мэргэн Олег
Хууль тогтоох байгууллага	Вече
Түүх
• Байгуулагдсан	c. 880
• Хазарын Ханлиг байлдан дагуулав	965–969
• Христийн шашинг хүлээж авав	c. 988
• Русская Правда	1050-д он
• Монголын хийсэн довтолгоо	1237–1241
• Киевийн бүслэлт	1240
Газар нутаг
1000	1330000 км2
Хүн ам
• 1000	5.4 сая
Мөнгөний нэгж	Гривна
Өмнө нь	Дараа нь
	Словен
	Кривичүүд
	Чудь
	Волгагийн Финчүүд
	Дреговичүүд
	Радимичүүд
	Зүүн Полянчууд
	Северянчууд
	Древлянчууд
	Вятичүүд
	Волынчууд
	Цагаан Хорват
	Тиверци
	Уличууд
Киевийн Вант Улс
Бүгд Найрамдах Новгород Улс
Черниговын Вант Улс
Переяславлийн вант улс
Владимир-Суздаль
Волынийн Вант Улс
Галицийн вант улс
Полоцкийн вант улс
Смоленскийн вант улс
Рязанийн Вант Улс
Монголын Эзэнт Гүрэн

Киевийн Русь (орос. Киевская Русь, украин. Київська Русь, беларус. Кіеўская Русь, эртний Оросын вант улсууд) бол дорно Слав буюу Фин-Угор овогуудын нэгдлийн үр дүнд 880 онд байгуулагдаад 1240 он хүртэл оршиж байсан Эртний Орос улс юм. Энэ улс нь Новгород, Владимир, Киев, Рязань, Галич-Волыний, Переяславль-Залеский гэх мэт хэд хэдэн вант улсуудаас бүрдэж холбооны улсын хэлбэрээр оршин тогтнож байсан. Эдгээр вант улсууд нь Киев хотод суух Ванд захирагддаг байжээ. Анх 862 онд Викинг Олег Новгородын вант улсыг байгуулж улмаар Смоленск, Киев зэрэг бусад эртний бүх Орос хот аймгуудыг нэгтгэж 882 онд Киевт төвлөсөн Русь буюу хожмын түүхчдийн хэлж заншсанаар Киевийн Орос улсыг үүсгэжээ. Киевийн Орос улс нь МЭ 882 оноос XIII зууны дунд үе хүртэл оршин тогтносон бөгөөд 1237-1241 онуудад болсон Монголын эзэнт гүрний аян дайны үед эзлэгдэж мөхсөн юм.

Түүх

Уламжлал ёсоор бол 12-р зууны эхэн үеийн "Цаг тооны тууж" (орос. «Повести временных лет» сүмийн слав хэл. "Повѣсть врємѧнныхъ лѣтъ") Оросын түүхээс эхлээд өнөөг хүртэл Оросын төрийн үүсэл, эхлэл нь 862 оноос эхэлдэг гэж үздэг.

Киевийн Орос буюу Киевийн Русь гэх нэрийг XIX зуунд Оросын түүхчид гаргаж ирж энэ үеийг тэмдэглэх болсон. 862 онд Оросын анхны төрт улс Русь Новгородод болон 882 онд Киевт байгуулагдсан гэдэг 20 жилийн ялгаатай хоёр хувилбар түүхчид дэвшүүлдэг.

1-р хувилбар оросын эртний эх сурвалж болох "Цаг тооны тууж"-ийн дагуу (эх хувь нь олдоогүй бөгөөд сүүлд 14-р зуунд сэргээж бичсэн он дараалал нь зохиомол баримжаалсан тооцоон дээр тулгуурласан учраас огноо нь маргаантай юм) слав, фин-угор овгууд умард варягчуудыг хөөж өөрийн эрх мэдлээ 862 онд тогтоож улсаа байгуулсан гэж дурьдсан байдаг байна.

2-р хувилбар 882 онд Рюрикийн угсаатан Олег Ван (Зөнч Олег, 879-912 онд Новгородын, 882-912 онд Киевийн Ван) Новгородоос өмнө зүгт аян дайнд мордож, замдаа Смоленск, Любеч хотуудыг эзлэн, тэнд эрх мэдлээ тогтоосон байна. Дараа нь Олег Новгородын цэргүүд болон хөлсний Варяг цэргүүдийн хамт Днепр мөрнөөр усан завиар Киевт хүрч эзлэн авч, тэнд захирч байсан Аскольд, Дир нарыг хороож Киев хотыг улсынхаа нийслэл гэж зарлаад Орос улс байгуулагдсан гэж зарим эх сурвалжид тэмдэглэсэн байдаг.

Киевийн Оросын Вангууд

882-912 онд Олег ван (Олег зөнч)
912-945 онд Игорь Рюрикович
945-960 онд Ольга (Игорийн эхнэр)
960-972 онд Святослав Игоревич

Святославын 3 хүү Ярополк, Олег, Владимир нар эрх мэдлээ булаацалдсан.

Зүүн Слав, Норвеги, Финланд зэрэг ард түмнүүдийг хамарсан энэ мужийг Варангийн хунтайж Рюрикийн үүсгэн байгуулсан Рюрик улсыг захирч байжээ. Киевийн Оросыг өнөөгийн Беларусь, Орос, Украины ард түмэн өөрийн соёлын өв угсаа гэж үздэг бөгөөд Беларусь, Орос нэрээ эндээс авсан юм. XI зууны дунд үед Киевийн Орос нь хойд талаараа Цагаан тэнгисээс өмнөд зүгт Хар тэнгис хүртэл, баруун талаасаа Висла мөрний зүүн нутгаас Таманы хойг хүртэл Зүүн Славян муж, овог аймгуудыг нэгтгэн тэлсэн том газар нутагтай байжээ.

Хүн ам, эдийн засаг

Киевийн Оросын эдийн засгийн хөгжил нь хүн амын тоотой нягт уяалдаатай юм. Тухайн үеийн Киевийн хүн амыг судлаач эрдэмтдийн тооцоогоор 36,000-аас 50,000 орчим (мөн үед Парис 50,000, Лондон хот 30,000 хүн амтай байсан) байсан гэж үздэг. Новгород 10,000-15,000 хүн амтай байсан бол Чернигов нь тухайн үеийн Киев, Новгород хоёроос том газар нутагтай байсан тул үүнээс ч олон хүн амтай байсан байх магадлалтай гэж үздэг. Харьцуулахад тухайн үед дэлхийн хамгийн том хотуудын нэг байсан Константинополь 1180 оны орчимд 400,000 орчим хүн амтай байсан юм. Зөвлөлтийн эрдэмтэн, эртний орос судлаач Михаил Тихомиров монголчуудын түрэмгийллийн өмнөхөн Киевийн Русь буюу Киевийн Орост том жижиг 300 орчим хот сууринтай байсан гэж тооцоо гаргасан байдаг.

↑ CALIFORNIA SLAVIC STUDIES, VOLUME XVI : slavic culture in the middle ages. [S.l.]: UNIV OF CALIFORNIA PRESS. 2021. p. 141. ISBN 9780520309180.
↑ Bushkovitch 2011, p. 11.
↑ Б.Ц.Урланис. Рост населения в Европе (PDF) (орос хэлээр). p. 89. Архивласан (PDF) огноо 23 September 2015. Татаж авсан: 17 November 2016.

[1] CALIFORNIA SLAVIC STUDIES, VOLUME XVI : slavic culture in the middle ages. [S.l.]: UNIV OF CALIFORNIA PRESS. 2021. p. 141. ISBN 9780520309180.

[FOOTNOTEBushkovitch201111-2] Bushkovitch 2011, p. 11.

[3] Б.Ц.Урланис. Рост населения в Европе (PDF) (орос хэлээр). p. 89. Архивласан (PDF) огноо 23 September 2015. Татаж авсан: 17 November 2016.

[1]

[2]

[3]