Чосон: Засвар хоорондын ялгаа

1392 он–1897 он
	Сүлд туг Сүлд тэмдэг
	Сэжун вангийн аян дайны ; дараах Чусоний газар нутаг
Төлөв	вант улс
Нийслэл	Ханьсон
Нийтлэг хэл	солонгос хэл
Шашин	күнз (улсын шашин); будда, бөө, христ
Төр засаг	хаант засаг
Улсын ван
• 1392–1398 он	Тэжу
• 1418–1450 он	Сэжун
• 1776–1800 он	Чонжу
• 1863–1897 он	Кужун
Түүх
• Тэжу ван улс үүсгэсэн	1392 он
• Солонгос үсэг зохиогдсон	1446-10-09
• Япон халдаар ирэв	1592–1598 он
• Манж халдаар ирэв	1627, 1636 он
• Канхуагийн гэрээ	1876-02-27
• Солонгосын ; эзэнт улс	1897 он
Хүн ам
• 1820 он	13,820,000 хүн
Мөнгөний нэгж	мүнь, ян
Өмнө нь	Дараа нь
	[[Гуулин]]
[[Солонгосын ЭУ]]
Өнөөдөр	Өмнө Солонгос ; Загвар:Country data Умар Солонгос

Browse history interactively

← Өмнөх өөрчлөлт Дараагийн ялгаа →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

14:45, 27 Нэгдүгээр сар 2017-ий байдлаарх засвар

1392 оноос 1897 оны хооронд Солонгост Чусон улс (засгийн шинжээр нь Чусоны вант улс гэж бичнэ; сол. 조선, 朝鮮, Joseon, Chosŏn; Англи: Joseon, Joseon dynasty, Kingdom of Joseon; Орос: Династия Чосон) оршин тогтнож байв. Өмнө нь байсан Курё улсын жанжин И овогт Сон-ге 1388 онд төрийг эргүүлж 1392 онд шинэ улсыг эмхлэн байгуулж Чусоны Тайзу (эхний хаан) гэгдэв. Чусон улс ихэнх дээр үеийн улс гүрний адил хаант засагтай улс (эзэнт улс) бaйв. Улсын эзэн нь ван (왕 wang) учир вант улс гэж нарийвчилж ойлгоно.

Курёгийн нийслэл Кэгён (Gaegyeong, өнөө Кэсон) байсан бол шинэ улс Ханян (Hanyang)-д төвлөв. Энэ хот удалгүй "Хансон" (Hanseong), өдгөө Сөүл гэх нэртэй болсон билээ. Сэжун, Сонжун хоёр вангийн үе буюу 1434 он, 1491 онд Зүрчидийг Ялу голоос цааш хоёронтоо ухрааснаар хожмын Чусон, өнөөгийн Солонгосын хил Түмэн гол, Ялу гол гэх тэмээнээс тэмдэгтэй газраар тогтон үлджээ. 1443 онд Сежун ван өмнөдөд "Хангөл" (оросоор Хангыль), умардад "Чусонгөл" (оросоор Чосонгыль) гэгдэх Солонгос үсгийг зохиосон нь чухал үйл юм. Гэвч XX зууны хагас хүртэл Солонгост ханз үсэг голлож байжээ. Чусон улсад Күнзийн суртал нийгмийн үнэлэмж, ёс журмын шалгуур байв.

Чусон улсын хүн амын тооны талаар баттай мэдээ байхгүй.^[1] Саяхны нэгэн судалгаанд 1392 оны үед 6 сая, 1750 оны үед 18 сая байсан гэж багцаалжээ. 1810-1850 оны хооронд хүн амын тоо 10%-иар буурсан гэж үзэх нь бас бий.^[2] XX зуун гарч орчин үеийн эмнэлэг нэвтрэхээс өмнө солонгос хүний дундаж нас (дундаж наслалт биш шүү) нь эрэгтэйд 24, эмэгтэйд 26 байжээ.

Чусон хоёр удаа хүчирхэг дайсны өөдөөс тосон байлдсан. Эхлээд Японы цэргийн эрхтэн Тоётоми Хидэёшийн удирдсан тэнгисийн болоод хуурай замын цэргүүд Солонгосын өмнөд нутаг болон Ханьсон, Пён-Ян хоёр том хотыг эзлэж авсан. Үргэлжлээд "кобүксонь" (Geobukseon, «яст мэлхий онгоц», «хуягт онгоц») гэх их буут онгоц бүтээсэн Чусоны далайн жанжин И Сүн-шин Японы хөлөг онгоцуудыг удаа дараалан сүйрүүлэв. Эцэстээ Мин улс Чусонд хамсаж өгч байж Япончуудыг хариулсан энэ дайн 1592-1598 оны хооронд явагджээ.

Хориод жилийн дараа умраас хүчирхэгжсэн нүүдэлчин Зүрчид Мин улстай дайтан ирэв. Уламжлал, соёл, харилцааны үүднээс Чусон Мин улсыг дэмжиж байснаас шалтгаалж 1627 онд Нурхачын төрлийн Амин 3 түмэн цэрэгтэй ирж,^[3] дараа нь 1636 онд 12 түмэн цэрэг Манжаас дайлан Чусоны цэргийг даржээ.^[4] Үр дүнд нь Чусоныхан Мин улсыг бус Манж Чин улсын бүрэн эрхийг хүлээн зөвшөөрч, алба барих болж найрамджээ.^[5] Үүний дараа Японы адилаар гадаад ертөнцөөс ангид дайнгүй амар амгалан 200 жилийг өнгөрөөв.

Европын зэвсгээр зэвсэглэсэн Япон хүчирхэгжин нөлөөлж 1897 онд Солонгосын эзэнт улсыг зарлан ёслуулснаар Чусоны вант улсын үе төгсчээ.

Мөн үзэх

Эх сурвалж

↑ Ch'oe YH, PH Lee & WT de Bary (eds.) (2000), Sources of Korean Tradition: Volume II: From the Sixteenth to the Twentieth Centuries. Columbia University Press, p. 6
↑ Jun SH, JB Lewis & H-R Kang (2008), Korean Expansion and Decline from the Seventeenth to the Nineteenth Century: A View Suggested by Adam Smith. J. Econ. Hist. 68: 244–82.
↑ Kennedy 1943 (leader of the expedition); Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 350 (number of troops).
↑ Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 350.
↑ Lee & de Bary 1997, p. 269.

[1] Ch'oe YH, PH Lee & WT de Bary (eds.) (2000), Sources of Korean Tradition: Volume II: From the Sixteenth to the Twentieth Centuries. Columbia University Press, p. 6

[2] Jun SH, JB Lewis & H-R Kang (2008), Korean Expansion and Decline from the Seventeenth to the Nineteenth Century: A View Suggested by Adam Smith. J. Econ. Hist. 68: 244–82.

[3] Kennedy 1943 (leader of the expedition); Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 350 (number of troops).

[4] Ebrey, Walthall & Palais 2006, p. 350.

[5] Lee & de Bary 1997, p. 269.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Мөр 1: / Мөр 1: @@
-{{Infobox former country
+{{Infobox Former Country
+|common_name = Чусонь
-|native_name = {{lang|ko|조선국}} ({{lang|ko|朝鮮國}})<ref>{{cite news|url=http://www.newstown.co.kr/newsbuilder/service/article/messmail.asp?P_Index=72824 |title= (세상사는 이야기) 왜색에 물든 우리 말-(10)|publisher=Newstown |author=Lee, Jun-gyu (이준규) |date=2009-07-22 |language=Korean |quote=1392년부터 1910년까지 한반도 전역을 통치하였던 조선(朝鮮)은 일반적으로 조선 왕조(朝鮮王朝)라 칭하였으며, 어보(御寶), 국서(國書) 등에도 대조선국(大朝鮮國)이라는 명칭을 사용하였었다. (translation) Joseon which had ruled from 1392 to 1910 was commonly referred to as "Joseon Dynasty" while "Kingdom of Joseon" was used in the Royal Seal, national documents and others.}}</ref> - чу-сон-гүг<br /><small>{{lang|ko|조선왕조}} ({{lang|ko|朝鮮王朝}}) - чу-сон-ван-жу</small>
-|conventional_long_name = Чусон улс / Чусоны вант улс
+|status = [[вант улс]]
+|government_type = хаант засаг
-|common_name = Чусон
-|continent   = Ази
+|year_start  = 1392 он
-|region      =
+|year_end    = 1897 он
+|event_start = [[Тэжу ван]] улс үүсгэсэн
-|country     =
+|event1      = [[Солонгос үсэг]] зохиогдсон
-|era         =
+|date_event1 = 1446-10-09
-|government_type = Хаант засаг
+|event2      = [[Япон]] халдаар ирэв
-|year_start  = 1392
+|date_event2 = 1592–1598 он
-|year_end    = <!-- Do -->1<!-- not -->8<!-- change -->9<!-- this! -->7<!-- According to the standard we've adopted for these articles, Joseon is 1392-1897; Korean Empire is 1897-1910. If you want to discuss this decision, do it on the talk page. DO NOT change 1897 to 1910 unless that decision is made on the talk page. -->
+|event3      = [[Манж]] халдаар ирэв
-|event_start = Чусоны Тэжу ван сууринд суусан
+|date_event3 = 1627, 1636 он
-|date_start  = [[1392]] он - [[7 сарын 17]]
-|event_end   = [[Солонгосын эзэнт улс|Эзэнт улсад шилжсэн]]
-|date_end    = [[1897]] он - [[10 сарын 12]]
-|event1      = Солонгос үсэг (Хангыль) зохиогдсон
-|date_event1 = [[1446]] он – [[10 сарын 9]]
-|event2      = Япон дайлаар ирэв
-|date_event2 = [[1592]] он – [[1598]] он
-|event3      = Манж дайлаар ирэв
-|date_event3 = [[1636]] он – [[1637]] он
 |event4      = Канхуагийн гэрээ
-|date_event4 = [[1876]] он - [[2 сарын 27]]
+|date_event4 = 1876-02-27
+|event_end   = [[Солонгосын эзэнт улс|Солонгосын <br> эзэнт улс]]
-|event_pre   = [[Курё]]гийн төр эргэв
+|p1          = [[Гуулин улс|Гуулин]]
-|date_pre    = [[1388]] он - [[5 сарын 20]]
+|image_p1    = [[File:Royal flag of Goryeo (Bong-gi).svg|32px]]
-|<!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->
+|s1          = [[Солонгосын эзэнт улс|Солонгосын ЭУ]]
-|p1          = Курё
-|flag_p1     =
-|s1          = Солонгосын эзэнт улс
 |flag_s1     = Flag of Korea 1882.svg
 |image_flag  = Flag of the king of Joseon.svg
+|flag_type   = Сүлд туг
-|flag        =
-|flag_type   = Вангийн сүлд туг
 |image_coat  = Coat of Arms of Joseon Korea.png
+|symbol_type = Сүлд тэмдэг
-|symbol      =
+|image_map   = Korea (orthographic projection).svg
-|symbol_type = Вангийн сүлд тэмдэг |
+|image_map_caption= Сэжун вангийн аян дайны <br /> дараах Чусоний газар нутаг
-|image_map   = Locator map of Korea.svg
+|capital          = [[Сөүл|Ханьсон]]
-|image_map_caption= Сэжун ван Зүрчидыг ухраасны дараах Чусоны газар орон
+|common_languages = [[солонгос хэл]]
-|capital          = Хансон (өнөө [[Сөүл]])
+|religion         = [[күнзийн суртахуун|күнз]] (улсын шашин)<br />[[буддын шашин|будда]], [[бөө мөргөл|бөө]], [[христийн шашин|христ]]</small>
-|latd= 37|latm= 32|latNS= N|longd= 126|longm= 59|longEW= E
+|currency         = мүнь, ян
-|national_motto   =
-|national_anthem  =
-|common_languages = [[Солонгос хэл]]
-|religion         = Шинэ үеийн [[Күнзийн суртал]] (улсын шашин),</br>Солонгос маягийн [[Буддын шашин]]
-|currency         =
 |<!--- Titles and names of the first and last leaders and their deputies --->
-|title_leader = [[Ван|Онцлох дөрвөн ван]]
+|title_leader = [[Ван|Улсын ван]]
-|leader1      = Тайзу (түрүүч)
+|leader1      = [[Тэжу ван|Тэжу]]
-|year_leader1 = 1392–1398
+|year_leader1 = 1392–1398 он
 |leader2      = [[Сэжун ван|Сэжун]]
-|year_leader2 = 1418–1450
+|year_leader2 = 1418–1450 он
 |leader3      = [[Чонжу ван|Чонжу]]
-|year_leader3 = 1776–1800
+|year_leader3 = 1776–1800 он
-|leader4      = [[Кужун ван|Кужун]] (сүүлч)<sup>1</sup>
+|leader4      = [[Кужун ван|Кужун]]
-|year_leader4 = 1863–1897
+|year_leader4 = 1863–1897 он
-|title_deputy = Онцлох сайд нар
-<!-- Give only the first and last, since the time period is so long -->
-|deputy1      = Хуан Хүй
-|year_deputy1 = 1431–1449
-|deputy2      = Хан Мёнхо
-|year_deputy2 = 1466–1472
-|deputy3      = Ю Сонрён
-|year_deputy3 = 1592–1598
-|deputy4      = Чэ Жегун
-|year_deputy4 = 1793–1801
 |<!--- Area and population of a given year --->
+|stat_year2 = 1820 он
-|stat_year1 = 1500 оны<ref name="아틀라스한국사_108">{{cite book | author=아틀라스 한국사 편찬위원회 | title=아틀라스한국사 | publisher=사계절 | year=2004 | isbn=89-5828-032-8 | page=108}}</ref>
+|stat_pop2  = 13,820,000 хүн
-|stat_year2 = 1753 оны<ref name="아틀라스한국사_108" />
-|stat_area1 =
+|footnotes  =
+|today      = {{Flag|Өмнө Солонгос}} <br> {{Flag|Умар Солонгос}}
-|stat_pop1  = 6,510,000 гаруй
-|stat_pop2  = 18,660,000 гаруй
-|currency = мүн, ян
-|footnotes  = <sup>1</sup>Тэрээр 1897 онд Солонгосын эзэн хаан болсон.
 }}
 [[1392]] оноос [[1897]] оны хооронд [[Солонгос]]т '''Чусон''' '''[[улс]]''' (засгийн шинжээр нь '''Чусоны вант улс''' гэж бичнэ; {{lang-ko|조선, 朝鮮}}, ''Joseon'', ''Chosŏn''; {{lang-en|Joseon}}, ''Joseon dynasty'', ''Kingdom of Joseon''; {{lang-ru|Династия Чосон}}) оршин тогтнож байв. Өмнө нь байсан [[Курё]] улсын жанжин [[И Сонге|И овогт Сон-ге]] 1388 онд төрийг эргүүлж 1392 онд шинэ улсыг эмхлэн байгуулж Чусоны Тайзу (эхний хаан) гэгдэв. Чусон улс ихэнх дээр үеийн улс гүрний адил [[хаант засаг]]тай улс ([[эзэнт улс]]) бaйв. Улсын эзэн нь [[ван]] (왕 ''wang'') учир [[вант улс]] гэж нарийвчилж ойлгоно.