Монголын Польш дахь аян дайн
Монголчууд гурван удаа Польш руу довтолжээ:
- 1240–1241 онд: Монголчуудын Польш руу хийсэн анхны довтолгоо
- Легницийн тулалдаанаас дэлгэрэнгүй
- 1259–1260: Монголчуудын Польш руу хийсэн хоёрдугаар довтолгоо
- 1287–1288: Монголчуудын Польш руу хийсэн гуравдугаар довтолгоо
Анхны довтолгоо
[засварлах | кодоор засварлах]Монголчууд Оросыг эзэлсний дараа 1241 онд Польш, Унгар руу 3 хэсэг хуваагдаж довтолсон байна.
Монголчууд кумануудыг өөрт нь дагаар орсон гэж үзэж байсан боловч куманууд умард руу зугтаж Унгарын Вант Улсад орогносон байв. Унгарын IV Бела хаан нь куманчуудыг өгөхийг шаардсан Бат хааны шаардлагыг эсэргүүцэн, хүлээж аваагүй учир Сүбээдэй жанжин Европ руу довтлох төлөвлөгөөгөө боловсруулж эхэлжээ. Улмаар Бат, Сүбээдэй нар Унгар руу довтлох хоёр армийг удирдах, харин Байдар, Орд, Хадан нарын гурав дахь арми нь Польш руу довтлохоор болов.
Алтан Ордын цэргийн хүчин Польшийн хойд хэсэг, Литвын баруун өмнөд хилээр дайлж, Байдар, Хадан нар нь Польшийн өмнөд хэсгээр дайлж, й хотыг тонож; дараа нь 1241 оны 2-р сарын 13-нд Польшийн армийг Турскийн ойролцоо ялжээ. 3-р сарын 18-нд Польшийн өөр нэгэн армийг Хмелникт ялж, 3-р сарын 24-нд Краковыг эзэлж галдан шатааж, түүнээс хэдэн хоногийн дараа Силезийн нийслэлийг эзэлж авахыг оролдсон боловч амжилтгүй болжээ.
Вроцлавыг бүслэх эсэхээ шийдэх гэж байтал Бохемын хаан I Венцеслав хоёр хоногийн зайтай газарт 50 000 цэрэг бүхий армитай байна гэсэн мэдээ авчээ. Монголчууд Европын армиудыг нийлэхээс нь өмнө Генрихийн цэргийг тасалж авахаар Вроцлаваас тойрчээ. Монголчууд Генрихтэй Легницийн ойролцоо тулалдан ялжээ.
Хоёр дахь довтолгоо
[засварлах | кодоор засварлах]1259-1260 оны өвөл Байдарын удирдлага дор хоёр дахь довтолгоо болов. Бэрх хан Даниил Галицкийн үйлдлээс маш их айж, түүний эсрэг асар их арми илгээв. Үүний үр дүнд Даниил Байдар, Василько Романович нартай хамт Литвын эсрэг 1258 оны кампанит ажилд оролцохоор болжээ. Даниилын байр суурийг улам сулруулахын тулд монголчууд түүний холбоотнуудыг сулруулахаар шийдсэн бөгөөд үүнд Унгарын хаан IV Бела, Польшийн V Болеслав Башфул нар багтжээ. Монголчуудын төлөвлөгөө ёсоор Люблин, Завихвостоос үйл ажиллагаагаа эхлүүлж, хоёр баганад Сандомиержийн нутгаар дайран өнгөрч, Щечин нутагт нэгдэж, дараа нь Краков руу давшихаар төлөвлөж байжээ. Монгол цэргийн нийт тоо тодорхойгүй ч 30 мянгаас хэтрэхгүй гэсэн тооцоо бий.
Монголын арми Хелмээс Польш руу довтлон Люблин, цаашлаад Завичост руу хөдөлжээ. Тэнд тэд Висла мөрнийг гатлан 1259 оны 12-р сарын эхний хагаст Сандомиержийг бүслэв. Монголын олон нэгтгэлүүд хөдөлж, энэ хооронд бүслэлтийн зэвсгийг идэвхтэй ашигласнаар хотыг бүслэх ажиллагаа үргэлжилсээр байв. 1260 оны 2-р сарын 2-нд Сандомиерзийг эзлэн авсны дараа түүний бүх оршин суугчийг хөнөөсөн бөгөөд олзлож, хотыг дээрэмдэж сүйтгэв.
1260 оны 2-р сарын 5-нд монголчууд өмнөд энгэрээр баруун тийш явж, дараа нь төлөвлөгөөний дагуу Хэнчин нутагт хойд энгэрийн дагуу урагшилж, хоёрдугаар бүлэгт нэгдсэн байна. 2-р сарын 10-12-нд Краков руу чиглэсэн хөдөлгөөн эхэлсэн. Монголчууд хүн ам шигүү суурьшсан бүс нутгуудаар давшиж ирсэн тул энгийн ард иргэд ихээхэн хохирол амссан. Хэд хэдэн сүм хийдийг дээрэмдсэн. Хоёрдугаар сарын хоёрдугаар хагаст монголчууд Краковын ойролцоо очсон бөгөөд түүнийг хурдан авав. Дараа нь монголчууд Силези руу мордож, 1260 оны 3-р сарын сүүлчээр Польшоос гарчээ. Үүний үр дүнд 10 мянга орчим польшуудыг олзолжээ.
Гурав дахь довтолгоо
[засварлах | кодоор засварлах]Гурав дахь довтолгоо нь 1287-1288 онд Ногай, Зүчи хааны ач хүү Тула Бувал нарын удирдлага дор болжээ. Унгарт 10 настай Владислав хаан болж, эрх мэдлийн төлөөх тэмцэл өрнөж байв. Тиймээс шинэ хаан куман, монголчуудтай эвсэх замаар эрх мэдлээ бэхжүүлэхийг хүсчээ. 1285 онд тэрээр монголчуудаас тусламж хүсэв. Гэсэн хэдий ч тэр үед Масовийн хунтайж Болеслав Оросын хилийн нутгийг дайрчээ. Монголчуудыг эргүүцэхээс өөр аргагүйд хүрсэн. Унгарт хийсэн довтолгоо амжилтгүй болсон. 1287 оны 12-р сарын 7-нд Польш руу довтолж эхлэв. Тула Бугын удирдлага дор 20 мянга хүртэлх монгол цэргүүдийн хойд хэсэг Сандомиержийн нутаг руу явав; 10 мянга хүртэлх Ногайн хэсэг Краков руу явжээ. Ханхүү "Хар" Лешек 15 мянга орчим хүнтэй арми, түүний дотор 5 мянган морьт цэрэг урагшлах боломжтой байв. Хойд Монголын арми Люблин хотыг дайран Завичост руу явж, Висла мөрнийг гатлах гэж оролдсон боловч мөс нимгэн байв. Тэд өмнө зүг рүү явах ёстой байсан бөгөөд хүйтэн жавар ороход нөгөө тал руу гатлан Сандомерийн газар руу дайрч чадсан. Энэ хооронд нэг монгол анги Мазовын Болеславын ноёдыг сүйрүүлжээ. Монголчууд Сандомиерж болон бусад бэхлэгдсэн том хотуудын аль алиныг нь авах бодолгүй байсан бөгөөд энэ хооронд Лаговойн ойролцоо Польшийн Лешекийн арми довтолж, ялалт байгуулж чаджээ.