Менахем Бегин

Нобелийн шагналтан
	Хүртсэн он: 1978
	Хүртсэн салбар: Энхтайван
	Шалтгаан: Кэмп-Дэвидийн тохиролцоо

Менахем Бегин (Еврей: מְנַחֵם בְּגִין, пол. Mieczysław Biegun, Орос: Менахем Вольфович Бегин, 1913 оны 8-р сарын 16-нд төрсөн–1992 оны 3-р сарын 9-нд нас барсан) нь Израил улсын 6 дахь Ерөнхий сайд юм.

Тэрээр Оросын Хаант Улсын Брестэд (одоогийн Беларусь улс) төржээ. М.Бегины эцэг Дов Зеев (Вольфа Бегун), Брест дахь еврейчүүдийн нийгэмлэгийн нарийн бичгийн дарга байжээ. Эх нь Хася Бегун (Корсовская).

1919 онд түүний төрөлх хот Польшийн мэдэлд орсон байна. Брестэд еврей шашны дунд сургууль төгсөөд улсын гимназид 1931 онд элсэн орсон байна. 1935 онд Варшавын Их сургуулийн хуулийн ангийг магистраар төгссөн.

1939 оны 9 сард Нацист Герман Польшийг эзлэхэд Бегин Вильнюс руу зугтав. Нэг хэсэг Зөвлөлт Холбоот Улс Вильнюсийг эзэлж байсан ч 1939 оны 10 сарын 28-нд тус хот Литвын нийслэл болжээ. Тэр үед Вильнюсийн хүн амын 40 хувь нь еврей үндэстэн байсан гэдэг. 1940 оны 6 сарын 15-нд ЗХУ Литвыг нэгтгэж, 120,000 еврейг Сибирь лүү цөлсөн юм. Бегин ч баригдаж, Английн империализмын туршуул гэдэг хэрэг тулган хүлээгдэж, 8 жилийн ял авч Сибирьт цөлөгдөв. 1941 оны сүүлчээр И.Сталин болон цөллөгт байсан Польшийн Засгийн газрын тэргүүн Владислав Сикорски хоёрын хооронд Польшийн иргэдийг суллах тухай хэлэлцээрээр цөллөгөөс суллагджээ, Польшийн дивизийн бүрэлдэхүүнд багтан дайнд оролцов.

1942 онд тэрээр Палестинд нүүж очсон. Израил улс байгуулагдахаас өмнө тэрээр Британийн бүрэн эрхт Палестинд еврейчүүдийг буцаахад гол үүрэг гүйцэтгэсэн байгууллага болох Иргуны удирдагч байв. Тэр үедээ Иерусалим дахь Английн армийн удирдах төв байрлаж байсан Кинг Дэвид зочид буудлыг дэлбэлж, палестинчуудыг хядах ажиллагааг зохион байгуулалцаж байсан гэдэг.

Уран илтгэх ур чадвар, зарчимч байдал, улс төрийн үнэнч шударга байдал, хувь хүний даруу байдал нь нэр хүндтэй парламентын гишүүн, улс төрчийн алдар нэрийг олж авч, түүний хувийн нөлөөллийг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр оруулсан.

Израил улс байгуулагдахад тэр Херут намыг (1973 онд Ликуд нам болсон) байгуулж, удирдагч нь болов.

1977 онд түүний удирдсан Ликуд нам сонгуульд ялж, Хөдөлмөрчдийн намын 29 жилийн засаглалыг эцэс болгон, өөрөө ерөнхий сайд болжээ.

Ерөнхий сайд байхдаа хүрсэн хамгийн том амжилт нь Египет улстай энхтайвны гэрээ байгуулсан явдал бөгөөд үүнийхээ төлөө Египетийн ерөнхийлөгч Анвар Садатын хамтаар Нобелийн энхтайвны шагнал 1978 онд хүртсэн юм.

Кэмп-Дэвидэд байгуулсан тус гэрээ ёсоор Израил улс Синайн хойгоос цэргээ татаж, зургаан өдрийн дайнаар эзэлсэн газар нутгаа Египетэд буцааж өгсөн билээ. Бегиний засаглалын үед Израил нь Палестины эзлэгдсэн нутаг дэвсгэрт Израил суурин байгуулж эхэлсэн юм. Мөн тэрээр Иракийн цөмийн реакторыг бөмбөгдөх тушаал өгч, Ливан улстай дайтаж байлаа. Ливантай хийсэн дайн нь ихээхэн хохирол дагуулж, олон нийтийн санаа бодол эргэсний дээр эхнэрээ алдсан Бегин 1983 оны 10 сард огцрох өргөдлөө өгч, улс төрийн амьдралаас холдон, охинтойгоо цуг амьдарч байгаад 1992 оны 3 дугаар сарын 9-нд Тел-Авив хотноо нас нөгчжээ.

Бүтээлүүд

The Revolt (ISBN 0-8402-1370-0)
White Nights: The story of a prisoner in Russia (ISBN 0-06-010289-6)

Ном зүй

Ze'ev Schiff and Ehud Ya'ari, Israel's Lebanon War, Touchstone, 1985
Ilan Peleg, Begin’s foreign policy, 1977-1983 : Israel’s move to the right, Greenwood Press, 1987
Colin Shindler, The Land Beyond Promise : Israel, Likud and the Zionist Dream, I.B.Tauris, 2002
Eric Silver, Begin: The Haunted Prophet, Random House, 1984
Sasson Sofer, Begin: an anatomy of leadership, Basil Blackwell, 1988
Avi Shilon, Begin ,1913-1992 , 2007

Цахим холбоос

Вики эшлэл: Менахем Бегин – Эшлэл

Commons: Menachem Begin – Викимедиа дуу дүрсний сан

Албан ёсны цахим хуудас

The Menachen Begin Center
PM Sharon's Address at the Opening Ceremony for the Begin Heritage Centre Building 06/16/2004
Menachem Begin - The Sixth Prime Minister Official Site of the Prime Minister's Office

Менахем Бегин Кнессетийн вебсайт дээр

Menachem Begin's biography Knesset website

Бусад

Өмнөх Ицхак Рабин	Израилын ерөнхий сайд 1977–1983	Дараах Ицхак Шамир
Өмнөх шинэ нам	Херут намын удирдагч 1948–1973	Дараах Ликуд нам байгуулагдсан
Өмнөх шинэ нам	Ликуд намын удирдагч 1973–1982	Дараах Ицхак Шамир