Тэнгэрийн ван
 Вояжер 2 хөлгөөр авсан зураг |
|||||||||||||||||||
Нээлт
| |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Нээсэн хүн | Уильям Хершель | ||||||||||||||||||
| Нээсэн огноо | 1781 оны 3 сарын 13 | ||||||||||||||||||
| Эрин J2000 | |||||||||||||||||||
| Апоцентр | 3,004,419,704 км 20.083 305 26 а.н. |
||||||||||||||||||
| Перицентр | 2,748,938,461 км 18.375 518 63 а.н. |
||||||||||||||||||
| Их хагас тэнхлэг | 2,876,679,082 км 19.229 411 95 а.н. |
||||||||||||||||||
| Эксентриситет | 0.044 405 586 | ||||||||||||||||||
| Орбитын үе | 30,799.095 өдөр 84.323 326 жил |
||||||||||||||||||
| Үзэгдэх орбитын үе | 369.66 өдөр[2] | ||||||||||||||||||
| Дундаж орбитын хурд | 6.81 км/с[2] | ||||||||||||||||||
| Дундаж гажилт | 142.955 717° | ||||||||||||||||||
| Хазайлт | 0.772 556° (Эклиптикт) 6.48° (Нарны экваторт) 1.02° (Тогтмол хавтанд)[3] |
||||||||||||||||||
| Өгсөгч уулзварын уртраг | 73.989 821° | ||||||||||||||||||
| Перицентрийн аргумент | 96.541 318° | ||||||||||||||||||
| Дагуул | 27 | ||||||||||||||||||
Физик шинж чанар
| |||||||||||||||||||
| Экваторын радиус | 25,559 ± 4 км 4.007 дэлхий[4][c] |
||||||||||||||||||
| Туйлын радуис | 24,973 ± 20 км 3.929 дэлхий[4][c] |
||||||||||||||||||
| Хавтгайжилт | 0.022 9 ± 0.000 8[b] | ||||||||||||||||||
| Гадаргын талбай | 8.115 6X109 км²[5][c] 15.91 дэлхий |
||||||||||||||||||
| Эзлэхүүн | 6.833X1013 км³[2][c] 63.086 дэлхий |
||||||||||||||||||
| Масс | (8.6810 ± 0.0013)X1025 кг 14.536 дэлхий[6] GM=5 793 939 ± 13 км³/с² |
||||||||||||||||||
| Дундаж нягтшил | 1.27 г/см³[2][c] | ||||||||||||||||||
| Экваторын гадаргын гравитацын хүч | 8.69 м/с²[2][c] 0.886 g |
||||||||||||||||||
| Сансрын хоёрдугаар хурд | 21.3 км/с[2][c] | ||||||||||||||||||
| Экватор дахь эргэх үе |
-0.718 33 өдөр 17 өдөр 14 мин 24 сек[4] |
||||||||||||||||||
| Экваторын эргэлтийн хурд | 2.59 км/с 9,320 км/цаг |
||||||||||||||||||
| Тэнхлэгийн хазайлт | 97.77°[4] | ||||||||||||||||||
| Хойд туйлын баруун мандалт | 17 цаг 9 мин 15 сек 257.311°[4] |
||||||||||||||||||
| Хойд туйлын хэлбийлт | −15.175°[4] | ||||||||||||||||||
| Албедо | 0.300 (бонд) 0.51 (геом.)[2] |
||||||||||||||||||
| Гадаргын темп. 1 бар level[8] 0.1 бар (троропауз)[9] |
| ||||||||||||||||||
| Үзэгдэх гэрэлтэлт | 5.9[7] to 5.32[2] | ||||||||||||||||||
| Өнцгийн диаметр | 3.3"–4.1"[2] | ||||||||||||||||||
| Өндрийн хуваарь | 27.7 км[2] | ||||||||||||||||||
| Бүтэц | (1.3 бараас доош)
|
||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
Тэнгэрийн ван нь нарны аймгийн гурав дахь том, дөрөв дэх хүнд, нарнаас тоолбол долоо дахь гариг юм. Тухайн гариг нь эрт үед мэдэгдэж байсан 5 гаригтай ижлээр ил нүдэнд харагдах ч тод бус байдал, удаан орбитоос шалтгаалж гаригт тооцогддоггүй байв.[13] 1781 оны 3 сарын 12-нд Сэр Уильям Хершель тэнгэрийн ванг нээснийг мэдэгдэж орчин үеийн түүхэнд нарны аймгийн мэдэгдэх хил хязгаарыг ихэсгэсэн анхны тохиолдол болж байв. Үүнээс гадна энэ нь дуран авайгаар олдсон анхны гариг байжээ.
Тэнгэрийн ван нь бүтцээрээ Далайн вантай төстэй бөгөөд бусад хийн гариг Бархасбадь, Санчираас ялгаатай тул одон орон судлаачид заримдаа "мөсөн гаригууд" хэмээн ангилдаг. Атмосфер нь Бархасбадь, Санчиртай ижил устөрөгч, гелигээс ихэнхдээ тогтох ч бага буцлах температуртай бодис (ус, аммон, метан, маш бага хэмжээний нүүрсустөрөгчид) ихтэйгээрээ онцлог. [9] нарны аймаг дахь хамгийн хүйтэн атмосфертай; хамгийн бага темперутур нь 49 K (−224 °C). Маш нарийн, давхраануудтай үүлэн бүтэцтэй бөгөөд хамгийн доор нь ус, хамгийн дээд давхрааг метан эзлэдэг хэмээн үзэж байна.[9] Тэнгэрийн вангийн цөм хэсгийг мөс, чулуулагаас тогдог гэж үздэг.[8]
Тэнгэрийн ван нь цагирагны систем, соронзон мандал, маш олон дагуултайгаар бусад хийн гаригуудтай ижил. Эргэх тэнхлэг нь нарыг тойрох хавтанд бараг хүрдэгээрээ бусад гаригаас ялгаатай. Ийнхүү туйлууд нь бусад гаригийн экватор байрлах газар орчим оршино.[14] 1986 онд Вояжер 2 сансрын хөлгөөс авсан зургаар тэнгэрийн ван нь үзэгдэх гэрлээр онцлог үзэмжгүй гариг болох нь харагджээ.[14] Харин сүүлийн жилүүдэд дэлхийгээс ажиглахад экваторынх нь яг дээр нар орших цэг ойртоход улирлын өөрчлөлт, цаг агаарын үзэгдэл ихсэж буйг ажигласан. Тэнгэрийн ван дээрх салхины хурд нь 250 м/с-д хүрнэ. (900 км/цаг).[15]
Тэнгэрийн вангийн англи нэр Uranus нь эртний Грекийн тэнгэрийн бурхан эмэгтэй бурхан Ураны нэрээр нэрлэгдсэн. (Эртний Грек: Οὐρανός)
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Тэнгэрийн ван – Викимедиа дуу дүрсний сан- Edge On! ESO Press Release
- NASA's Uranus fact sheet
- Uranus Profile by NASA's Solar System Exploration
- Keck pictures of Uranus show best view from the ground — Press release with some photographs showing rings, satellites and clouds
- News reports of December 22, 2005 rings and moons discovery
- Planets—Uranus A kid's guide to Uranus.
- Spring Has Sprung on Uranus
- Uranus at Jet Propulsion Laboratory's planetary photojournal.
- Uranus (Astronomy Cast homepage)
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ Yeomans, Donald K. (July 13, 2006). "HORIZONS System". NASA JPL. Татаж авсан: 2007-08-08. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Uranus Barycenter" and "Center: Sun".
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 Williams, Dr. David R. (January 31, 2005). "Uranus Fact Sheet". NASA. Татаж авсан: 2007-08-10.
- ↑ "The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter". 2009-04-03. Архивласан огноо 2009-04-20. Татаж авсан: 2009-04-10. (produced with Solex 10 (Memento 24. Тавдугаар сар 2015 цахим архивт) written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Seidelmann, P. Kenneth (2007). "Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mech. Dyn. Astr. 90: 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Munsell, Kirk (May 14, 2007). "NASA: Solar System Exploration: Planets: Uranus: Facts & Figures". NASA. Татаж авсан: 2007-08-13.
- ↑ Jacobson, R.A. (1992). "The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and Earth-based Uranian satellite data". The Astronomical Journal. 103 (6): 2068–2078. doi:10.1086/116211.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Fred Espenak (2005). "Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995 - 2006". NASA. Archived from the original on 2012-12-05. Татаж авсан: 2007-06-14.
- ↑ 8.0 8.1 Podolak, M. (1995). "Comparative models of Uranus and Neptune". Planet. Space Sci. 43 (12): 1517–1522. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 Lunine, Jonathan. I. (1993). "The Atmospheres of Uranus and Neptune". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 31: 217–263. doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245.
- ↑ Lindal, G.F. (1987). "The Atmosphere of Uranus: Results of Radio Occultation Measurements with Voyager 2". J. Of Geophys. Res. 92: 14, 987–15, 001. doi:10.1029/JA092iA13p14987.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ B. Conrath; et al. (1987). "The helium abundance of Uranus from Voyager measurements". Journal of Geophysical Research. 92: 15003–15010. doi:10.1029/JA092iA13p15003.
{{cite journal}}: Explicit use of et al. in:|author=(help); Unknown parameter|yar=ignored (help) - ↑ Feuchtgruber, H. (1999). "Detection of HD in the atmospheres of Uranus and Neptune: a new determination of the D/H ratio". Astronomy and Astrophysics. 341: L17–L21.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ "MIRA's Field Trips to the Stars Internet Education Program". Monterey Institute for Research in Astronomy. Татаж авсан: 2007-08-27.
- ↑ 14.0 14.1 Smith, B.A. (1986). "Voyager 2 in the Uranian System: Imaging Science Results". Science. 233: 97–102. doi:10.1126/science.233.4759.43. PMID 17812889.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Sromovsky, L.A. (2005). "Dynamics of cloud features on Uranus". Icarus. 179: 459–483. doi:10.1016/j.icarus.2005.07.022.
{{cite journal}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help)
Энэ одон орны тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.