Jump to content

Андра Прадеш

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Андра Прадеш
ఆంధ్రప్రదేశ్
Андра Прадеш муж
Үгийн гарал: "Андрасын муж"
Уриа: 
Сатьямэва жаяте (Самгарди)
"Зөвхөн үнэн ялдаг"
Дуулал: Ма Тэлугу Таллики (Телүгү)
"Манай Тэлугу ээждээ"
The map of India showing Андра Прадеш
Энэтхэг дахь байршил
Солбицол: 16°31′N 80°31′E / 16.51°N 80.52°E / 16.51; 80.52Солбицол: 16°31′N 80°31′E / 16.51°N 80.52°E / 16.51; 80.52
Улс Энэтхэг
Бүс нутагӨмнөд Энэтхэг
Өмнө ньХуваагдаагүй Андра Прадеш
Хуваалт6 сарын 2, 2014 (Теланганаг тасалж байгуулсан)
Нэгдэл11 сарын 1, 1956
Байгуулагдсан10 сарын 1, 1953
НийслэлАмаравати
Томоохон хотВишакхапатнам
Томоохон бөөгнөрөлАндра Прадешийн нийслэлийн бүс
Тойрог26
Засаг захиргаа
  ЗахирагчСьед Абдул Назир
  Ерөнхий сайдН. Чандрабабу Найду (ТНН)
  Ерөнхий сайдын орлогчК. Паван Кальян
(JSP)
  Ерөнхий нарийн бичгийн даргаК.Вижаянанд, IAS
Хууль тогтоох байгууллагаХоёр танхимт
Андра Прадешийн хууль тогтоох байгууллаг
 • ЗөвлөлАндра Прадешийн хууль тогтоох зөвлөл (58 суудал)
 • АссамблейАндра Прадешийн хууль тогтоох ассамблей (175 суудал)
Үндэсний парламентЭнэтхэгийн Парламент
 • Рааже сабха11 суудал
 • Лок сабха25 суудал
Дээд шүүхАндра Прадешийн дээд шүүх
Газар нутаг
  Нийт162,970 км2 (62,920 бээр2)
  Байр7-р байр
Өндөр
269 м (883 фут)
Хамгийн өндөр цэг1,680 м (5,510 фут)
Хүн ам
 (2011)Neutral increase[1][2]
  Нийт49,577,103
  Байр10-р байр
  Нягтрал304/км2 (790/бээр2)
  Хотын
29.47% (14,610,372)
  Хөдөөгийн
70.53% (34,966,730)
Хэл
  Албан ёсныТелүгү хэл
  Нэмэлт албан ёсныУрдү хэл[3][4]
  Албан бичигТелүгү бичиг
ДНБ
  Нийт (2024–25) 16.40 их наяд ($210 тэрбум)
  Байр9-р байр
  Нэг хүнд ноогдох 298,362 ($3,700) (16-р байр)
Цагийн бүсUTC+05:30 (ЭСЦ)
ISO 3166 кодIN-AP
Тээврийн хэрэгслийн бүртгэлAP
ХХИ (2022) 0.642 дундаж [7] (26-д)
Бичиг үсэг тайлагдал (2024)72.6%[8] (36-д)
Хүйсийн харьцаа (2011)993/1000 (20-д)
Вэб сайтap.gov.in
Мужийн хурдны замын тэмдэг
Андра Прадеш мужийн хурдны зам
AP SH1 – AP SH240
Энэтхэгийн мужийн бэлгэдлийн жагсаалт

Андра Прадеш (лат-га. Andhra Pradesh) — Энэтхэг улсын харьяа, нутгийн дорно өмнөд эргээр оршдог муж.

160 мянган км² газар нутаг, 49 сая хүн амтай. Албан ёсны бөгөөд нутгийн хэл нь тэлүгү.

Физик газрын зураг

Энэтхэгийн хойгийн дорно өмнөд эрэг, Бенгалын булангийн дагуу байрлажээ.

Орисса, Телангана, Карнатака, Тамилнаду мужтай хиллдэг.

Андра Прадеш нутаг далайн эрэг газар нам доор нарийн зурвастай.

Дорно Гат, Наллама зэрэг өндөрлөг нарийн зурвас байна. Уулнаа ой модтой.

Ургамал, амьтнаар баян.

Кришна, Годавари гэсэн хоёр мөрөн нутгаар дайран урсдаг.

3-6-р сард зуны улирал тохиодог. Эрэг орчим газарт 20 °C — 41 °C халуун. 7-9-р сар борооны улирал байна. Хүчтэй бороотой. 11-2-р сар буюу өвлийн улиралд 12 °C — 30 °C дулаан байдаг.

Нутгийн албан ёсны хэл нь нутгийн олонхын хэлэлцдэг тэлүгү хэл юм. Тамил, каннада, одя хэлтэн бас бий. 2011 оны байдлаар хүн амын 66.46% бичиг үсэгт тайлагдсан. Үүнээс эрэгтэйд 74.95%, эмэгтэйд 57.92% байгаа.

Нутгийн хүн амын 91% хиндү, 6% лал, 3% бусад шашин шүтлэгтэй.

Эрт үед дэлгэрч асан буддын шашны дурсгалт газрууд их бий.

Хүн амын 30% хувь хотод, 70% хөдөө амьдардаг. Томоохон хот (2011 оны байдлаар):

1953 онд Мадрас мужаас тэлүгү хэлтний нутгийг салган Андра муж нэртэйгээр үүсгэн байгуулсан.

1956 онд Хайдарабад мужийн тэлүгү хэлт нутагтай нэгдэж Андра Прадеш муж болсон.

2014 онд хуучны Хайдарабад мужийн хэсэг Телангана муж болон салжээ.

Андрапрадеш мужийн засгийн ордон Амаравати хот руу шилжсэн. Хууль ёсноо Хайдарабад хотыг мужийн төв гэсэн хэвээрээ байгаа.

  1. DOP 2023, p. 430.
  2. DOP 2023, p. 3.
  3. Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :1
  4. Pavan (2022-06-17). "AP govt. issues orders recognising Urdu as the official language". The Hans India. Архивласан огноо 2023-07-27. Татаж авсан: 2025-06-23.
  5. Gross State Domestic Product (Current Prices) (Report). Энэтхэгийн засгийн газар. Эх хувилбараас архивласан: 2024-11-26. Татаж авсан: 2025-06-23.
  6. Per Capita Net State Domestic Product (Current Prices) (Report). Энэтхэгийн засгийн газар. Татаж авсан: 2025-06-23.
  7. "India: Subnational HDI". Global Data Labs. Татаж авсан: 2025-06-23.
  8. "Appendix-A: Detailed tables, Table (7): Literacy rate (in per cent) of persons of different age groups for each State/UT (persons, age-group (years): 7 & above, rural+urban (column 6))". Жилийн тайлан, Ажиллах хүчний үечилсэн судалгаа (PLFS) (2023 оны 7 сараас 2024 оны 6 сар) (PDF). Үндэсний түүвэр судалгааны алба, Статистикийн яам, хөтөлбөрийн хэрэгжилт, Энэтхэгийн Засгийн газар. 2024-09-23. pp. A-10.{{cite book}}: CS1 maint: date and year (link)