Андра Прадеш

Андра Прадеш ఆంధ్రప్రదేశ్
Муж
Андра Прадеш муж
Шри Венкатешвара Швами сүм Ундавалли агуй Дхьяна Буддагийн хөшөө Сатиш Дхаваны сансрын төв Араку хөндий Лепакши Нанди Вишакхапатнам боомт
Үгийн гарал: "Андрасын муж"
Уриа:  Сатьямэва жаяте (Самгарди) "Зөвхөн үнэн ялдаг"
Дуулал: Ма Тэлугу Таллики (Телүгү) "Манай Тэлугу ээждээ"
Энэтхэг дахь байршил
Солбицол: 16.51°N 80.52°E / 16.51; 80.52
Улс	Энэтхэг
Бүс нутаг	Өмнөд Энэтхэг
Өмнө нь	Хуваагдаагүй Андра Прадеш
Хуваалт	6 сарын 2, 2014 (Теланганаг тасалж байгуулсан)
Нэгдэл	11 сарын 1, 1956
Байгуулагдсан	10 сарын 1, 1953
Нийслэл	Амаравати
Томоохон хот	Вишакхапатнам
Томоохон бөөгнөрөл	Андра Прадешийн нийслэлийн бүс
Тойрог	26
Засаг захиргаа
• Захирагч	Сьед Абдул Назир
• Ерөнхий сайд	Н. Чандрабабу Найду (ТНН)
• Ерөнхий сайдын орлогч	К. Паван Кальян (JSP)
• Ерөнхий нарийн бичгийн дарга	К.Вижаянанд, IAS
Хууль тогтоох байгууллага	Хоёр танхимт Андра Прадешийн хууль тогтоох байгууллаг
• Зөвлөл	Андра Прадешийн хууль тогтоох зөвлөл (58 суудал)
• Ассамблей	Андра Прадешийн хууль тогтоох ассамблей (175 суудал)
Үндэсний парламент	Энэтхэгийн Парламент
• Рааже сабха	11 суудал
• Лок сабха	25 суудал
Дээд шүүх	Андра Прадешийн дээд шүүх
Газар нутаг
• Нийт	162,970 км2 (62,920 бээр2)
• Байр	7-р байр
Өндөр	269 м (883 фут)
Хамгийн өндөр цэг (Арма Конда)	1,680 м (5,510 фут)
Хүн ам  (2011)
• Нийт	49,577,103
• Байр	10-р байр
• Нягтрал	304/км2 (790/бээр2)
• Хотын	29.47% (14,610,372)
• Хөдөөгийн	70.53% (34,966,730)
Хэл
• Албан ёсны	Телүгү хэл
• Нэмэлт албан ёсны	Урдү хэл
• Албан бичиг	Телүгү бичиг
ДНБ
• Нийт (2024–25)	▲ ₹16.40 их наяд ($210 тэрбум)
• Байр	9-р байр
• Нэг хүнд ноогдох	▲ ₹298,362 ($3,700) (16-р байр)
Цагийн бүс	UTC+05:30 (ЭСЦ)
ISO 3166 код	IN-AP
Тээврийн хэрэгслийн бүртгэл	AP
ХХИ (2022)	▲ 0.642 дундаж (26-д)
Бичиг үсэг тайлагдал (2024)	72.6% (36-д)
Хүйсийн харьцаа (2011)	993♀/1000 ♂ (20-д)
Вэб сайт	ap.gov.in
Мужийн хурдны замын тэмдэг
Андра Прадеш мужийн хурдны зам AP SH1 – AP SH240
Энэтхэгийн мужийн бэлгэдлийн жагсаалт

Андра Прадеш (лат-га. Andhra Pradesh) — Энэтхэг улсын харьяа, нутгийн дорно өмнөд эргээр оршдог муж.

160 мянган км² газар нутаг, 49 сая хүн амтай. Албан ёсны бөгөөд нутгийн хэл нь тэлүгү.

Газар зүй

Физик газрын зураг

Энэтхэгийн хойгийн дорно өмнөд эрэг, Бенгалын булангийн дагуу байрлажээ.

Орисса, Телангана, Карнатака, Тамилнаду мужтай хиллдэг.

Андра Прадеш нутаг далайн эрэг газар нам доор нарийн зурвастай.

Дорно Гат, Наллама зэрэг өндөрлөг нарийн зурвас байна. Уулнаа ой модтой.

Ургамал, амьтнаар баян.

Кришна, Годавари гэсэн хоёр мөрөн нутгаар дайран урсдаг.

3-6-р сард зуны улирал тохиодог. Эрэг орчим газарт 20 °C — 41 °C халуун. 7-9-р сар борооны улирал байна. Хүчтэй бороотой. 11-2-р сар буюу өвлийн улиралд 12 °C — 30 °C дулаан байдаг.

Хүн ам зүй

Нутгийн албан ёсны хэл нь нутгийн олонхын хэлэлцдэг тэлүгү хэл юм. Тамил, каннада, одя хэлтэн бас бий. 2011 оны байдлаар хүн амын 66.46% бичиг үсэгт тайлагдсан. Үүнээс эрэгтэйд 74.95%, эмэгтэйд 57.92% байгаа.

Нутгийн хүн амын 91% хиндү, 6% лал, 3% бусад шашин шүтлэгтэй.

Эрт үед дэлгэрч асан буддын шашны дурсгалт газрууд их бий.

Хот суурин

Хүн амын 30% хувь хотод, 70% хөдөө амьдардаг. Томоохон хот (2011 оны байдлаар):

• Висакапатнам – 2,035,922 хүнтэй,
• Вижаявада – 1,034,358,
• Гүнтүр – 743,354.
• Нэллөр – 600,869.
• Карнөл – 424,920.

Түүх

1953 онд Мадрас мужаас тэлүгү хэлтний нутгийг салган Андра муж нэртэйгээр үүсгэн байгуулсан.

1956 онд Хайдарабад мужийн тэлүгү хэлт нутагтай нэгдэж Андра Прадеш муж болсон.

2014 онд хуучны Хайдарабад мужийн хэсэг Телангана муж болон салжээ.

Андрапрадеш мужийн засгийн ордон Амаравати хот руу шилжсэн. Хууль ёсноо Хайдарабад хотыг мужийн төв гэсэн хэвээрээ байгаа.

Зураг

• 
• 
• 
•