Чхаттисгарх
Чхаттисгарх | |
|---|---|
| Чхаттисгарх муж | |
Энэтхэгийн будааны аяга | |
"Арпа ба Пайрийн урсгалууд" | |
 Энэтхэг дахь байршил | |
| Улс |  Энэтхэг |
| Бүс нутаг | Төв Энэтхэг |
| Өмнө нь | Мадхя Прадешийн нэг хэсэг |
| Байгуулагдсан | 11 сарын 1, 2000 |
| Нийслэл ба томоохон хот | Райпур |
| Тойрог | 33 (5 хэлтэс) |
| Засаг захиргаа | |
| • Захирагч | Рамен Дека |
| • Ерөнхий сайд | Вишну Део Сай[3] (БЖН) |
| • Ерөнхий сайдын орлогч | Арун Сао (БЖН) Вижай Шарма (БЖН) |
| • Ерөнхий нарийн бичгийн дарга | Амит Жайн (IAS) |
| Хууль тогтоох байгууллага | Нэг танхимт |
| • Ассамблей | Чхаттисгархын хууль тогтоох ассамблей (90 суудал) |
| Үндэсний парламент | Энэтхэгийн Парламент |
| • Рааже сабха | 5 суудал |
| • Лок сабха | 11 суудал |
| Дээд шүүх | Чхаттисгархын дээд шүүх |
| Газар нутаг | |
| • Нийт | 135,192 км2 (52,198 бээр2) |
| • Байр | 9-р байр |
| Хэмжээ | |
| • Урт | 435 км (270 бээр) |
| • Өргөн | 750 км (470 бээр) |
| Өндөр | 275 м (902 фут) |
| Хамгийн өндөр цэг (Байладила нурууны хэсэг[5]) | 1,276 м (4,186 фут) |
| Хүн ам (2020)[6] | |
| • Нийт | ▲29,436,231 |
| • Байр | 17-р байр |
| • Нягтрал | 220/км2 (600/бээр2) |
| • Хотын | 23.24% |
| • Хөдөөгийн | 76.76% |
| Хэл | |
| • Албан ёсны | Хинди хэл |
| • Нэмэлт албан ёсны | Чхаттисгарх хэл[7] |
| • Албан бичиг | Деванагари бичиг |
| ДНБ | |
| • Нийт (2025-26) | ₹6.35 lakh crore ($80 тэрбум) (2025–26 оны тооц.)[8] |
| • Байр | 18-р байр |
| • Нэг хүнд ноогдох |  ₹199,700 ($2,500)[9] (26-р байр) |
| Цагийн бүс | UTC+05:30 (ЭСЦ) |
| ISO 3166 код | IN-CG [10] |
| Тээврийн хэрэгслийн бүртгэл | CG[11] |
| ХХИ (2022) | ▲ 0.625[12] дундаж (28-д) |
| Бичиг үсэг тайлагдал (2024) | 78.5%[13] (29-д) |
| Хүйсийн харьцаа (2011) | 991♀/1000 ♂[14] (13-т) |
| Вэб сайт | cgstate |
| Мужийн хурдны замын тэмдэг | |
 | |
| Чхаттисгарх мужийн хурдны зам CT SH1 – CT SH29 | |
| Энэтхэгийн мужийн бэлгэдлийн жагсаалт | |
Чхаттисгарх (лат-га. Chhattisgarh ʧʰʌttiːsgʌɽʰ) — Энэтхэг улсын харьяа, нутгийн төвд оршдог муж.
135 мянган км² газар нутаг, 28 сая хүн амтай. Албан ёсны бөгөөд нутгийн хэл нь хинди.
Газар зүй
[засварлах | кодоор засварлах]
Чхаттисгарх нутаг Энэтхэгийн хойгийн төв хэсэгт оршдог.
Мадяпрадеш, Махараштра, Телангана, Орисса, Жарканд, Уттар Прадеш мужтай хиллэдэг.
Нутгийн өмнөд, умард хэсэг уултай, өндөрлөг, төв хэсэг үржил шимт тал байна. Умард зах Инд-Гангын нам доор газрын хэсэг болно. Нутгийн 40% ой модоор хучигдсан.
Риханд, Маханади, Индравади зэрэг гол мөрөн, Читракот, Амритдара хүрхрээтэй.
Зундаа 30 °C - 45 °C, өвөлдөө 0 - 25 °C халуун байна.
Хүн ам зүй
[засварлах | кодоор засварлах]Чхаттисгарх хүний хөгжлийн илтгэлцүүр 0.358 байгаагаараа улсдаа сүүл мушгиж буй муж юм.
Хүн амын 71.0% бичиг үсэгт тайлагдсан. Эрэгтэйд 81.4%, эмэгтэйд 60.6% байна.
Хотын хүн амын эзлэх хувь 20% буюу харьцангуй бага байна.
Нутгийнхан хинди хэлний чаттисгар аялгуугаар хэлэлцэнэ. Ори, тэлүгү, марати хэлтэн мөн бий.
Хүн амын 93% хиндү, 3% сарна, 2% лал, 1% христийн шашин шүтлэгтэй.
Хот суурин
[засварлах | кодоор засварлах]Томоохон хот (2011 оны байдлаар):
Түүх
[засварлах | кодоор засварлах]Эртний Рамаяна гэх мэт сурвалжид энэ хавийг Дакшинакосала гэж тэмдэглэжээ.
11-р зуунд Чола улсын мэдэлд оров. 16-18-р зуунд Марат улсын мэдэлд байв.
1847 онд Британийн Энэтхэгийн Төв мужийн Чаттисгар тойрог гэгдэж байсан.
Энэтхэг улс тусгаар тогтносны дараа 1956 оны засаг захиргааны өөрчлөн байгуулалтаар Мадяпрадеш мужийн нутаг болжээ.
Чхаттисгарх мужийг салангид байлгахын төлөө 1920 оноос эхлэн тэмцэл хөдөлгөөн өрнөж байсан.
2000 онд амжилтанд хүрч Мадяпрадеш мужаас 16 тойрог салган Чаттисгар муж үүсэн байгуулагджээ.
Зураг
[засварлах | кодоор засварлах]
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Chhattisgarh State Song : अरपा पैरी के धार... बना छत्तीसगढ़ का राजगीत". Nai Dunia. 2019-11-04. Архивласан огноо 2020-03-21. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "Chattisgarh's official song to play after Vande Mataram to mark commencement of assembly session". ANI News. Архивласан огноо 2020-03-21. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "Vishnu Deo Sai to be Chief Minister of Chhattisgarh: Sources". India Today (Англи хэлээр). 2023-12-10. Архивласан огноо 2023-12-10. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "Энэтхэг улсын Статистик, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн яамны албан ёсны сайт". Эх хувилбараас архивласан: 2013-12-03. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "छत्तीसगढ़ के सर्वोच्च शिखर गौरलाटा पर 5 वर्ष की एडविना कांत". Nai Dunia (Хинди хэлээр). 2015-05-17. Архивласан огноо 2023-03-24. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "Projected Population of Indian States" (PDF). Архивласан (PDF) огноо 2019-01-16.
- ↑ "The Chhattisgarh Official Language (Amendment) Act, 2007" (PDF). indiacode.nic.in. 2008. Архивласан (PDF) огноо 2022-12-25. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedChhattisgarh_Budget_Analysis_2023-24 - ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedChhattisgarh_Budget_Analysis_2025-26 - ↑ "Standard: ISO 3166 — Codes for the representation of names of countries and their subdivisions". Архивласан огноо 2016-06-17. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "CG Vehicle Registration Mark, Amendment in the Notification No. S.O. 444(E) dated 12th June, 1989". eGazette of India. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "India: Subnational HDI". Global Data Labs. Татаж авсан: 2025-07-05.
- ↑ "Appendix-A: Detailed tables, Table (7): Literacy rate (in per cent) of persons of different age groups for each State/UT (persons, age-group (years): 7 & above, rural+urban (column 6))". Жилийн тайлан, Ажиллах хүчний үечилсэн судалгаа (PLFS) (2023 оны 7 сараас 2024 оны 6 сар) (PDF). Үндэсний түүвэр судалгааны газар, Статистик, хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн яам, Энэтхэгийн Засгийн газар. 2024-09-23. х. A-10.
{{cite book}}: CS1 maint: date and year (link) - ↑ "Sex ratio of State and Union Territories of India as per National Health survey (2019-2021)". Эрүүл мэнд, гэр бүлийн халамжийн яам, Энэтхэг. Архивласан огноо 2023-01-08. Татаж авсан: 2025-07-05.