Jump to content

Улаан-Үд

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
(Улаан Үд-с чиглүүлэгдэв)
Улаан-Үд
Улан-Удэ
Хот
Бусад галиглал
 • БуриадУлаан-Үдэ
Улаан-Үдийн хотын төв
Улаан-Үдийн хотын төв
Туг
Далбаа
Сүлд
Сүлд
Байршил: Улаан-Үд
Map
Улаан-Үд, Орос
Улаан-Үд
Улаан-Үд
Байршил: Улаан-Үд
Улаан-Үд, Буриад
Улаан-Үд
Улаан-Үд
Улаан-Үд (Буриад)
Солбицол: 51°50′N 107°36′E / 51.833°N 107.600°E / 51.833; 107.600Солбицол: 51°50′N 107°36′E / 51.833°N 107.600°E / 51.833; 107.600
Улс Орос
Холбооны субъектБуриад
Байгуулагдсан1666
Одоогийн статус1775
Засаг захиргаа
 • БиетХотын төлөөлөгчдийн зөвлөл[1]
 • Хотын дарга[1]Игорь Шутенков[1]
Газар нутаг
 • Нийт347.6 км2 (134.2 бээр2)
Өндөр
500 м (1,600 фут)
Хүн ам
 (2010 оны тооллого)[2]
 • Нийт404,426
 • Тооцоо 
(2018)[3]
434,869 (+7.5%)
 • Байр45-д (2010 онд)
 • Нягтрал1,200/км2 (3,000/бээр2)
 • Харьяалагдах нэгжУлаан-Үд бүгд найрамдах улсын ач холбогдолтой хот[4]
 • Нийслэл ньБүгд Найрамдах Буриад Улс
 • Нийслэл ньУлаан-Үд бүгд найрамдах улсын ач холбогдолтой хот[4]
 • Хотын тойрогУлаан-Үд хотын тойрог[5]
 • Нийслэл ньУлаан-Үд хотын тойрог[5]
Цагийн бүсUTC+8 (Эрхүүгийн цаг Edit this on Wikidata[6])
Шуудангийн код[7]
6700xx
Залгах код(ууд)+7 3012
OKTMO ID81701000001
Баярын өдөр9 сарын эхний бямба гараг
Вэб сайтulan-ude-eg.ru

Улаан-Үд («улаан»+«үд», Үд гэсэн нь Үд голын нэрээс өгөгдсөн; Монголд Улаан-Үүд гэж андуурч бичих нь түгээмэл таардаг; Орост буриадаар Улаан-Үдэ; монгол бичгээр ᠣᠯᠠᠭᠠᠨ ᠦᠳ ᠡ; 1934 оноос урьдахыг кирилл монголд Дээд-Үд; кирилл буриадаар Дээдэ-Үдэ; оросоор 1775—1934 онд Верхнеудинск) — ОХУ-ын Бүгд Найрамдах Буриад Улс (БНБурУ)-ын нийслэл, дөрвөн бумаас олон хүнтэй хот юм. Байгал нуурын зүүн урагш 130 км зайнд Сэлэнгэ - Үд хоёрын бэлчирт байрладаг. Хотын эзлэх талбай — 347.6 км². 2011 оны байдлаар 404 мянган хүн оршин сууж байна. Орос улсын хэмжээнд харьцуулвал 45-рт орох хүн амтай хот юм.

Түүх

[засварлах | кодоор засварлах]

Эртнээс нааш Монгол угсааны нүүдэлчид оршин сууж ирсэн тус нутаг 1206 онд байгуулагдсан Их Монгол Улсын бүрэлдэхүүнд багтаж байв.

1648 онд оросууд Баргажинд анхны шивээгээ барин нутгаа тэлэх бодлого явуулсаны үр дүнд Буриад Монголыг эзэлжээ. 1666 онд Үд голын хөндийд оросууд анхныхаа цайзыг барьж босгон “Дээд Үд“ буюу Верхне-Удинск хэмээн нэрлэсэн нь хожмын Улаан-Үд хот бөгөөд тэр үеэс тус бүс нутгийн төв болсон юм. 1689 онд Манж Чин гүрэн, Хаант Оросын хооронд байгуулсан Нерчинскийн гэрээ ёсоор албан ёсоор Оросын мэдэлд шилжсэн байна.

Засаг захиргааны хуваарь

[засварлах | кодоор засварлах]

Улаан-Үд хот дотроо 3 дүүрэг (оросоор городской район) болж хуваагдана.

  • Зөвлөлт дүүрэг (оросоор Советский район)
  • Төмөрзамын дүүрэг (оросоор Железнодорожный район)
  • Октябрын дүүрэг (оросоор Октябрьский район)

Хүн ам

[засварлах | кодоор засварлах]
Он Оршин суугч
1897 8.086
1926 33.713
1939 125.690
1959 175.172
1970 253.569
1979 300.370
1989 352.530
2002 359.391
2010 404.426

Тайлбар: Хүн амын тооллогын мэдээ

Газар зүй

[засварлах | кодоор засварлах]

Уур амьсгал

[засварлах | кодоор засварлах]
Улаан-Үд
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
5
 
-18
-29
 
 
3
 
-13
-26
 
 
2
 
-1
-15
 
 
7
 
9
-5
 
 
13
 
18
3
 
 
40
 
24
9
 
 
72
 
26
13
 
 
59
 
23
11
 
 
27
 
16
4
 
 
8
 
6
-5
 
 
10
 
-6
-16
 
 
12
 
-15
-24
Температур °C,  Тунадас мм
Эх сурвалж: Roshydromet
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Улаан-Үд
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) −18.3 −12.9 −1.2 8.7 18.0 24.0 25.7 23.2 16.2 6.2 −5.8 −14.7 Ø 5.8
Мин. Температур (°C) −28.6 −26.1 −15.1 −4.6 2.5 9.4 13.3 11.1 3.7 −4.9 −15.6 −23.9 Ø −6.5
Тунадас (мм) 5 3 2 7 13 40 72 59 27 8 10 12 Σ 258
Бороотой өдөр (d) 1 1 1 2 3 6 9 7 5 2 3 3 Σ 43
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
−18.3
−28.6
−12.9
−26.1
−1.2
−15.1
8.7
−4.6
18.0
2.5
24.0
9.4
25.7
13.3
23.2
11.1
16.2
3.7
6.2
−4.9
−5.8
−15.6
−14.7
−23.9
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с 		5
3
2
7
13
40
72
59
27
8
10
12
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: Roshydromet

Зургийн цомог

[засварлах | кодоор засварлах]
  • Хотын захиргааны байр
    Хотын захиргааны байр
  • Хамбын хүрээ
    Хамбын хүрээ
  • Лениний гудамж
    Лениний гудамж

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
 Commons: Улаан-Үд – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
Wiktionary
Wiktionary
 Wiktionary: Улаан-Үд – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 "Baikal24".
  2. ↑ Russian Federal State Statistics Service (2011). Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 [2010 All-Russian Population Census, vol. 1]. Всероссийская перепись населения 2010 года [2010 All-Russia Population Census] (Russian хэлээр). Federal State Statistics Service.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. ↑ "26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года". Federal State Statistics Service. Татаж авсан: 23 Нэгдүгээр сар 2019.
  4. ↑ 4.0 4.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ref28
  5. ↑ 5.0 5.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ref405
  6. ↑ "Об исчислении времени". Официальный интернет-портал правовой информации (орос хэлээр). 2011-07-03. Татаж авсан: 2019-01-19.
  7. ↑ Почта России. Информационно-вычислительный центр ОАСУ РПО. (Russian Post). Поиск объектов почтовой связи (Postal Objects Search) (Орос хэлээр)
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Улаан-Үд&oldid=795780"-с авсан