1963 оны улсын наадмын бөх барилдаан

1963 оны (Ардын хувьсгалын 42 жилийн ойн) улсын наадмын дэвжээнээ 512 бөх бяр чадал, уран мэхийг уралдуулан барилдсанаас Төв аймгийн Жигжидийн Мөнхбат заан түрүүлж, Архангайн Уламбаярын Мижиддорж заан үзүүрлэжээ.

Шөвгөрсөн бөхчүүд

Амжилт		Ямар цолтой	Аль аймгийн	Хүчит бөх		9	8	7	6	5		Шинэ цол, чимэг
Түрүүлсэн		Улсын заан	Төв аймгийн	Жигжидийн Мөнхбат		У.М	Л.С	Ө.Э	Г.Д	Д.Г		«Улсын арслан»
Үзүүрлэсэн		Улсын заан	Архангайн	Уламбаярын Мижиддорж		~	Ж.Ч	Д.Ж	Ч.Б	Г.Б		«Улсын арслан»
Дөрөвт үлдсэн		Улсын арслан	Архангайн	Жалбуугийн Чойжилсүрэн		~	~	Б.Ж	Ч.Б	Л.Д		«Бат суурьт»
		Улсын заан	Төв аймгийн	Лувсанчимэдийн Сосорбарам		~	~	Ш.Б	П.Д	Н.Л		«Саруул сайхан»
Наймд үлдсэн		Даян аварга	Говь-Алтайн	Шаравын Батсуурь		~	~	~	Д.Ж	Д.У		«Дархан аварга»
		Улсын арслан	Булганы	Бямбын Жамъяндорж		~	~	~	Ц.Д	Ж.Ж		«Харилтгүй жавхлант»
		Улсын арслан	Архангайн	Далайн Жамц		~	~	~	У.П	Д.Г		«Улам нэмэх»
		Улсын заан	Төв аймгийн	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир		~	~	~	Х.Б	Б.М		«Үнэн хүчит»
Арван зургаад үлдсэн			Булганы	Дамдинжавын Жадамбаа		~	~	~	~	Ц.Ч		«Улсын начин»
		Улсын начин	Баянхонгорын	Чулууны Баасанхүү		~	~	~	~	С.Ц		«Улам нэмэх»
		Улсын арслан	Хөвсгөлийн	Чойжилын Бээжин		~	~	~	~	Ц.Б		«Уран мэхт»
		Улсын заан	Хөвсгөлийн	Цанлигийн Дамдиндорж		~	~	~	~	И.Л		«Хуйрнан шуугигч»
		Улсын заан	Говь-Алтайн	Ундрахын Пүрэв		~	~	~	~	П.Н		«Улам нэмэх»
			Төв аймгийн	Пүрэвийн Дагвасүрэн		~	~	~	~	С.С		«Улсын начин»
			Увсын	Хорлоогийн Баянмөнх		~	~	~	~	Г.Ц		«Улсын начин»
		Улсын заан	Өмнөговийн	Гомбо-Аюушийн Дэмүүл		~	~	~	~	Ж.Х		«Улам нэмэх»

Цол, чимэг хүртсэн бөхчүүд

д\д	Цол	Овог нэр	Харъяалал	Шинээр хүртсэн цол
Түрүү	Улсын заан	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	" Улсын арслан " цол
Үзүүр	Улсын заан	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат	" Улсын арслан " цол
Шөвгийн дөрөв	Улсын арслан	Жалбуугийн Чойжилсүрэн	Архангай Өлзийт
	Улсын заан	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл
Шөвгийн найм	Даян аварга	Шаравын Батсуурь	Говь-Алтай Жаргалан	" Дархан аварга " цол
	Улсын арслан	Бямбын Жамъяндорж	Булган Сайхан
	Улсын арслан	Далайн Жамц	Архангай Хотонт
	Улсын заан	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх
Шөвгийн арван зургаа	Улсын арслан	Чойжилын Бээжин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр
	Улсын заан	Цанлигийн Дамдиндорж	Хөвсгөл Тариалан
	Улсын заан	Гомбо-Аюушийн Дэмүүл	Өмнөговь Манлай
	Улсын заан	Ундрахын Пүрэв	Говь-Алтай Хөхморьт
	Улсын начин	Чулууны Баасанхүү	Баянхонгор Богд
		Дамдинжамцын Жадамбаа	Булган Сайхан	" Улсын начин " цол
		Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр	" Улсын начин " цол
		Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас	" Улсын начин " цол

Барилдааны дүйз

Товчилсон үгнүүдийн тайлбар

Товчилсон үг	Д.ав	Да.ав	У.ав	У.арс	У.з	У.н	О	Х
Тайлбар	Дархан аварга	Даян аварга	Улсын аварга	Улсын арслан	Улсын заан	Улсын начин	Давсан	Унасан

Тавын даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Да.ав	Цэдэндоржийн Чимэд-Очир	Архангай Хайрхан	Х	О		Дамдинжамцын Жадамбаа	Булган Сайхан
2.	Да.ав	Шаравын Батсуурь	Говь-Алтай Жаргалан	О	Х		Сэнгэдовдонгийн Лхагва	Завхан Их-Уул
3.	У.ав	Сэрээтэрийн Цэрэн	Булган Сайхан	Х	О	У.н	Чулууны Баасанхүү	Баянхонгор Богд
4.	У.арс	Сүнрэвийн Самданжигмэд	Өвөрхангай Баянгол	Х	О		Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр
5.	У.арс	Гялдангийн Цоодол	Өвөрхангай Гучин-Ус	Х	О		Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас
6.	У.арс	Цэрэннадмидын Бадамсэрээжид	Хөвсгөл Цагаан-Үүр	Х	О	У.арс	Чойжилын Бээжин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр
7.	У.арс	Жалбуугийн Чойжилсүрэн	Архангай Өлзийт	О	Х		Лувсандоржийн Дашдаваа	Сүхбаатар Сүхбаатар
8.	У.арс	Бямбын Жамъяндорж	Булган Сайхан	О	Х	У.н	Жоржооны Жигмэддорж	Завхан Алдархаан
9.	У.арс	Далайн Жамц	Архангай Хотонт	О	Х	У.з	Доржсүрэнгийн Гүрбадам	Хөвсгөл Түнэл
10.	У.з	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат	О	Х		Гомбожавын Баасансүрэн	Булган Сайхан
11.	У.з	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл	О	Х		Найдангийн Лхагвадорж	Булган Сайхан
12.	У.з	Цанлигийн Дамдиндорж	Хөвсгөл Тариалан	О	Х	У.н	Ишийн Ламаажав	Өмнөговь Булган
13.	У.з	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х		Дандарын Гомбосүрэн	Булган Бүрэгхангай
14.	У.з	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх	О	Х		Бадамдоржийн Манлайжав	Өмнөговь Мандал-Овоо
15.	У.з	Гомбо-Аюушийн Дэмүүл	Өмнөговь Манлай	О	Х		Жамбалын Хайдав	Увс Зүүнговь
16.	У.з	Ундрахын Пүрэв	Говь-Алтай Хөхморьт	О	Х		Пүрэвийн Нямсүрэн	Булган Сайхан

Зургаагийн даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Да.ав	Шаравын Батсуурь	Говь-Алтай Жаргалан	О	Х		Дамдинжамцын Жадамбаа	Булган Сайхан
2.	У.арс	Жалбуугийн Чойжилсүрэн	Архангай Өлзийт	О	Х	У.н	Чулууны Баасанхүү	Баянхонгор Богд
3.	У.арс	Чойжилын Бээжин	Хөвсгөл Цагаан-Үүр	Х	О	У.з	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат
4.	У.арс	Бямбын Жамъяндорж	Булган Сайхан	О	Х	У.з	Цанлигийн Дамдиндорж	Хөвсгөл Тариалан
5.	У.арс	Далайн Жамц	Архангай Хотонт	О	Х	У.з	Ундрахын Пүрэв	Говь-Алтай Хөхморьт
6.	У.з	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл	О	Х		Пүрэвийн Дагвасүрэн	Төв Батсүмбэр
7.	У.з	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х	У.з	Гомбо-Аюушийн Дэмүүл	Өмнөговь Манлай
8.	У.з	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх	О	Х		Хорлоогийн Баянмөнх	Увс Хяргас

Долоогийн даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	Да.ав	Шаравын Батсуурь	Говь-Алтай Жаргалан	Х	О	У.з	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл
2.	У.арс	Жалбуугийн Чойжилсүрэн	Архангай Өлзийт	О	Х	У.арс	Бямбын Жамъяндорж	Булган Сайхан
3.	У.арс	Далайн Жамц	Архангай Хотонт	Х	О	У.з	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат
4.	У.з	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант	О	Х	У.з	Өлзийсайханы Эрдэнэ-Очир	Төв Баянзүрх

Наймын даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	У.арс	Жалбуугийн Чойжилсүрэн	Архангай Өлзийт	Х	О	У.з	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат
2.	У.з	Лувсанчимэдийн Сосорбарам	Төв Баян-Өнжүүл	Х	О	У.з	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант

Есийн даваа

д\д	Ам бөх			Даваа, унаа		Угтуул бөх
	Цол	Овог нэр	Харъяалал			Цол	Овог нэр	Харъяалал
1.	У.з	Уламбаярын Мижиддорж	Архангай Хашаат	Х	О	У.з	Жигжидийн Мөнхбат	Төв Эрдэнэсант

Эх сурвалж

• Ц.Бат-Очир. «Үндэсний бөх 70 жилд» ном. "Соёмбо" хэвлэлийн газар. 1991 он.

Гадаад холбоос

• «Хийморь» цахим сүлжээнд бичигдсэн улсын наадмын дүн бичиг