Актини
| Шинж чанар | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ерөнхий | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нэр, тэмдэг, атомын дугаар | Актини, Ac, 89 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цуваа | Шилжилтийн металл | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бүлэг, үе, блок | 3, 7, d | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Гадаад байдал | мөнгөлөг | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS дугаар | 7440-34-8 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дэлхийн гадаргад эзлэх хэмжээ | 6 · 10−14 ppm[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын шинж чанар [2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атом масс | 227,0278 u | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын радиус | 195 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ковалент радиус | 215 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электрон бүтэц | [Rn] 6d1 7s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. Ионжилтын энерги | 499 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. Ионжилтын энерги | 1170 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Физикийн шинж чанар [2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бодисын төлөв | хатуу | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Талст бүтэц | талдаа төвтэй куб | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нягт | 10,07 г/см3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах цэг | 1323 K (1050 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Буцлах цэг | 3573 (3300 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Молийн эзлэхүүн | 22,55 · 10−6 м3/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ууршилтын дулаан | 400 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах дулаан | 14 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дулаан дамжуулалт | 12 Вт/(м · К) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Химийн шинж чанар [2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Исэлдэлтийн төлөв байдал | 3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хэвийн потенциал | −2,13 В (Ac3+ + 3 e− → Ac) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан сөрөг чанар | 1,1 (Паулын скала) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Изотопууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Өөр бусад изотопуудыг үзэх: Изотопуудын жагсаалт | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аюулгүй байдлын заавар | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цацраг идэвхт задрал | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Цацраг идэвхт элемент | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Боломжит ба хэрэглэх байдлыг харгалзан аль болох СИ-системийн нэгжүүдийг хэрэглэсэн болно. Хэрэв ямар нэгэн тайлбар байхгүй бол дээр өгөгдсөн утгууд хэвийн нөхцлийн утгууд болно. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Астини нь химийн элемент, атомын дугаар нь 89, химийн тэмдэглэгээ нь Ac.
Актини нь мөнгөлөг саарал өнгөтэй, цацраг идэвхит элемент. Химийн шинж чанарын хувьд Лантантай төстэй.
Актини (227Ac) нь маш бага хэмжээтэйгээр ураны хүдэрт агуулагдана. Нэг тонн ураны хүдэрт граммын аравны нэгтэй тэнцүү хэмжээгээр агуулагддаг байна.
Хэрэглээ
[засварлах | кодоор засварлах]Радигаас 150 дахин илүү цацраг идэвхит чанартай учир нейтроны эх үүсвэр болгон ашиглана. Үүнээс өөрөөр тэр болгон ашиглагдахгүй.
Түүх
[засварлах | кодоор засварлах]Актиниг анх 1899 онд Францын химич Андрей-Луис Деберн ураны хүдрээс ялгаж авчээ. Уг гарган авсан элемент нь титантай төстэй (1899)[4], мөн торитой төстэй болохыг тэмдэглэсэн байдаг (1890)[5]. Харин Фредрих Гейсел актиниг Дебернээс хамааралгүйгээр 1902 онд ялган авч, лантантай төстэйг тодорхойлон [6] 1904 онд "еманиум" гэж нэрлэсэн байна[7]. 1904 онд дээр дурьдсан элементүүдийн шинж чанарыг нарийвчласны үндсэн дээр Дебернийг анх уг шинэ элементийг нээсэн гэж тооцжээ[8][9].
Актини гэдэг үг нь Грекийн "цацраг" гэсэн утгатай aktis, aktinos үгнээс гаралтай.
Тархалт
[засварлах | кодоор засварлах]Актини нь ураны хүдэрт бага хэмжээгээр агуулагдана. Гэхдээ цөмийн реакторт 226радигаас үүснэ. Агуулга нь миллиграм хүрэх нь бий.
Изотопи
[засварлах | кодоор засварлах]Актини нь байгальд тааралддаг 227Ac гэсэн нэг цацраг идэвхит изотопитой. Энэ изотопийн хагас задралын хугацаа нь 21.77 жил. Бусад 36 изотопиудынх нь хагас задралын хугацаа богино бөгөөд эдгээрээс арай урт нь 225Ac 10 өдөр, 226Ac 29.37 цаг байна. Үлдэх бусад изотопийнх нь хагас задралын хугацаа бүгд 10 цагаас богино, ихэвчлэн 1 минут байдаг. Хамгийн бага хагас задралын хугацаатай изотопи нь 217Ac 69 наносекунд болно.
Актинигийн изотопиудын атом масс нь 206 (206Ac) - 236 (236Ac) байна.
Сөрөг тал
[засварлах | кодоор засварлах]227Ac нь цацраг идэвхит чанар маш өндөр (плутонигоос илүү их аюултай) тул хүний эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлнө.
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах] |
Wiktionary: Актини – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
Commons: Актини – Викимедиа дуу дүрсний сан- WebElements.com - Actinium
- Los Alamos National Laboratory - Actinium
- NLM Hazardous Substances Databank – Actinium, Radioactive
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente, S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
- ↑ Die Werte für die Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Actinium) entnommen.
- ↑ Энэ элементэд нэг бол түүний хор хөнөөлийн тухай найдвартай эх сурвалж бүхий материал олдоогүй эс бөгөөс түүний аюулын зэрэглэлийг тогтоогоогүй байна.
- ↑ André-Louis Debierne (1899). "Sur un nouvelle matière radio-active". Comptes rendus. 129: 593–595.
- ↑ André-Louis Debierne (1900). "Sur un nouvelle matière radio-actifl'actinium". Comptes rendus. 130: 906–908.
- ↑ Friedrich Oskar Giesel (1902). "Ueber Radium und radioactive Stoffe". Berichte der Deutschen Chemische Geselschaft. 35 (3): 3608–3611. doi:10.1002/cber.190203503187.
- ↑ Friedrich Oskar Giesel (1904). "Ueber den Emanationskörper (Emanium)". Berichte der Deutschen Chemische Geselschaft. 37 (2): 1696–1699. doi:10.1002/cber.19040370280.
- ↑ Friedrich Oskar Giesel (1904). "Ueber Emanium". Berichte der Deutschen Chemische Geselschaft. 37 (2): 1696–1699. doi:10.1002/cber.19040370280.
- ↑ Friedrich Oskar Giesel (1905). "Ueber Emanium". Berichte der Deutschen Chemische Geselschaft. 38 (1): 775–778. doi:10.1002/cber.190503801130.