15-р зуун

15-р зуун нь 1401-1500 он хүртэл үргэлжилсэн.

Үйл явдлууд

1400-аад онууд

1401: Дилавар Хаан нь Энэтхэгийн төв хэсэгт Малва Султант улсыг байгуулав.
1402: Османы болон Төмөрийн эзэнт гүрнүүд Анкарагийн тулалдаанд тулалдаж, улмаар Төмөр I Баязидийг ялав.
1402: Парамесвара нь Малакка Султант улсыг байгуулав.
1402: Канарын арлууд суурьшсанаар Испанийн эзэнт гүрэн тогтож эхэлсэн.
1403–1413: I Баязидийн дөрвөн хүүгийн хооронд Османы эзэнт гүрэнд иргэний дайн болов.
1403: Юнлө эзэн хаан Хятадын нийслэлийг Бээжин болгосон.
1405–1433: Мин улсын эрдэнэсийн аяллын үеэр Хятадын адмирал Жэн Хэ Энэтхэгийн далайгаар дамжин Малака, Энэтхэг, Цейлон, Перс, Араб, Зүүн Африк руу дамжин Хятадын нөлөө, бүрэн эрхт байдлыг түгээн дэлгэрүүлж байв.
1408: Гренландын Скандинавын суурингуудад хамгийн сүүлд бүртгэгдсэн үйл явдал бол 1408 онд Хвалсейд болсон хурим байв.

1410-аад онууд

1410–1413: Шотландад Сент-Эндрюсийн Их Сургууль байгуулагдсан.
1410–1415: Увейн Глиндерийн удирдсан Уэльсийн тусгаар тогтнолын сүүлчийн дайн.
1414: Мултаны захирагчаар томилогдсон Хизр Хан Делийг авч Саидын удмыг үүсгэв.
1415: Чиглүүлэгч Хенри мусульманчуудаас Сеутаг байлдан дагуулснаар Португалийн эзэнт гүрний эхлэлийг тавьсан.
1415: Агинкуртын тулалдаан Англи, Францын вант улсын хооронд өрнөсөн.
1415: Ян Хусыг Констанцын Зөвлөлд тэрс үзэлтэн гэж буруутган шатаав.
1419–1433: Богеми дахь Хуситын дайнууд.

1420-аад онууд

1420: Хятадын Бээжин дахь хориотой хотын барилгын ажил дуусчээ.
1424: I Жеймс 1406 оноос хойш Английн гурван хааны дор барьцаалагдсаны дараа Шотландад буцаж ирэв.
1425: Ромын Пап V Мартин Бельгид Лёвены Католик Их Сургуулийг байгуулсан.
1429: Жанна д'Арк Орлеаны бүслэлтийг зогсоож, Зуун жилийн дайны урсгалыг өөрчилжээ.

1430-аад онууд

1431 он
- 1 сарын 9: Жанна д'Арк удирдсан ажиллагаа Францын Руан хот луу хөдөлсөн, Франц дахь Английн түрэмгийлэл эхэлсэн.
- 3 сарын 3: Ромын пап IV Евгений V Мартин-г залгамжлан 207 дахь пап болжээ.
- 3 сарын 26: Жанна д'Аркийн шүүх ажиллагаа эхэлсэн.
- 5 сарын 30: 19 настай Жанна д'Аркийг галд шатаажээ.
- 6 сарын 16: Тевтоны рыцариуд ба Свитгирайло нар Кристмемелийн гэрээнд гарын үсэг зурж, Польшийн эсрэг эвсэл байгуулав.
- 10 сарын 30: Португал, Кастилийн хооронд энх тайвныг бэхжүүлсэн Медина дель Кампогийн гэрээ байгуулагдсан.
- 12 сарын 16: Английн хаан VI Хенри Францын хаанаар өргөмжлөгдсөн.
1438: Пачакути Инкийн эзэнт гүрнийг байгуулсан.

1440-өөд онууд

1440: VI Генрих Этон коллежийг үүсгэн байгуулсан.
1440–1450: Алтан Орд нь Сибирийн ханлиг, Казанийн ханлиг, Астраханийн ханлиг, Крымын ханлиг, Их Орд улс болон задарсан.
1440–1469: I Моктезума-ийн удирдлаган дор ацтекууд Месоамерикад зонхилох хүч болжээ.
1440: Оба Эвуаре Баруун Африкийн Бенин хотод засгийн эрхэнд гарч, түүнийг эзэнт гүрэн болгожээ.
1441: Португалийн далайчид Баруун Африк руу аялж, Европын боолын худалдааг сэргээн байгуулав.
1442: Леонардо Бруни Дундад зууны болон орчин үеийн цаг үеийг тодорхойлов.
1443: Абдур Раззак Энэтхэгт айлчилсан.
1443: Сэжун хаан солонгос хэлний уугуул фонетик цагаан толгойн систем хангулыг хэвлэн гаргав.
1444: Албаны лиг байгуулагдаж, Скандербег удирдагчаар сонгогдов. Османы эзэнт гүрний эсрэг дайн эхэлсэн. Албани улс байгуулагдаж 1479 он хүртэл оршсон.
1444: Султан II Мурад-ийн удирдлага дор байсан Османы эзэнт гүрэн Варнагийн тулалдаанд Польшийн III Владислав, Хуняди Янош нарын удирдлаган дор байсан Польш, Унгарын армийг бут цохив.
1445: Казанийн ханлиг Суздалийн тулалдаанд Москваг ялав.
1449: Эсэн Тайш нь Ойрад монголчуудын Хятад луу довтлох ажиллагааг удирдан явуулж, Тумугийн тулалдаанд Жөнтун эзэн хааныг булаан авав.

1450-аад онууд

1450-1460: Мачу Пикчу баригдсан.
1453: Константинополийн уналт нь Византын эзэнт гүрний төгсгөл болж, сүүлчийн эзэн хаан XI Константин нас барж, Османы эзэнт гүрний сонгодог эрин үеийн эхлэл тавигдав.
1453: Кастилоны тулалдаан нь Зуун жилийн дайны сүүлчийн байлдаан бөгөөд их буу нь тулалдааныг шийдвэрлэхэд гол хүчин зүйл болсон анхны тулаан юм.
1454–1466: Арван гурван жилийн дайнд Тевтоны рыцариудыг ялсны дараа Польш Пруссыг өөртөө нэгтгэв.
1455–1485: Сарнайн дайнууд - Йоркийн гэр ба Ланкастерийн гэр бүлийн хоорондох Английн иргэний дайн.
1456: Жанна д'Аркийг Католик сүм цагаатгаж, Францын баатарлаг статусаа эргүүлэн авав.
1456: Белградын бүслэлт нь Османы Европ руу явах давшалтыг зогсоов.
1457: Эдо цайзын барилгын ажил эхлэв.

1460-аад онууд

1461: Османчууд Сараево хотыг байгуулсан.
1462: II Мехмедийг Валахийн хунтайж III Влад Дракула Шөнийн довтолгоонд буцаав.
1467–1615: Сенгокугийн эрин үе нь Япон дахь иргэний дайны үе юм.
1469: Арагоны II Фердинанд, Кастилийн I Изабелла нарын гэрлэлт нь Испанийг нэгтгэхэд хүргэсэн.
1469: Унгарын Маттиас Корвинус нь Бохемийн зарим хэсгийг эзлэн авав.

1470-аад онууд

1470: Агуу Стефаны удирдлаган дор Молдавын цэргүүд Липникийн тулалдаанд Алтан Ордын Татаруудыг бут цохив.
1478: Москва Новгород хотыг эзлэн авав.
1479: Бредфилдийн тулаан, Унгарын Маттиас Корвинус Туркуудыг ялав.

1480-аад онууд

1480: Угра гол дээрх их зогсолтын дараа Москва Их Ордноос тусгаар тогтнолоо олж авав.
1481: Испанийн инквизиц нь анхны авто-да-фэ-ээс эхэлсэн.
1485: Унгарын Маттиас Корвинус Вена хотыг эзлэв, III Фридрих, Ариун Ромын Эзэнт Гүрний Эзэн хаан зугтав.
1485: VII Генри Босвортын тулалдаанд III Ричардийг ялж, Английн хаан болжээ.
1485: III Иван Тверийг эзлэв.
1488: Португалийн далайчин Бартоломеу Диас Сайн Итгэлт хошууг тойрон аялав.

1490-ээд онууд

1492: Боабдил Гранадад бууж өгснөөр Испанийн Реконкиста ба Аль-Андалусын төгсгөл болов.
1492: Фердинанд, Изабелла нар Альхамбра зарлигт гарын үсэг зурж, бүх еврейчүүдийг католик шашинд орохгүй бол Испаниас хөөх шийдвэр гаргав; 40,000–200,000 еврей Испанийг орхисон.
1492: Христофер Колумб Испаниас Америк тивд газарджээ.
1494: Испани, Португал улс Тордесильясын гэрээнд гарын үсэг зурж, Европоос бусад ертөнцийг өөрсдийн хооронд хуваахыг зөвшөөрөв.
1494–1559: Италийн дайнууд нь Италийн хот-мужуудын уналтад хүргэсэн.
1497–1499: Васко да Гама Европоос Энэтхэг рүү явах анхны аялалаа хийв.
1499: Испанийн Мадрид хотод “Алькала де Хенарес” их сургууль баригдав.
1499: Микеланжелогийн Пиетаг Гэгээн Петрийн сүмд Ромд хийв.
1500: Индонезийн арлууд дээр Ислам зонхилох шашин болов.

Шинэ бүтээл, нээлт