Палау

Палау
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж:

**Бүгд Найрамдах Палау Улс**
Beluu er a Belau / Republic of Palau
Бүгд Найрамдах Палау Улс Beluu er a Belau / Republic of Palau
	Төрийн далбаа Төрийн сүлд
Нийслэл	Нгерулмуд
Томоохон	Корор
Албан ёсны хэл	Палау хэл, Англи хэл
Төр засаг	Ерөнхийлөгчийн бүгд; найрамдах засагтай
• Ерөнхийлөгч	Томас Ременгесау
АНУ-аас тусгаар тогтносон
• Тусгаар тогтносон	1994-10-01
Газар нутаг
• Нийт	458 км2 (180/194)
Хүн ам
• 2011 тооцоо	20,956 (191/194)
• Нягтаршил	28.4/км2
ДНБ (ХАЧТ)	2006 тооцоо
• Нийт	$164 сая
• Нэг хүнд ноогдох	$8,100
Мөнгөний нэгж	Америк доллар (USD)
Цагийн бүс	НЗНЦ+9
Утасны томьёо	+680

Палау (Бүгд Найрамдах Палау Улс) — Номхон далайд оршдог арлын улс юм.

Палау 458 км² газар нутаг, 21 мянган хүнтэй. Нийслэл нь Нгерулмуд.

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Шүрэн хад

Палау улс Номхон далайн Микронез хэсгийн Каролины арлуудын өрнөд хэсэгт орших 340 арлыг хамран оршдог. Нутаг дэвсгэрийн хэмжээ 459 хавтгай дөрвөлжин километр болно. Индонез, Филиппин, Микронез улсуудтай тэнгисийн усаар хиллэдэг. Хамгийн том арал Корор дээр хүн амын 70% оршин суудаг. Улсын нийслэл Нгерулмуд нь Бабелдаоб арал дээр байна. Мөн Ангаур, Каянгел, Пелелью зэрэг харьцангуй том арал, шүрэн хад бий.

Уур амьсгал[засварлах | кодоор засварлах]

Палау тропикийн чийглэг уур амьсгалтай. 5-11-р сард борооны улирал байна. Бороо их буюу жилд 3,800 мм хур тунадас унадаг. Жилийн турш тогтмол дунджаар шөнөдөө 24°C, өдөртөө 30°C дулаан байна.

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Палау

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	30.6	30.6	30.9	31.3	31.4	31.0	30.6	30.7	30.9	31.1	31.4	31.1	Ø	31
Мин. Температур (°C)	23.9	23.9	24.1	24.4	24.5	24.2	24.1	24.3	24.5	24.4	24.4	24.2	Ø	24.2
Температур (°C)	27.3	27.2	27.5	27.9	28.0	27.6	27.4	27.5	27.7	27.7	27.9	27.7	Ø	27.6

Тунадас (мм)	271.8	231.6	208.3	220.2	304.5	438.7	458.2	379.7	301.2	352.3	287.5	304.3	Σ	3,758.3

Бороотой өдөр (d)	19.0	15.9	16.7	14.8	20.0	21.9	21.0	19.8	16.8	20.1	18.7	19.9	Σ	224.6

Хур тунадас

Эх сурвалж: ^[1]

Хүн ам зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Тоби нутгийнхан

2017 оны байдлаар Палау улс 21,431 хүнтэй байна.

Улсын хүн амын арьс угсаа, соёлын үндэс буюу хүн амын 73% Микронез, Меланез, Австронезийн гарвалтай. Үлдэх хувьд Филиппин гарвалтай хүмүүс дийлэнх ба ажил хөдөлмөрийн зорилгоор ирсэн Япон, Хятад, Бангладеш, Вьетнам, Өрнөдийн гарвалтай цөөн хүн бий.

Албан хэрэгт палау хэл (сунда-сулавес бүлэгт хамаарагдана), англи хэлийг хамт хэрэглэдэг.

Палауд христийн шашин, түүний католик, протестант шүтлэг дэлгэрсэн.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

1915 он. Корорын омог

Палауд 3000 жилийн өмнөөс Филиппинээс гаралтай негр төрхтөн анх нутагласан гэдэг.

16-р зуунд арал дээр Европынхон ирсэн бөгөөд Испанийн эзэнт гүрэн Филиппиныг эзэлсний дараа Палауд зочлох болсон. Британийн худалдаачид Палаугаар дайрч байв. 1898 оны Испани-Америкийн дайны дараа Палау Германд худалдагдсан ба Германы Шинэ Гвинейд хамаарагдаж байв. Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Япон арлыг эзэлж захирдаг болсон ба Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа Америк эзэлж Номхон далайн нутагтаа хамаарчээ. 1979 онд зэргэлдээх Микронез улс тусгаар тогноход нэгдэх эсэх санал асуулга явуулахад Палаугийн ард иргэд татгалзсан.

1994 онд Палау тусгаар тогтнож, НҮБ-ын гишүүн буюу бүрэн эрхт улс болов.

Төр засаг[засварлах | кодоор засварлах]

Төрийн ордон

Палау нь ерөнхийлөгчийн эрх давамгай бүгд найрамдах засагтай улс юм.

Палау улсын хурал нь хууль тогтоох байгууллага бөгөөд хоёр танхимтай.

Гадаад харилцаа[засварлах | кодоор засварлах]

Хамгаалалт, санхүү, нийгмийн асуудлаар Америктай холбоолсон гэрээтэй. Тусгаар тогтносноос хойш 50 жилийн турш хамгаална гэсэн заалттай.

Палау 1994 онд НҮБ-ын гишүүн болсон.

Одоогоор 40 гаруй улстай, түүний дотор Монгол улстай 2013 оны 9-р сарын 25-нд дипломат харилцаа тогтоосон.

Орон нутаг[засварлах | кодоор засварлах]

Палау улсын нутаг дэвсгэр засаг захиргааны хэрэгцээгээр 16 нутаг болж хуваагддаг.

Эдийн засаг[засварлах | кодоор засварлах]

Корер-Бабелдаобын гүүр

Палау улсын 2017 оны худалдан авах чадвараар тэгшитгэсэн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 297 сая ам.доллартай тэнцэж байна. Нэг хүнд 16,278 доллар болно. Микронезийн бусад газрыг бодвол Палаугийн ард түмний орлого хэд дахин өндөр байна.

Эдийн засагт аялал жуулчлал, хөдөө аж ахуй, загасны аж ахуй голлоно.

Жуулчид давалгаан дээгүүр тавцангаар явах, далайн усанд шумбах гэх мэт зорилгоор шүрэн хад, байгалийн үзэсгэлэнт газрыг зорьдог. 2001 оны жишээгээр жилд 50,000 жуулчин ирж байв.

Америк, Япон, Сингапур зэрэг олон улс руу загас, гар урлал зэргийг борлуулж, Америк, Япон, Гуам, Өмнө Солонгос зэрэг орноос автомашин, тоног төхөөрөмж, шатахуун, хоол хүнс худалдан авдаг.

Хувь хүний орлогын татвар 9.3, 15, 19.6 хувь гэсэн гурван шаттай. Компанийн орлогын татвар 4 хувь, Борлуулалтын татвар 0 хувь, Хөрөнгийн татвар байхгүй.