Монгол ноёдын цол хэргэм

Ноёдын цол үе улиран залгамжлагддаггүй бол хэргэм үе улиран залгамжлагддагаараа ялгаатай.

Хүннү[засварлах | кодоор засварлах]

Сяньби[засварлах | кодоор засварлах]

Нирун[засварлах | кодоор засварлах]

Түрэг[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Хаан
  2. Тардуш
  3. Шад
  4. Бэхи
  5. Буюруг
  6. Тегин
  7. Билгэ
  8. Бойла/Пэйло

Их Монгол Улс (1206-1271)[засварлах | кодоор засварлах]

  • Их Хаан: Их Монгол Улсын төрийн хэргийг хэмжээлшгүй эрх мэдэлтэйгээр захирах дээд албан тушаалтан. Чингис хааны алтан ургийн дотроос өргөмжлөгдөж байв.
  • Их Хатан: Их Хааны албан ёсны эхнэр, төрийн их хатан. Улсын бүх эмэгтэйчүүдийн тэргүүн. Хааныг таалал төгссөний дараа төрийн хэргийг түр захирах эрхтэй.
  • Үжин: Хааны болон ноёны эхнэрүүдийн хүндэтгэлийн нэр. Сурвалжит айлын охид үжинд тооцогдоно.
  • Хан: Их Монгол Улсаас хараат Зүчийн улс, Цагаан ордны улс, Цагаадайн улс, Ил ХаадынУлсыг захирагч эздийн албан тушаал, цол.
  • Хунтайж: Их Хааныг залгамжлагчийн хан хөвгүүнд олгож байсан цол. ИМУлсад Хубилай хаан үеэс энэ цол хэрэглэж эхэлсэн.
  • Улсын ван: Жалайрын Мухулай вангийн удмын ноёны хятад нутгийг захирах албан тушаалтан.
  • Заргач: Шүүгч тушаалтан
  • Улсын Бэхи
  • Хорч: Хааны торгон цэргийн нум сум агсагч цэргийн даргын тушаал.
  • Чэрби: Хааны торгон цэргийн удирдах тушаалтан.
  • Хишигтэн: Хааны торгон цэргийг заасан ерөнхий нэр.
  • Чинсан: Төрийн гол хэргийг захирагч сайд. Одоогийнхоор Ерөнхий сайд, Шадар сайдтай дүйцэх тушаалтан.
  • Өрлөг: Хааны итгэлт цэргийн жанжинд олгох тусгай цол чимэг.
  • Баатар: Дайнд гавьяа байгуулсан хүнд өгдөг цол
  • Дархан: Хааны болон ван ноёдод гавьяа байгуулсан хүнийг албаны татвараас чөлөөлж, нутаг дархлан суух, дайны олз хишигээ үл хуваалдах зэргийн эрх мэдлийг эдлэх хүний цол.
  • Даргач: Аливаа нутаг дэвсгэр, суурин балгадыг захирагч албан тушаалтан..
  • Түмтийн ноён
  • Мянганы ноён
  • Зуутын дарга
  • Аравтын дарга

Их Юань улс (1271-1368)[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Их Хаан
  2. Хуан тайхоу: Хааны эмэг эх, эсвэл талийгаач хааны их хатанд өгөх хятад цол.
  3. Хатан: Хааны их хатныг нэрлэх хятад цол
  4. Бэйж: Хаан болон сурвалжит ноёдын бага эхнэр. Хятадын Фэйзи буюу татвар эм гэсэн үгний монголжсон хувилбар.
  5. Хунтайж: Юань улсын үед 9 хүнийг хунтайжийг өргөмжилж, дараагийн хаан болгохоор бэлтгэж байсан.
  6. Төрлийн ван: Улс оронд гавьяа байгуулсан Алтан ургийн болон Өрлөг ноёдод олгож байсан хятад цол. Юань улсын үед 44 том ван байсан.
  7. Чинсан
  8. Пинжан жэнши: Чинсан тушаалтны доорх шадар ноёд. Одоогийн Яамдын Төрийн нарийн бичгийн даргатай ойролцоо үүрэгтэн. Юань улсад 4-8 хүний орон тоотой байсан.
  9. Зайсан
  10. Цаньжэн жэнши: Пинжан ноёны туслах ноён.
  11. Тайши: Хааны төрийн хэрэгт зөвлөх үүрэгтэй ноён.
  12. Тайбо: Төрийн тамга хадгалагч түшмэл.
  13. Тайвэй
  14. Заргач
  15. Цэргийн явдлын хүрээлэнгийн хэрэг мэдэгч
  16. Улсын багш
  17. Жи хуй ши: Дунд тушаалын цэргийн ноён. Мянгатын ноёнтой дүйцэх хятад цол.
  18. Даргач
  19. Түмтийн ноён
  20. Мянгатын ноён
  21. Зуутын дарга
  22. Аравтын дарга
  23. ...

Ил Хаант Улс[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Ил хаан
  2. Везир: тус улсын Ерөнхий сайд
  3. Даргач: тус улсын муж, хот, суурин, тосгон, монгол түрэг цэргийн хүрээг захирагч нарт олгох албан тушаал.
  4. Түмтийн ноён
  5. Мянгатын ноён
  6. Зуутын дарга
  7. Аравтын дарга

Алтан ордны улс[засварлах | кодоор засварлах]

Цагаадайн улс[засварлах | кодоор засварлах]

Бутралын үеийн Монгол (1368-1691)[засварлах | кодоор засварлах]

  • Их Хаан
  • Хан-ханлигийн эзэн. Зарим үед их хаантай эн тэнцүү хүч нөлөөтэй Хангууд гарч байсан.
  • Жонон-Баруун 3 түмний эзэн. Ордос түмнийг шууд захирагч.
  • Хунтайж-хаан ширээ залгамжлагч.
  • Тайш - Ойрадын удирдагчийн цол.
  • Чинсан- Хааны төрийн сайдын тушаал байсан ч, сүүлдээ отог, аймгийн ахлагч нарын цол болжээ.
  • Хонжин- Тайлга, найр хуримыг хариуцсан түшмэл
  • Шигүши- цэргийн цол.
  • Ун- Хасар, Бэлгүтэйн угсааны ноёдын цол. Хятадын Ван цолыг монгол хэлээр Он юмуу Ун гэж хэлж бичдэг байв.
  • Тайж- боржигин овгийн эрчүүдийн цол
  • Цөхүр- цол
  • Илдэн- Илд агсагч ноёны цол чимэг
  • Тавнан- хаад ноёдын хүргэд
  • Пинжан - чинсангийн туслах түшмэл
  • Өрлөг- цэргийн дээд зиндааны цол. Том аймгийн ахлагчид зүүж байсан.
  • Хиа- Хунтайжийн туслах, бага отог, овгуудын захирагчид хэрэглэж байсан.
  • Гүен- цэргийн тушаал.
  • Хошууч-цэргийн албан тушаал.
  • Зайсан- Ойрадын отогийг захирч байсан.
  • Дэмч (Дөчин)-зайсангийн туслах. 40 гэрийн дарга
  • Шүүлэнгэ - Хошуу ноёдын эд хөрөнгө хариуцсан даамал
  • Хорин- 20 гэрийн дарга

Зүүнгарын хаант улс[засварлах | кодоор засварлах]

Манж чингийн үе ба Богд Хаант Монгол Улсын үеийн цол хэргэм[засварлах | кодоор засварлах]

Олноо Өргөгдсөний он жилүүд язгууртан

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

1923 онд Монгол Ардын Нам хуучин үеийн бүх албан тушаалыг татан буулгаж, ЗХУ-ын жишгээр орчин үеийн институцуудыг байгуулжээ.[1]

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

  1. ↑ "1921 оны Ардын хувьсгал, 1921-1924 оны ардчилсан өөрчлөлтүүд". mnutulgatan. Archived from the original on 2020-03-01. Retrieved 2020-03-01.
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Монгол_ноёдын_цол_хэргэм&oldid=728290"-с авсан