Монгол ноёдын цол хэргэм
Jump to navigation
Jump to search
Ноёдын цол үе улиран залгамжлагддаггүй бол хэргэм үе улиран залгамжлагддагаараа ялгаатай.
Хүннү[засварлах | edit source]
- Шаньюй
- Түци ван- Г.Сүхбаатар түшээ гэсэн утгатай гэж үзжээ.
- Жүки ван
- Гули ван
- Лүли ван
- Их данху
- Их дувэй
- Түмтийн ноён
- Мянгатын ноён
- Зуутын ноён
- Аравтын дарга
- Овгийн тэргүүн, хан
Сяньби[засварлах | edit source]
Нирун[засварлах | edit source]
Түрэг[засварлах | edit source]
Их Монгол Улс (1206-1271)[засварлах | edit source]
- Их Хаан: Их Монгол Улсын төрийн хэргийг хэмжээлшгүй эрх мэдэлтэйгээр захирах дээд албан тушаалтан. Чингис хааны алтан ургийн дотроос өргөмжлөгдөж байв.
- Их Хатан: Их Хааны албан ёсны эхнэр, төрийн их хатан. Улсын бүх эмэгтэйчүүдийн тэргүүн. Хааныг таалал төгссөний дараа төрийн хэргийг түр захирах эрхтэй.
- Үжин: Хааны болон ноёны эхнэрүүдийн хүндэтгэлийн нэр. Сурвалжит айлын охид үжинд тооцогдоно.
- Хан: Их Монгол Улсаас хараат Зүчийн улс, Цагаан ордны улс, Цагаадайн улс, Ил Хаадын улсыг захирагч эздийн албан тушаал, цол.
- Хунтайж: Их Хааныг залгамжлагчийн хан хөвгүүнд олгож байсан цол. ИМУлсад Хубилай хаан үеэс энэ цол хэрэглэж эхэлсэн.
- Улсын ван: Жалайрын Мухулай вангийн удмын ноёны хятад нутгийг захирах албан тушаалтан.
- Заргач: Шүүгч тушаалтан
- Улсын Бэхи
- Хорч: Хааны торгон цэргийн нум сум агсагч цэргийн даргын тушаал.
- Чэрби: Хааны торгон цэргийн удирдах тушаалтан.
- Хишигтэн: Хааны торгон цэргийг заасан ерөнхий нэр.
- Чинсан: Төрийн гол хэргийг захирагч сайд. Одоогийнхоор Ерөнхий сайд, Шадар сайдтай дүйцэх тушаалтан.
- Өрлөг: Хааны итгэлт цэргийн жанжинд олгох тусгай цол чимэг.
- Баатар: Дайнд гавьяа байгуулсан хүнд өгдөг цол
- Дархан: Хааны болон ван ноёдод гавьяа байгуулсан хүнийг албаны татвараас чөлөөлж, нутаг дархлан суух, дайны олз хишигээ үл хуваалдах зэргийн эрх мэдлийг эдлэх хүний цол.
- Даргач: Аливаа нутаг дэвсгэр, суурин балгадыг захирагч албан тушаалтан..
- Түмтийн ноён
- Мянганы ноён
- Зуутын дарга
- Аравтын дарга
Их Юань улс (1271-1368)[засварлах | edit source]
- Их Хаан
- Хуан тайхоу: Хааны эмэг эх, эсвэл талийгаач хааны их хатанд өгөх хятад цол.
- Хуанхоу: Хааны их хатныг нэрлэх хятад цол
- Бэйж: Хаан болон сурвалжит ноёдын бага эхнэр. Хятадын Фэйзи буюу татвар эм гэсэн үгний монголжсон хувилбар.
- Хунтайж: Юань улсын үед 9 хүнийг хунтайжийг өргөмжилж, дараагийн хаан болгохоор бэлтгэж байсан.
- Төрлийн ван: Улс оронд гавьяа байгуулсан Алтан ургийн болон Өрлөг ноёдод олгож байсан хятад цол. Юань улсын үед 44 том ван байсан.
- Чинсан
- Пинжан жэнши: Чинсан тушаалтны доорх шадар ноёд. Одоогийн Яамдын Төрийн нарийн бичгийн даргатай ойролцоо үүрэгтэн. Юань улсад 4-8 хүний орон тоотой байсан.
- Зайсан
- Цаньжэн жэнши: Пинжан ноёны туслах ноён.
- Тайши: Хааны төрийн хэрэгт зөвлөх үүрэгтэй ноён.
- Тайбо: Төрийн тамга хадгалагч түшмэл.
- Тайвэй
- Заргач
- Цэргийн явдлын хүрээлэнгийн хэрэг мэдэгч
- Улсын багш
- Жи хуй ши: Дунд тушаалын цэргийн ноён. Мянгатын ноёнтой дүйцэх хятад цол.
- Даргач
- Түмтийн ноён
- Мянгатын ноён
- Зуутын дарга
- Аравтын дарга
- ...
Ил хаант улс[засварлах | edit source]
- Ил хаан
- Везир: тус улсын Ерөнхий сайд
- Даргач: тус улсын муж, хот, суурин, тосгон, монгол түрэг цэргийн хүрээг захирагч нарт олгох албан тушаал. Энэ
- Түмтийн ноён
- Мянгатын ноён
- Зуутын дарга
- Аравтын дарга
Алтан ордны улс[засварлах | edit source]
Цагаадайн улс[засварлах | edit source]
Бутралын үеийн Монгол (1368-1691)[засварлах | edit source]
- Их Хаан
- Хан-ханлигийн эзэн. Зарим үед их хаантай эн тэнцүү хүч нөлөөтэй Хангууд гарч байсан.
- Жонон-Баруун 3 түмний эзэн. Ордос түмнийг шууд захирагч.
- Хунтайж-хаан ширээ залгамжлагч.
- Тайш - Ойрадын удирдагчийн цол.
- Чинсан- Хааны төрийн сайдын тушаал байсан ч, сүүлдээ отог, аймгийн ахлагч нарын цол болжээ.
- Хонжин- Тайлга, найр хуримыг хариуцсан түшмэл
- Шигүши- цэргийн цол.
- Ун- Хасар, Бэлгүтэйн угсааны ноёдын цол. Хятадын Ван цолыг монгол хэлээр Он юмуу Ун гэж хэлж бичдэг байв.
- Тайж- боржигин овгийн эрчүүдийн цол
- Цөхүр- цол
- Илдэн- Илд агсагч ноёны цол чимэг
- Тавнан- хаад ноёдын хүргэд
- Пинжан - чинсангийн туслах түшмэл
- Өрлөг- цэргийн дээд зиндааны цол. Том аймгийн ахлагчид зүүж байсан.
- Хиа- Хунтайжийн туслах, бага отог, овгуудын захирагчид хэрэглэж байсан.
- Гүен- цэргийн тушаал.
- Хошууч-цэргийн албан тушаал.
- Зайсан- Ойрадын отогийг захирч байсан.
- Дэмч (Дөчин)-зайсангийн туслах. 40 гэрийн дарга
- Шүүлэнгэ - Хошуу ноёдын эд хөрөнгө хариуцсан даамал
- Хорин- 20 гэрийн дарга
Зүүнгарын хаант улс[засварлах | edit source]
Манжийн үеийн ба Богд хаант Монгол улсын үеийн цол хэргэм[засварлах | edit source]
- Амбан
- Хан
- Чин ван
- Жүн ван
- Бэйл
- Бэйс
- Түшээ гүн
- Туслагч гүн
- Тэргүүн зэргийн тайж
- Дэд зэргийн тайж
- Гутгаар зэргийн тайж
- Дөтгөөр зэргийн тайж
- Хошууны мэйрэн
- Хошууны занги
- Шүүлэнгэ
- Хиа
- Шанзудба
- Донир
- Хамба
- Да лам
- Зайсан
- Хиа: Манж чингийн үед Ноёдын бараа бологчдийн Хиа хэмээн нэрлэдэг байжээ.