Түрэг

нэгдүгээрт Түрэгжин ард түмэн
хоёрдугаарт Түрэг хэлтэн
гуравдугаарт Түрэг угсаатан

Түрэгүүд дийлэнх хувийг эзлэж буй улс орон, муж, аймаг
Нийт хүн ам
Түрэг хэлтний тоо 150-200 сая
Томоохон хүн амтай улсууд
Турк	60 сая гаран
Узбекистан	26,000,000
Иран	13,000,000
Казахстан	12,000,000
БНХАУ	11,647,000
ОХУ	12,009,969
Азербайжан	9,047,000
Туркменистан	4,500,000
Киргиз	4,500,000
Болгар, Грекгүй Европын Холбоо	5,210,000
Афганистан	3,500,000
Тажикистан	1,200,000
Ирак	1,500,000
АНУ	923,000
Болгар	600,000-800,000
Умард Кипр	298,862
Австрали	293,500
Украйн	275,300
Саудын Араб	224,460
Грек	178,000 h
Молдав	158,300

Түрэг нь Евразийн дунд болон хойд хэсгээр тархан суурьшсан, Түрэг хэлний бүлэгт багтах хэлүүдээр ярилцдаг үндэстэн болон угсаатнуудын өргөн хүрээ юм.

Эдүгээ энэ хүрээнд 70 сая Турк, 22-30 сая Азери, 28 сая Өзбек, 13.8 сая Казах, 8 сая Туркмен үндэстнүүд болон 9 сая Уйгур, 7 сая Татар угсаатан зэрэг нийт 162 сая гаруй хүн ард багтдаг.

Түүх

Алтайн нуруу болон Азийн цөлүүдээр МЭӨ 1 мянган жилийн өмнөөс бүрэлдэж үүссэн. Нүүдэлчин амьдрал, газар тариалан, мал аж ахуй болон төмрийн олборлолтыг эрхэлдэг байжээ. Түрэг соёл хойд Евразийн нүүдэлчин орнуудын соёлтой салшгүй холбоотой. Түрэгүүдийн нэрт судлаач Л. Н. Гумилёв Хүннү нарыг скифүүдийн амьдрах аж төрхийг үргэлжлүүлдэг байсан хэмээн үздэг байжээ.

Түрэгүүд түрэг ард түмнүүдийн хэлээр ярьдаг.

Дэлхийн бусад орнуудтай адилаар түрэгүүд бусад ард түмэнтэй цус холилдсон. Түрэг хэлээр ярьдаг орчин үеийн олон үндэстэн түрэг соёл болон түрэг хэл Евразийн орнуудад нөлөө үзүүлснээс болоод үүсэцгээсэн гэдэг. Тийм учраас цусан түрэгүүд (эртний түрэгүүдийн хойч үе) болон түрэг хэлтнүүдийг (түрэг хэлтэй Евразийн орнууд) ялгаж салгах хэрэгтэй. Одоогийн байдлаар түрэгүүд Дундад болон Төв Ази, Кавказ, Өмнөд болон Зүүн Европт болон бүр цаашаагаа Оросын Зүүн хавиар ч байдаг. Цөөн тооны түрэгүүд Баруун Европ, Америк болон Хятадад суурьшицгаадаг.

Түрэгүүдийн түүхэн нутаг бол Төв Ази (Алтайн нуруу). Удаан хугацааны турш түрэгүүд болон монголчууд зэрэгцэж амьдарсан ба бие биенийхээ хэлийг мэддэг байжээ. Дундад Зууны үед түрэгүүд баруун руу нүүж эхэлсэн юм.

Даяарчлалын ачаар болон бусад орнуудтай цус холилдсоны үр дүнд түрэг ард түмэн түүхэн нутгаасаа хальсан юм. Орчин үеийн түрэгүүд дэлхийн өндөр хөгжилтэй орон болох АНУ, Франц, Герман, Канад, Скандинавын орнууд, Австрали болон Шинэ Зеландаас гадна Иран, Орос, Ирак, Хятадад амьдарцгаадаг ажээ.

Евразид Түрэг хэлтэй ард түмэн ихээр байдаг (гэхдээ эртний түрэгүүдтэй цус нэгтэн биш, хэлийг нь л өвлөж авсан). Дэлхий дээрх түрэг туургатнуудын тоо одоогийн байдлаар 150 саяд хүрдэг ажээ.