Умард Кипр

Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс
*Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti* (Турк)
Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Турк)
	Далбаа Сүлд
	Төрийн дуулал: ; İstiklâl Marşı; "Тусгаар тогтнолын марш"
Нийслэл ба томоохон хот	Умард Никоси (де-факто); Никоси (де-юре); 35°11′N 33°22′E / 35.183°N 33.367°E
Албан ёсны хэл	Турк хэл
Ардын хэл	Киприйн Турк хэл
Ард түмний нэршил	Туркийн Кипрчүүд; Киприйн Туркууд;
Төр засаг	Нэгдмэл холимог бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Эрсин Татар
• Ерөнхий сайд	Үнал Үстел
• Хурлын дарга	Зорлу Төре
Хууль тогтоох байгууллага	Бүгд Найрамдах Улсын Хурал
Байгуулагдсан
• Туркийн Кипр рүү хийсэн довтолгоо	7 сарын 20, 1974
• Киприйн өөртөө засах Туркийн засаг захиргаа	10 сарын 1, 1974
• Туркийн Холбооны Кипр Улс	10 сарын 13, 1975
• Бүгд Найрамдах Кипр Улсаас тусгаар тогтносон	11 сарын 15, 1983
Газар нутаг
• Нийт	3,355 км2 (unranked)
• Усны эзлэх талбай (%)	2.7
Хүн ам
• 2021 тооцоо	382,836
• Нягтаршил	114/км2 (unranked)
ДНБ (нэрлэсэн)	2018 тооцоо
• Нийт	$4.234 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$14,942
Мөнгөний нэгж	Туркийн лир (₺) (TRY)
Цагийн бүс	UTC+2 (ЗЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+3 (ЗЕЗЦ)
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+90 392
Домэйн нэр	ct.tr/nc.tr эсвэл .tr

Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс (товч. УКБНТУ эсвэл Умард Кипр, туркээр Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti – KKTC) нь Газар дундын тэнгисийн Кипр арлын умард хэсэгт оршдог олон улсад Туркээс бусад улсуудад тусгаар тогтнол нь хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй орон юм. Албан ёсоор энэ нутаг дэвсгэр нь Бүгд Найрамдах Кипр Улсад харьяалагдаx ба 1974 оноос хойш Турк улс Киприйн умард хэсэгт Туркийн зэвсэгт хүчнээ оруулснаар тусгаар улс болох эхлэл тавигджээ. Гэвч Европын Холбоо нь тус арлыг салгаж авч үздэггүй. Тиймээс энэ бүс нутаг нь Европын Холбооны онцгой бүс нутагт орно.^[6]^[7]

Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улсын нийслэл нь Умард Никоси.

Тус арлын хоёр хэсэгт хувааж буй шугамыг ( «Ногоон шугам» — англи. Green Line), Кипр дахь НҮБ-ын энхийг сахиулах Зэвсэгт хүчин хамгаалдаг байна.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

1960 он - Бүгд Найрамдах Кипр улс Их Британиас тусгаар тогтносны дараа байгуулагдсан. Грек, Туркийн нийгэмлэгүүдэд шинэ төрийн удирдлагад оролцох тэгш боломж олгосон. Тэдэнд Засгийн газарт болон иргэний эрх мэдлийн байгууллагуудад суудал хуваарилсан. 1960 оны баталгааны гэрээний дагуу шинээр буй болсон улсын оршин тогтнох баталгааг Их Британи, Грек, Турк гаргаж байсан.

1963 онд Кипрт Засгийн газрын хямрал болж Киприйн Грек, Киприйн Түркүүд хоорондын харилцаа туйлын хурцадсан. Киприйн туркууд Засгийн газарт суудлаа алдсан байна. Мөргөлдөөний явцад хөдөө орон нутагт амьдарч байсан туркуудыг тухайн орон нутгаас нь гаргахгүй хөл хорьж байжээ. Энэ байдал 11 жил үргэлжилсэний эцэст арлыг хоёр хуваасан байна. Энэ үед Турк, Грек хоёр хэд хэдэн удаа дайны ирмэг дээр ирж байжээ.

1967 онд — Грекүүд арлын өмнөд хэсэг дахь түркүүдийн дүүрэг рүү довтолсон байна. Дараа нь киприйн түркүүд 1963 оны сүүлчээс хойш гарсан хуулиудыг хүлээн зөвшөөрөхгүй албан ёсны «Түркийн түр хугацааны засаг захиргаа» байгуулсан.

1974 оны 7-р сард Грекийн цэргийнхэн арал дээр цэргийн эргэлт гаргаж Ерөнхийлөгч хамба III Макариос-ыг эрх мэдлээс нь буулгаж, арал дээрх хяналтыг Кипрыг Грект нийлүүлэх далд санаатай Никос Сампсонд шилжүүлжээ. 1960 оны гэрээний заалтыг зөрчсөн гэдгээр болон Үндсэн хуулийн эрх мэдлийг сэргээх нэрийдлээр Туркийн цэргүүд Кипр рүү довтлон орсон. Эдгээр үйл явдал эцэсдээ Кипр арлыг түркүүд хяналтандаа авсан Умард, грек кипрчүүдын хяналтандаа оруулсан Өмнөд хэсэгт гэж хоёр хуваагдсан байна.

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Үндсэн өгүүлэл: Кипр (арал)

Кипр нь Газар дундын тэнгисийн томоохон арлуудын хамгийн зүүн талын арал юм. Нийт 9251 км² газар нутагтай ба үүний 3355 км² газар нутаг нь Умард Кипрт орно. Туркээс 75 км, Сириэс ойролцоогоор 95 километрийн зайтай.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Энэ хэсгийг өргөтгөх хэрэгтэй.

Хүн ам[засварлах | кодоор засварлах]

Энэ хэсгийг өргөтгөх хэрэгтэй.

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Commons: Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

↑ "Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улсын Үндсэн хууль". www.cypnet.co.uk. Archived from the original on 25 May 2011. Retrieved 15 December 2019.
↑ "Cumhuriyet Meclisi'nin yeni başkanı Zorlu Töre oldu". Киприйн сонин. Retrieved 23 March 2022.
↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Declaration
↑ Muhammet İkbal Arslan (10 October 2022). "KKTC'nin nüfusu 382 bin 836 olarak hesaplandı" (in турк). Anadolu Agency.
↑ ^5.0 ^5.1 "KKTC Ekonomik Göstergeler Raporu" (PDF). kei.gov.tr. Archived from the original (PDF) on 7 October 2020. Retrieved 13 December 2019.
↑ Süddeutsche Zeitung: Nordzypern beendet EU-Isolation, abgerufen am 4. Januar 2013
↑ Handelsblatt: Nach der verhinderten Wiedervereinigung: EU wird Nordzypern verstärkt helfen, abgerufen am 4. Januar 2013

[1] "Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улсын Үндсэн хууль". www.cypnet.co.uk. Archived from the original on 25 May 2011. Retrieved 15 December 2019.

[2] "Cumhuriyet Meclisi'nin yeni başkanı Zorlu Töre oldu". Киприйн сонин. Retrieved 23 March 2022.

[Declaration-3] Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Declaration

[4] Muhammet İkbal Arslan (10 October 2022). "KKTC'nin nüfusu 382 bin 836 olarak hesaplandı" (in турк). Anadolu Agency.

[auto-5] 5.0 ^5.1 "KKTC Ekonomik Göstergeler Raporu" (PDF). kei.gov.tr. Archived from the original (PDF) on 7 October 2020. Retrieved 13 December 2019.

[6] Süddeutsche Zeitung: Nordzypern beendet EU-Isolation, abgerufen am 4. Januar 2013

[7] Handelsblatt: Nach der verhinderten Wiedervereinigung: EU wird Nordzypern verstärkt helfen, abgerufen am 4. Januar 2013

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]