Афганистаны дайн (2001–2021)
Афганистаны дайн (2001–2021) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Хамаарах дайн: Терроризмын эсрэг дайн болон Афганистаны мөргөлдөөн | |||||||||
| |||||||||
Байлдагч талууд | |||||||||
Довтолгоо (2001): Австрали Итали Шинэ Зеланд[2] |
Довтолгоо (2001): Афганистаны Исламын Эмират Улс[3] Аль-Каида 055-р бригад[4][5] | ||||||||
ОУАБТХ/ШД үе шат (2001–2021): Афганистаны Исламын Улс (2001–2002) Афганистаны шилжилтийн захиргаа (2002–2004) Исламын Бүгд Найрамдах Афганистан Улс (2004–2021)
Афганистаны Исламын Эмират Улсын дээд зөвлөл (баталснаар; 2015 оноос)[8][9] Хост хамгаалах хүчин ба бусад засгийн газрыг дэмжигч хагас цэрэгжсэн бүлэглэлүүд[10] |
ОУАБТХ/ШД үе шат (2001–2021): Талибан
Дэмжсэн:
ШД үе шат (2015–2021):
| ||||||||
Командлагч болон удирдагчид | |||||||||
Жагсаалт
|
Жагсаалт
| ||||||||
Цэргийн хүч | |||||||||
ОУАБТХ: 130,000+ (Хүчний оргил)[42] Афганистаны Үндэсний Батлан Хамгаалах, Аюулгүй Байдлын Хүчин: 307,947 (Хүчний оргил, 2021 оны 1 сар)[43] Шийдвэртэй дэмжлэг даалгавар: 17,178 (Хүчний оргил, 2019 оны 10 сар)[44] Батлан хамгаалахын гүйцэтгэгчид: 117,227 (Хүчний оргил, 2012 оны 2-р улирал)[45] Афганистаны Исламын Эмират Улсын дээд зөвлөл: 3,000–3,500[46] Хост хамгаалах хүчин: 3,000-10,000 (2018)[47] |
Found Other belligerents, Found Other belligerent, Талибан: 58,000-100,000
ХИГ: 1,500–2,000+ (2014)[52] Фидаи Махаз: 8,000 (2013)[39] Found Other belligerents, Found Other belligerent, ИЛИУ–ХМ: 3,500–4,000 (2018, Афганистанд)[56] | ||||||||
Хохирол | |||||||||
Афганистаны аюулгүй байдлын хүчин: Эвсэл:
Шархадсан: 23,536 Гэрээ байгуулагч |
Талибаны босогчид: ИЛИУ–ХМ: 2,400+ алагдсан[32] | ||||||||
Алагдсан энгийн иргэд: 70,000 [70] Нийт алагдсан: 176,206 (Браун их сургууль)[71] | |||||||||
a Үргэлжлүүлсэн жагсаалтад 2014 оны 11 сарын байдлаар 200-аас цөөн цэрэг оруулсан улсууд багтсан.[73] b Үргэлжлүүлсэн жагсаалтад 2017 оны 5 сарын байдлаар 200-аас цөөн цэрэг оруулсан улсууд багтсан.[74] |
2001 оны аравдугаар сарын 7-ны өдөр америкчууд, британичуудын хамт Афганистанд “Гандан буурашгүй эрх чөлөө” нэртэй ажиллагааг эхлүүлэн өргөн хэмжээний цуврал цохилтыг талибын дэглэмд өгөв.
Барууны хутгалдан орсон энэ дайн 2022 оны 8 сар хүртэл үргэлжилсэн байна.
Тэмдэглэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ Пакистантай хил залгаа нутаг дэвсгэрүүд мөн өртсөн (Баруун хойд Пакистаны дайн) бөгөөд хэсэг хугацаанд АНУ нэгдсэн ажиллагааны театр (Афпак) гэж үздэг байв
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ ""Тогтвортой эрх чөлөө" ажиллагаа түргэн баримтууд". CNN. Татаж авсан: 2017-07-11.
- ↑ Кросби, Рон (2009). NZSAS: The First Fifty Years. Viking. ISBN 978-0-67-007424-2.
- ↑ "Мэдээ – Шийдвэртэй дэмжлэг үзүүлэх эрхэм зорилго". Татаж авсан: 2015-10-04.
- ↑ "Үхэхэд бэлэн элит хүч". The Guardian. 2001-10-27.
- ↑ Невилл, Лей, Терроризмын эсрэг дайн дахь тусгай хүчин (ерөнхий цэргийн), Osprey Publishing, 2015 ISBN 978-1472807908, х.48
- ↑ "ОУАБТХ-ний Афганистан дахь үүрэг (2001-2014)".
- ↑ "Шийдвэртэй дэмжлэг даалгавар (ШДД): Гол баримт, тоо" (PDF).
- ↑ Олон эх сурвалж:
- Род Нордланд; Жавад Суханяр; Таймур Шах (2017-06-19). "Афганистаны засгийн газар салан тусгаарласан Талибан бүлэглэлд чимээгүйхэн тусалж байна". Нью-Йорк таймс. Татаж авсан: 2017-09-06.
- Donati, Жессика; Тотахил, Хабиб Хан (2016-05-23). "Афганистаны засгийн газар Талибаны салан тусгаарлах бүлгүүдийг нууцаар дэмжиж байна". Wall Street Journal.
- "Талибуудын хуваагдсан бүлэглэл Кабултай эцэс төгсгөлгүй эвлэрэл зарлав". Stars and Stripes (англи хэлээр). 2018-06-10.
- "Талибан фракцын орлогчид зориулсан залбирлын ёслол Хератын Их сүмд болов | Ariana News". ariananews.af. 2021-05-17.
Тус бүлэглэл саяхан засгийн газартай эвсэж, хэд хэдэн Хератын тойргийг хамгаалахын тулд бослогын хүчний нэг хэсэг болгон дайчдыг Ниазид илгээв.
- ↑ 9.0 9.1 "Нутгийн эрх баригчид Шиндандын ажил хаялтад чимээгүй байна гэж шүүмжлэв". TOLOnews (англи хэлээр). 2020-01-11.
- ↑ https://www.washingtonpost.com/world/cia-backed-afghan-militias-fight-a-shadow-war/2015/12/02/fe5a0526-913f-11e5-befa-99ceebcbb272_story.html
- ↑ Талибуудын шинэ удирдлага Аль-Каида бүлэглэлтэй холбоотон болсон, The Long War Journal, 2015-07-31
- ↑ Хардаха, Раши (2021-07-24). "Аль-Каида талибуудын хамгаалалт дор үйл ажиллагаагаа явуулж байна: НҮБ-ын тайлан". www.indiatvnews.com (англи хэлээр). Татаж авсан: 2021-09-14.
- ↑ "Талибанчууд Кундуз хот руу дайрчээ". The Long War Journal. Татаж авсан: 2015-09-30.
- ↑ "Төв Азийн бүлгүүд дэлхийн жихадыг хэн удирдах асуудлаар хуваагдав". The Long War Journal. 2015-08-24. Татаж авсан: 2015-08-27.
- ↑ "Лашкар-е-Жангви гэж хэн бэ?". VOA News. 2016-10-25. Татаж авсан: 2017-06-02.
- ↑ "ИУ Афганистан дахь Пакистаны Талибан бүлэглэлд террорист халдлагуудыг "шилжүүлэг" өгсөн: НҮБ-ын тайлан". Newsweek. 2017-08-15.
- ↑ Олон эх сурвалж:
- "Тайлан: Иран талибуудад алагдсан АНУ-ын цэрэг бүрт 1000 доллар төлж байна". NBC News. 2010-05-09.
- Табатабай, Арианэ М. (2019-08-09). "Иран Талибантай хамтран ажиллах нь АНУ-ыг Афганистанаас гаргах яриа хэлэлцээнд нөлөөлж болзошгүй". The Washington Post.
- "Талибанчуудад АНУ-ын цэргийг онилохын тулд шагнал урамшуулал өгснөө Иран үгүйсгэв". AP NEWS. 2020-08-18.
- ↑ Патрикаракос, Дэвид (2021-08-25). "Талибанчууд засгийн эрхийг авсан даруйд Иран ялсан | The Spectator". www.spectator.co.uk (англи хэлээр).
- ↑ Олон эх сурвалж:
- Салахуддин, Сайд (2018-05-27). "Афганистан дахь АНУ-ын цэргийн оролцоонд нөлөөлөхийн тулд Иран талибуудыг санхүүжүүлж байна гэж цагдаа, хууль тогтоогчид мэдэгдэв". Arab News (англи хэлээр).
- Сиддик, Абубакар; Шаян, Нурулла (2017-07-31). "Иран талибуудыг дэмжсэнтэй холбогдуулан Афганистаны уур хилэнг өдөөж байна". RFE/RL (англи хэлээр).
- ↑ Жамал, Умаир (2020-05-23). "Энэтхэг-Талибаны хэлэлцээрт Пакистаны байр суурийг ойлгох нь". The Diplomat.
- ↑ Фармер, Бен (2020-08-26). "Пакистан талибуудыг Афганистаны засгийн газартай хэлэлцээрээ үргэлжлүүлэхийг уриалав". The National.
- ↑ Олон эх сурвалж:
- Мартинез, Луис (2020-07-10). "Пентагоны дээд албан тушаалтнууд Оросын шагналын хөтөлбөр батлагдаагүй гэж мэдэгджээ". ABC News.
- Лойд, Энтони (2017-10-16). "НАТО-гийн эсрэг дайнд оролцож буй Талибуудыг Орос улс санхүүжүүлж байна". The Times (англи хэлээр). Татаж авсан: 2021-09-18.
- ↑ Нурзай, Рошан; Сахинкаяа, Эзел; Гул Сарван, Рахим (2020-07-03). "Афганистаны хууль тогтоогчид: Оросын талибуудад дэмжлэг үзүүлдэг нь нууц биш". VOA (англи хэлээр).
- ↑ "ОХУ-ын Элчин сайд Москваг талибуудыг дэмжиж байгааг үгүйсгэв". Ройтерс (англи хэлээр). 2016-04-25.
- ↑ "Хаан Афганистаны засгийн газрыг албан ёсоор дэмжиж байгаа ч Саудын Араб Талибаныг санхүүжүүлж байна". Нью-Йорк таймс. 12 June 2016-06-12.
{{cite news}}
: Check date values in:|date=
(help) - ↑ Рамани, Самуел (2017-09-07). "Саудын Араб талибуудаас холдсоны ард юу байна вэ?". thediplomat.com.
- ↑ "Катарын бохир гар". National Review. 2017-08-03.
- ↑ "Саудын Арабт Катар талибуудыг дэмжиж байгааг нотлох баримт бий: Элч". Pajhwok Afghan News. 2017-08-07.
- ↑ "Хятад Афганистаны дайчдад АНУ-ын цэргүүд рүү довтлоход урамшуулал санал болгов". Deutsche Welle. 2020-12-31.
- ↑ Гитлсон, Бен (2021-01-01). "Хятад Америкийн цэргүүдэд шагнал урамшуулал санал болгосон гэх батлагдаагүй мэдээллийг АНУ шалгаж байна". ABC7 Сан-Франциско (англи хэлээр).
Хятадын ГХЯ-ны хэвлэлийн төлөөлөгч Ван Вэнбин пүрэв гарагт уг буруутгалыг няцааж, "Хятадын эсрэг гүтгэлэг" нь "бүрэн утгагүй" бөгөөд "хуурамч мэдээ" гэжээ.
- ↑ Род Нордланд (2012-05-19). "Афганистанд шинэ бүлэг терроризмын кампанит ажлыг эхлүүлэв". Нью-Йорк таймс. Татаж авсан: 2021-06-25.
- ↑ 32.0 32.1 Сэлдин, Жефф (2017-11-18). "Афганистаны албаны хүмүүс: Исламын улс бүлэглэлийн дайчид Афганистанд хоргодох газар хайж байна". VOA News. ISSN 0261-3077. Татаж авсан: 2017-11-18.
- ↑ "Афганистан дахь Исламын улс бүлэглэлийн өсөлтийн талаархи тойм". AP NEWS (англи хэлээр). 2019-08-19.
- ↑ Гиббонс-Нефф, Томас; Каценберг, Лорен (2021-08-30). "АНУ-ын арми нүүлгэн шилжүүлэлтээ дуусгаж, Афганистанд эрин үе дуусч байна". Нью-Йорк таймс (америк-англи хэлээр). ISSN 0362-4331. Татаж авсан: 2021-08-30.
- ↑ Сүүлийн цэргүүд Афганистанаас гарч, Америкийн хамгийн урт дайныг дуусгав 8 сарын 30, 2021. AP News.
- ↑ Олон эх сурвалж:
- Эффи Педалиу (2021-08-16). "Талибуудын ялалт нь барууныхан өнгөрснөөс сургамж авч чадаагүйг нотолж байна". LSE EUROPP. Лондонгийн эдийн засгийн сургууль. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Барри, Бен (2021-08-19). "Талибуудын цэргийн ялалтыг ойлгох нь". Олон улсын стратегийн судалгааны хүрээлэн. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Saeed, Saim; Olivier, Christian (18 August 2021). "Taliban victory in Afghanistan spells trouble for the neighbors". Politico Europe. Politico and Axel Springer AG. Татаж авсан: 23 August 2021.
- Уиллис, Халли; Триберт, Кристиан; Хилл, Эван; Смит, Бренна; Хавин, Дмитрий (2021-08-16). "Афганистан дахь Талибанчуудын ялалтын үеийн дүр зураг юуг илчлэв". Нью-Йорк таймс. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Холлейс, Женнифер; Хуссейн, Мехеддин (2021-08-18). "Taliban victory: A likely boost for Islamist extremists in the Middle East". Deutsche Welle. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Коффи, Дэвид (2021-08-19). "Афганистанд Талибанчууд ялалт байгуулснаар АНУ-ын дэлхий дахинд нөлөөлөл дуусна гэсэн үг үү?". Францын олон улсын радио. Францын Засгийн газар France Médias Monde-р дамжуулан. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Ингланд, Эндрю; Уоррел, Хелен; Мэнсон, Катрина; Казмин, Эми (2021-08-18). "Taliban victory sparks concerns al-Qaeda could regroup". Нью-Йорк таймс. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Мудассир, Малик (2021-08-16). "Афганистан: Талибаны ялалтын дараах Кабул дахь амьдрал". BBC. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Массаро, Крис (2021-08-17). "Талибанчууд ялснаар Афганистан "жихадизмын хоёр дахь сургууль" болж магадгүй". Fox News. Татаж авсан: 2021-08-23.
- Таруур, Ишаан (2021-08-18). "Талибуудын ялалт дахь Пакистаны оролцоо". Вашингтоны шуудан. Татаж авсан: 2021-08-23.
- ↑ Хан, Тахир (2021-05-16). "Босогчдын талибуудын удирдагч халдлага үйлдсэнээс хэд хоногийн дараа шархны улмаас нас баржээ". Daily Times.
- ↑ "'Афганистаны Талибаны удирдагч Мулла Омар нас баржээ'". The Express Tribune. 2015-07-29. Татаж авсан: 2015-07-29.
- ↑ 39.0 39.1 "Мулла Нажибулла: Талибуудын хувьд хэтэрхий радикал". Newsweek. 2013-08-30. Татаж авсан: 2015-08-22.
- ↑ "Исламын Улс-Хорасан Муж бүлэглэлийн шинэ удирдагч хэн бэ?". Lawfare. September 2, 2020.
- ↑ Шализи, Хамид (2018-04-07). "Афганистаны агаарын цохилтод Исламын Улс бүлэглэлийн командлагч амь үрэгджээ" – via www.reuters.com.
- ↑ "ОУАБТХ-ний Афганистан дахь үүрэг (2001-2014)". НАТО. 2022-05-30. Татаж авсан: 2023-07-17.
- ↑ "2021 оны 7 сарын 30-ны өдрийн Конгресст улирлын тайлан" (PDF). Sigar. 2021-07-30. Татаж авсан: 2023-07-20.
- ↑ "НАТО ба Афганистаны ШДД-ын тавцангийн архив". НАТО. Татаж авсан: 2023-07-17.
- ↑ Питерс, Хайди (2021-02-22). "Department of Defense Contractor and Troop Levels in Afghanistan and Iraq: 2007-2020"" (PDF) (англи хэлээр). Татаж авсан: 2023-07-17.
- ↑ Мэттью Дюпи (2018). "Улаан дээр улаан: Афганистан дахь босогчдын хүчирхийлэлд дүн шинжилгээ хийх нь". Терроризмтой тэмцэх төв. Татаж авсан: 2018-02-18.
- ↑ Мужиб Машал (2018-12-31). "ТТГ-ын Афганистаны хүчин хүчирхийлэл, уур хилэнгийн ул мөр үлдээж байна". Нью-Йорк таймс.
- ↑ Жулиа Холлингсворт. "Талибанчууд хэн бэ, тэд яаж Афганистаныг ийм хурдан хяналтандаа авсан бэ?". CNN. Татаж авсан: 2023-07-16.
- ↑ Расслер, Дон; Вахид Браун (2011-07-14). "Хаккани холбоо ба Аль-Каидагийн хувьсал" (PDF). Harmony Program. Терроризмтой тэмцэх төв. Татаж авсан: 2011-08-02.
- ↑ "Сиражуддин Хаккани Вазиристан мужид АНУ руу дайрахаар зүрхлэв". Tribune. Reuters. 2011-09-24. Татаж авсан: 2014-04-10.
- ↑ Перлес, Жэйн (2009-12-14). "АНУ Пакистаныг няцаав". Нью-Йорк таймс.
- ↑ "Барууны ухралтын дараах Афганистан". Google books. 2015-01-16. Татаж авсан: 2015-08-13.
- ↑ 53.0 53.1 53.2 "Афганистанд Аль-Каида талибуудтай илүү нягт хамтран ажиллаж байна гэж Пентагон мэдэгдэв". Вашингтоны шуудан. 2016-05-06.
- ↑ Билл Рожио (2011-04-26). "Одоо Афганистанд Аль-Каида бүлэглэлийн хэдэн гишүүн үлдсэн бэ? – Threat Matrix". Long War Journal. Archived from the original on 2014-07-06. Татаж авсан: 2014-04-10.
- ↑ "Афганистан дахь Аль-Каида бүлэглэл эргэн ирэхийг оролдож байна". Вашингтоны шуудан. 2012-10-21. Archived from the original on 2013-12-10. Татаж авсан: 2014-04-10.
- ↑ "S/2018/705 - E - S/2018/705 -Desktop". undocs.org.
- ↑ "Ядарч, хаягдсан: Афганистаны арми яагаад сүйрэв". The Express Tribune. 2021-09-07.
- ↑ 58.0 58.1 58.2 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs namedWatsonBrown2022
- ↑ "Шинэ Кундузын тулалдаанд олон хүн амь үрэгдэв". Fox News. 2001-11-26. Татаж авсан: 2008-10-02.
- ↑ Морелло, Кэрол; Лоб, Вернон (2001-12-06). "Нөхөрсөг галаар 3 америкийн цэрэг алагдав". Post-Gazette. Татаж авсан: 2008-10-02.
- ↑ Терри Маккарти/Кундуз (2001-11-18). "Талибуудын отолтонд өртсөний дараа бүслэлтийн тогтворгүй байдал". Time. Archived from the original on 2012-05-30. Татаж авсан: 2008-10-02.
- ↑ Жон Пайк (2001-12-09). ""Америкийн дуу хоолой" агентлагийн мэдээ". Globalsecurity.org. Татаж авсан: 2010-02-09.
- ↑ "АНУ-ын бөмбөгдөлт газар тариалангийн тосгоныг устгав". Rawa.org. Татаж авсан: 2010-02-09.
- ↑ "Афганистаны статистик: Их Британийн нас баралт, хохирогчид, даалгаврын зардал, дүрвэгсэд" (PDF). Төлөөлөгчдийн танхим. Татаж авсан: 2020-08-18.
- ↑ "АНУ-ын БХЯ-ны ХОХИРОЛЫН БАЙДАЛ" (PDF). АНУ-ын Батлан хамгаалах яам.
{{cite web}}
: zero width space character in|website=
at position 15 (help) - ↑ "Афганистан дахь Их Британийн цэргийн болон энгийн иргэдийн тоо (2001 оны 10 сарын 7-оос 2014 оны 11 сарын 30 хүртэл)" (PDF). www.gov.uk. Татаж авсан: 2017-06-28.
- ↑ "Афганистаны даалгаварт 2000 гаруй канад хүн шархадсан: тайлан". National Post. Татаж авсан: 2012-02-01.
- ↑ 68.0 68.1 "АНУ-ын Хөдөлмөрийн яам – Ажилчдын нөхөн олговрын хөтөлбөрүүдийн алба (OWCP) – Батлан хамгаалахын үндсэн хуулийн хэрэг явдлыг үндэстний хураангуй". Dol.gov. Татаж авсан: 2011-08-02.
{{cite web}}
: zero width space character in|title=
at position 86 (help) - ↑ 69.0 69.1 Т. Кристиан Миллер (2009-09-23). "АНУ-ын Засгийн газрын хувийн гэрээт ажилчдын нас баралт, бэртэл гэмтэл". Pro Publica. Татаж авсан: 2011-08-02.
- ↑ "Афганистаны энгийн иргэд | Costs of War". The Costs of War (англи хэлээр). Татаж авсан: 2024-09-23.
- ↑ "Costs of War тоо баримт". Ватсоны институт, Браун их сургууль.
- ↑ "УММХ - Уппсалагийн мөргөлдөөний мэдээллийн хөтөлбөр". www.ucdp.uu.se.
- ↑ "Олон улсын аюулгүй байдалд туслах хүчин (ОУАБТХ): Гол баримт, тоо" (PDF).
- ↑ "Шийдвэртэй дэмжлэг даалгавар (ШДД): Гол баримт, тоо" (PDF).
Эх сурвалж
[засварлах | кодоор засварлах]- Coll, Steve (2004). Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001. Penguin. ISBN 978-1-59420-007-6.
{{cite book}}
: Invalid|ref=harv
(help) - Girardet, Edward (2011). Killing the Cranes: A Reporter's Journey Through Three Decades of War in Afghanistan (3 August 2011 ed.). Chelsea Green Publishing. p. 416.
{{cite book}}
: Invalid|ref=harv
(help) - 911 Commission (20 September 2004). "National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States". Архивласан огноо 11 Хоёрдугаар сар 2010. Татаж авсан: 17 February 2010.
{{cite web}}
: Invalid|ref=harv
(help) - Risen, James (4 September 2008). State of War: The Secret History of the CIA and the Bush Administration. Simon & Schuster UK. ISBN 978-1-84737-511-7.
{{cite book}}
: Invalid|ref=harv
(help) - Auerswald, David P. & Stephen M. Saideman, eds. NATO in Afghanistan: Fighting Together, Fighting Alone (Princeton U.P. 2014)
- Stewart, Richard W. (2004). Operation Enduring Freedom. BG John S. Brown. United States Army. p. 46. Archived from the original on 2015-06-23. Татаж авсан: 2014-11-23.
- AEI (24 July 2008). "America and the War on Terror". AEI Public Opinion Study. Archived from the original on 22 Долдугаар сар 2014. Татаж авсан: 23 Арван нэгдүгээр сар 2014.
{{cite web}}
: Check date values in:|access-date=
and|archive-date=
(help); Invalid|ref=harv
(help) - Call, Steve (15 January 2010). Danger Close. Texas A&M University Press. ISBN 978-1-60344-304-3.
{{cite book}}
: Invalid|ref=harv
(help) - Woodward, Bob (27 September 2010). Obama's Wars. Simon & Schuster. ISBN 978-1-4391-7251-3.
{{cite book}}
: Invalid|ref=harv
(help)
Цааш унших
[засварлах | кодоор засварлах]- "Duty: Memoirs of a Secretary at War". by Robert Gates. New York: Alfred A. Knopf, 2014.