Монгол улсууд
Энэхүү жагсаалт нь Монгол улсуудын жагсаалт болно.
Эрт ба дундад зууны улсууд[засварлах | кодоор засварлах]
| Нэр | Он | Газар нутгийн хэмжээ | Газрын зураг | Нийслэл | Хамарсан газар нутаг | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Бида улс[1] |  Монгол
| ||||||||
| Сяньюнь | |||||||||
| Жоншань | МЭӨ VI–МЭӨ 296 |  Хятад
| |||||||
| Хүннүчүүдийн улс | |||||||||
| Хүннү улс | МЭӨ 209– МЭ 93/МЭ 156? |
4,030,000 км2 (МЭӨ 176)[2] |
|
Луут хот (Лунчэнь) Орхон голын эрэг |
 Казахстан Монгол Орос Хятад
| ||||
| Юэбань | 160–490 | Казахстан
| |||||||
| Түрүү Жао (Хань Жао) |
304–329 | 2,000,000 км2 ( МЭ 316)[3] |
Лиши (304-305) Литин (305-308) Пуцзы (308-309) Пинлян (309-318) Чанань (318-329) Шангуи (329) |
Хятад
| |||||
| Умард Лянь | 397–460 | 
|
Жанъе (397-412) Гузань (412-439) Гаочан (442-460) |
Хятад
| |||||
| Хэлиан Ся | 407–431 | Тонгван хот (418-427) Шангуи (427-428) Пинлян (428-430) |
Хятад
| ||||||
| Сяньбичүүдийн улс | |||||||||
| Сяньби | 93/156?–234 | 
|
Хангайн нуруу | Казахстан Монгол Орос Хятад
| |||||
| Өмнөд Лянь | 397–414 | 
|
Лианчуань (397-399) Лэду (399, 402-406, 410-414) Сипин (399-402) Гузань (406-410) |
Хятад
| |||||
| Баруун Цинь | 385–431 | Юаньчуань (385-388, 400, 410-412) Жинчэн (388-395) Шичэн (395-400) Танжяо (412) Фухан (412-431) |
Хятад
| ||||||
| Түрүү Янь | 337–370 | Шичэн (337-341) Лунчэн (341-350) Жи (350-357) Ечэн (357-370) |
Хятад
| ||||||
| Баруун Янь | 384–394 | Чанань (385-386) Чжанцзы (386-394) |
Хятад
| ||||||
| Муюн сяньбичүүдийн улс | |||||||||
| Хожуу Янь | 384–409 |
|
Чжуншань (386-397) Лунчэн (397-409) |
Хятад
| |||||
| Тугухунь | 284–672 | 
|
Фүки хот | Хятад
| |||||
| Тоба сяньбичүүдийн улс | |||||||||
| Дай улс | 315–377 | Шэнлэ | Хятад
| ||||||
| Тоба улс (Тоба Вэй, Умард Вэй) |
386–535 | 2,000,000 км2 (450)[3] |
|
Шэнлэ (386-398) Пинчэн (398-493) Лоян (493-534) Чанань (534-535) |
Хятад
| ||||
| Зүүн Вэй | 534–550 | 1,000,000 км2 (550 AD)[3] |
|
Лоян (534) Ечэн (534-550) |
Хятад
| ||||
| Баруун Вэй | 535–557 | 1,300,000 км2 (МЭ 557)[3] |
Чанань | Хятад
| |||||
| Юйвэнь | |||||||||
| Умард Жоу | 557–581 | 1,500,000 км2 (МЭ 577)[3] |
|
Чанань | Хятад
| ||||
| Нирун | |||||||||
| Нирун улс[4] | 330–555 | 4,000,000 км2 (405 AD)[3][5] |
|
Мумо хот Монгол, Орхон гол |
Казахстан Монгол Орос Хятад
| ||||
| Киданчуудын улс | |||||||||
| Хидан Улс (Ляо улс) |
907–1125 | 2,600,000 км2 (947)[5][6] 4,000,000 км2 (1111) |
|
Шанцзин | Казахстан Монгол Орос Умард Солонгос Хятад
| ||||
| Дорнод Дань улс | 926–936 | Хятад
| |||||||
| Умард Ляо | 1122–1123 | Хятад
| |||||||
| Хар Хидан | 1124/ 1125–1221 |
2,500,000 км2 (1210)[5] |
|
Балгасун хот | Казахстан Киргиз Тажикистан Туркменистан Узбекистан Хятад
| ||||
| Зүүн Ляо | 1211–1220 | Хятад
| |||||||
| Ираны Керман улс | 1220-иод он–1306 |  Иран
| |||||||
| Татаби (Кумоси) | |||||||||
| Их Си | 1123 | Хятад
| |||||||
| Дундад зууны монгол аймгууд | |||||||||
| Хамаг Монгол | X зуун–1206 | 
|
Монгол Орос Хятад
| ||||||
| Хэрэйдийн ханлиг | X зуун–1203 | Монгол Хятад
| |||||||
| Мэргидийн ханлиг | XI–XII зууны дунд үе (XII зуунд дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой) |
Монгол Орос
| |||||||
| Найманы ханлиг | Казахстан Монгол Орос Хятад
| ||||||||
| Татарын ханлиг | VI—X (IX – XII зууны дунд үе?) XII зуунд үед дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой |
Монгол Хятад
| |||||||
 Их Монгол Улс
| |||||||||
| Их Монгол Улс | 1206–1271 (1368) |
33,000,000 км2[5][7] |  
|
Аварга (1206–35) Хархорум (1235–60) Даду (1260–1368) |
 Азербайжан Армен.svg){kind=small} Афганистан Беларусь Болгар Вьетнам Гүрж Ирак Иран Казахстан Киргиз Лаос Литва Молдав Монгол Мьянмар Орос Пакистан Польш Румын.svg){kind=small} Сири Өмнөд Солонгос Умард Солонгос Тажикистан Турк Туркменистан Узбекистан Украйн Хятад Энэтхэг
| ||||
| Юань Улс | 1271-1368 | 14,000,000 км2 (1310)[6] |
|
Ханбалиг (Бээжин) |
Лаос Монгол Мьянмар Орос Өмнөд Солонгос Умард Солонгос Хятад Энэтхэг
| ||||
 Алтан Ордны улс
| |||||||||
| Алтан Орд | 1240–1502 | 6,000,000 км2 (1310)[5] |
|
Сарай Бат Сарай (1240-1260) Бэрх Сарай (1260-1502) |
Азербайжан Беларусь Болгар Гүрж Казахстан Молдав Орос Польш Румын Туркменистан Узбекистан Украйн
| ||||
| Их Орд | 1466–1502 | Орос Казахстан
| |||||||
 Цагаадайн улс
| |||||||||
| Цагаадайн Улс |
1225–1340-иод он | 3,500,000 км2 (1310)[5][6] |
|
Алмалык Карши хот |
Афганистан Казахстан Киргиз Пакистан Тажикистан Туркменистан Узбекистан Хятад Энэтхэг
| ||||
| Мавереннахр | 1340-иод он–1370 | Киргиз Тажикистан Узбекистан
| |||||||
| Моголистан | 1340–1462 | 
|
Хятад
| ||||||
| Хар Дэлийн Хант Улс | 1383–1513 | Хятад (Хамил)
| |||||||
 Ил хаант улс
| |||||||||
| Ил Хаант Улс | 1256–1335 | 3,750,000 км2 (1310)[5][6] |
|
Мераге (1256–1265) Тебриз (1265–1306) Солтаниех (1306–1335) |
Азербайжан Армен Афганистан Гүрж Ирак Иран Орос Пакистан Тажикистан Турк Туркменистан Сири
| ||||
| Чобаны улс | 1335–1357 | 
|
Тебриз | Иран
| |||||
| Инжуйн улс | 1335–1357 | Багдад (1411 хүртэл) Басра (1411-1432) |
Ирак Иран
| ||||||
| Жалайрын улс | 1335–1432 | Багдад (1411 хүртэл) Басра (1411-1432) |
Ирак Иран
| ||||||
| Аргуны улс | 1479?–1599? | Афганистан Пакистан
| |||||||
| Дөчин Дөрвөн хоёрын Монгол Улс | |||||||||
| Дөчин Монгол Улс | 1368–1635 | 5,000,000 км2 (1550)[6] |
|
Шанду (1368–69) Инчан (1369–70) Хархорум (1371–88) |
|||||
| Халхын ханлиг (Түшээт, Засагт, Сэцэн, Алтан хан) |
XVI зууны сүүлчээс XVII зууны сүүл үе | 
|
Ар Монголд | Монгол Орос
| |||||
| Дөрвөн Ойрад | 1399–1634 | 1,000,000 км2 (XV - XVI зуун)[8] ~1,600,000 km2 (XVII зууны эх)[9] |
|
Казахстан Монгол Орос Хятад
| |||||
| Зүүнгар | 1634–1758 | ~ 3,500,000 — 4,000,000 км2 |
|
Хулж | Казахстан Киргиз Монгол Орос Хятад
| ||||
| Хошууд | 1642?–1717 | ~1,400,000 km2 | Хятад
| ||||||
| Халимаг | 1630–1771 | Казахстан Орос
| |||||||
Орчин үеийн улсууд[засварлах | кодоор засварлах]
| Нэр | Он | Газар нутгийн хэмжээ | Газрын зураг | Нийслэл | Хамарсан газар нутаг |
|---|---|---|---|---|---|
| Буряад-Монгол Улас | 1917–1920[10][11][12][13] | 
|
Буриадын Хэжэнгэ аймаг | Орос ( Буриад)
| |
| БН Ойрад-Халимаг Улс | 1930 | Орос ( Халимаг)
| |||
| БН Өмнөд Монгол Улс | 1945[14] | Хятад, Өвөр Монгол | |||
.svg){kind=small} Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс
|
1911-1924 | 
|
Их Хүрээ (Улаанбаатар) |
Монгол Орос Хятад
| |
.svg){kind=small} БНМАУ
|
1924-1992 | Улаанбаатар | Монгол Орос
| ||
| Монгол Улс
|
1992–одоо үе | 1,564,115.75 km2 | 
|
Монгол
|
Автономит нутгууд[засварлах | кодоор засварлах]
Орос дахь автономит нутгууд[засварлах | кодоор засварлах]
.svg)
.svg)
.svg)
Хятад дахь автономит нутгууд[засварлах | кодоор засварлах]
| Нэр | Он | Нийслэл | Газар нутгийн хэмжээ | Газрын зураг | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Мэнзян улс | 1936–1945 | Хаалган (Жанчхүү) |
| ||||||
| Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон | 1947–одоо үе | Хөх хот | 1,183,000 km2 |
.svg)
| |||||
| Ганьсу | |||||||||
| Сүбэй Монголын Автономит тойрог | .png)
| ||||||||
| Хэбэй | |||||||||
| Вэйчаны Манж ба Монголын автономит тойрог | |||||||||
| Хармөрөн | |||||||||
| Дөрвөд Монголын автономит тойрог | |||||||||
| Гирин | |||||||||
| Өмнөд Горлосын автономит тойрог | |||||||||
| Ляонин | |||||||||
| Харчин зүүн гарын Монгол автономит тойрог | |||||||||
| Фушингийн Монгол автономит тойрог | |||||||||
| Хөхнуур | |||||||||
| Хайшигийн Монгол, Төвөдийн автономит тойрог | 
| ||||||||
| Хэнаний Монгол автономит тойрог | |||||||||
| Шинжаан | |||||||||
| Баянголын Монгол автономит тойрог | Хорла | 462,700 km2 |
| ||||||
| Борталын Монгол автономит тойрог | Бортал | 
| |||||||
| Ховогсайрын Монгол автономит тойрог | Ховогсайр | .png)
| |||||||
Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]
- ↑ Инжинаш "Хөх судар"
- ↑ Claudio Cioffi-Revilla, J. Daniel Rogers, Steven P. Wilcox, & Jai Alterman, "Computing the Steppes: Data Analysis for Agent-Based Modeling of Polities in Inner Asia", Proceedings of the 104th Annual Meeting of the Amer. Pol. Sci. Assoc., Boston, Massachusetts, 8-р тал. 2008 оны 8-р сарын 28–31
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Rein Taagepera "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.", Social Science History Vol. 3, 115-138 (1979)
- ↑ Монгол судлаачид Нируныг Сяньбийн үеэс зааглаж бичдэг ч зарим монгол эрдэмтэд Нируныг сяньби угсааны улсын тоонд оруулдаг
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). East-West Orientation of Historical Empires.Journal of World-Systems Research (University of Connecticut). 12 (no. 2): 219–229.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly 41 (3): 475–504.
- ↑ Morgan. The Mongols. p. 5.
- ↑ Казахстаны Алматы, Зүүн Казахстан мужуудын зүүн хэсгийг оролцуулан. 14-р зууны сүүлд Зүүн Казахстан мужийн зүүн хэсгийг хянаж байсан ч зарим үед Казахын Хант Улс (1465–1847), Сибирийн ханлигт шахагдан зүүн тийш ухарч байв. Гэвч Эрчис мөрний зүүн эрэг, Зайсан нуур орчмын нутгийг байнга хяналтандаа байлгасаар байжээ. 16-р зууны эхэн үед Казахын цав толгодийн нилээд хэсгийг эзэлсэн ч удалгүй алдсан байна. Энэ үед газар нутаг нь сая гаруй км² болжээ. 16-р зууны сүүл мөн 1603 онд Хотгойдын Алтан ханы хүчтэй довтолгоонд өртөн Монголоос шахагдан гарснаар газар нутаг нь багассан ч Орост цохигдон унасан Сибирийн ханлигийн нутгийн нилээд хэсэг мөн Долоон усыг эзэлжээ. Алтан хан 1623 онд ойрадуудад алагдсан байна.
- ↑ Долоон усыг бүхэлд нь цөөн хэдэн жил захирсаны дараа Казахын ханлигт эргээд алдаж багахан хэсэг нь урьдын адил ойрадын захиргаанд үлджээ.
- ↑ Бидия Дандарон
- ↑ Балагатское движение
- ↑ Теократическое движение в Хоринском ведомстве Бурятии :1919–1926 гг.
- ↑ БАЛАГАТСКОЕ ДВИЖЕНИЕ
- ↑ Даваасамбуугийн МӨРӨН "Бүгд Найрамдах Өвөр Монгол улсын учир"
Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]
- Алтан ордны улсын хангууд
- Монгол овог аймгуудын жагсаалт
- Монгол хаад
- Монголын түүх
- Монголын түүхийн он дараалал
Зураг[засварлах | кодоор засварлах]
Хүннү
Хүннү
Хүннү
Хүннү
Сяньби
Сяньби
Нирун
Нирун улс c. 500
Нирун
Нирун, Тоба Вэй, Тугухунь, 500 он
Тугухунь, Умард Чжоу, Киданчууд ба Татабы, 565 AD
Кидан
Кидан
Кидан 1000 онд
ИМУ-н хамгийн их өргөжин тэлсэн үе
ИМУ
ИМУ 1207 оны үед
Монгол аймгууд 12-р зуун
ИМУ
ИМУ 1227 онд
1500 он
Дөрвөн Ойрад, Хотгойдын Алтан улс
Дөрвөн Ойрад 16-р зууны төгсгөл
Дөрвөн Ойрад 17-р зууны эх
Дөрвөн Ойрад, Монгол Улс, Өвөр Монголын хил XVI-XVII зууны эх
Монгол, Хятадын хил 1600 он
17-р зуун
1648 он
17-р зуун
Зүүнгар 18-р зууны эх
Зүүнгар
Зүүнгар 17-р зуунд
Зүүнгар 18-р зуунд
Зүүнгар
Төв Ази 16-17-р зууны 1-р хагас
17-р зууны төгсгөл, 18-р зууны эх
Төв Ази 18-р зуун
1720-иод он
Зүүнгарын хил 1750 онд (хөх шугам)
1716-1733 онд Зүүнгарт байсан швед офицер Ж.Ренатын зураг
Швед цэргийн 1725 онд хийсэн Оросын газрын зургийн хэсэгт Зүүнгарын улсыг зуржээ.
Гьюлам де Л'Исле-гийн (1675-1726) 1706 онд хийсэн "Тартарийн газрын зураг" дээр Зүүнгарын хилийг зуржээ. Энэ зураг АНУ-н Конгрессийн номын санд хадгалагдаж байна.
Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс
Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс, монгол овгуудын тархалт
Коростовец, Котвич нарын зураг, 1914 он.
Монгол Улс
Монгол Улс
.svg)
