Монгол улсууд
Jump to navigation
Jump to search
Википедиагийн чанарын стандартад нийцүүлэхийн тулд энэ өгүүллийг хянан тохиолдуулах хэрэгтэй байна. Энэ талаар хэлэлцүүлгийн хуудас дээр юм уу энэ тэмдгийг илүү нарийвчилсан тэмдгээр солино уу. |
Энэ өгүүлэл эсвэл өгүүллийн хэсгийг монгол хэл рүү орчуулах хэрэгтэй байна. Хэрэв үүнийг нэг сарын дотор орчуулахгүй бол арилгагдах тухай хэлэлцэгдэх болно. |
Энэхүү жагсаалт нь Монгол улсуудын жагсаалт болно.
Эрт ба дундад зууны улсууд[засварлах | edit source]
Нэр | Он | Газар нутгийн хэмжээ | Газрын зураг | Нийслэл | Хамарсан газар нутаг | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Бида улс[1] | ![]() | ||||||||
Сяньюй – Хүннүгийн өвөг | |||||||||
Жоншань | МЭӨ VI–МЭӨ 296 | ![]() | |||||||
Хүннүчүүдийн улс | |||||||||
Хүннү | МЭӨ 209– МЭ 93/МЭ 156? |
4,030,000 км2 (МЭӨ 176)[2] |
![]() |
Луут хот, (Лунчень) Орхон голын эрэг |
![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Юэбань | 160–490 | ![]() | |||||||
Түрүү Жао (Түрүү Хан) |
304–329 | 2,000,000 км2 ( МЭ 316)[3] |
Лиши (304-305) Liting (305-308) Пуцзы (308-309) Пинъян (309-318) Чанъань (318-329) Shanggui (329) |
![]() | |||||
Умард Лянь | 397–460 | ![]() |
Цзянькан (397-398) Чжанъе (398-412) Guzang (412-439) Жючуань (440-441) Дуньхуан (441-442) Шаньшань (442) Гаочан (442-460) |
![]() | |||||
Ся | 407–431 | Tongwan (418-427) Shanggui (427-428) Пинлян (428-430) |
![]() | ||||||
Сяньбичүүдийн улс | |||||||||
Сяньби | 93/156?–234 | ![]() |
Хангайн нуруу | ![]() ![]() ![]() ![]() | |||||
Өмнөд Лянь | 397–414 | ![]() |
Lianchuan (397-399) Лэду (399, 402-406, 410-414) Сипин (399-402) Guzang (406-410) |
![]() | |||||
Баруун Цинь | 385–431 | Yongshicheng (385-386) Wanchuan (386-388, 400, 410-412) Jincheng (388-395) |
![]() | ||||||
Түрүү Янь | 337–370 | Jicheng (337-341) Лунчэн (341-350) Jicheng (350-357) Ечэн (357-370) |
![]() | ||||||
Баруун Янь | 384–394 | Чанъань (385-386) Чжанцзы (386-394) |
![]() | ||||||
Муюн сяньбичүүдийн улс | |||||||||
Хожуу Янь | 384–409 | ![]() |
Чжуншань (386-397) Longcheng (397-409) |
![]() | |||||
Тугухунь | 284–672 | ![]() |
Fuqi | ![]() | |||||
Тобачуудын улс | |||||||||
Дай улс | 315–377 | Шэнлэ | ![]() | ||||||
Тоба улс (Тоба Вэй, Умард Вэй) |
386–535 | 2,000,000 км2 (450)[3] |
![]() |
Шэнлэ (386-398) Дай Пинчэн (398-493) Лоян (493-534) Чанъань (534-535) |
![]() | ||||
Зүүн Вэй | 534–550 | 1,000,000 км2 (550 AD)[3] |
Лоян (534) Ечэн (534-550) |
![]() | |||||
Баруун Вэй | 535–557 | 1,300,000 км2 (МЭ 557)[3] |
Чанъань | ![]() | |||||
Юйвэнь | |||||||||
Умард Жоу | 557–581 | 1,500,000 км2 (МЭ 577)[3] |
![]() |
Чанъань | ![]() | ||||
Нирун (Монгол судлаачид Нируныг Сяньбийн үеэс зааглаж бичдэг ч зарим монгол эрдэмтэд Нируныг сяньби угсааны улсын тоонд оруулдаг) | |||||||||
Нирун улс | 330–555 | 4,000,000 км2 (405 AD)[3][4] |
![]() |
Мумо хот, Орхон гол, Монголд |
![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Киданчуудын улс | |||||||||
Кидан улс (Ляо улс) |
907–1125 | 2,600,000 км2 (947)[4][5] 4,000,000 км2 (1111) |
![]() |
Шанцзин | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Зүүн Дань улс | 926–936 | ![]() | |||||||
Умард Ляо | 1122–1123 | ![]() | |||||||
Хар Кидан | 1124/ 1125–1221 |
2,500,000 км2 (1210)[4] |
![]() |
Балгасун хот | ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Зүүн Ляо | 1211–1220 | ![]() | |||||||
Хар Кидан улс | 1220-иод он–1306 | ![]() | |||||||
Татаби (Кумоси) | |||||||||
Их Си | 1123 | ![]() | |||||||
Дундад зууны монгол аймгууд | |||||||||
Хамаг Монгол | X зуун–1206 | ![]() |
![]() ![]() ![]() | ||||||
Хэрэйдийн ханлиг | X зуун–1203 | ![]() ![]() | |||||||
Мэргидийн ханлиг | XI–XII зууны дунд үе (XII зуунд дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой) |
![]() ![]() | |||||||
Найманы ханлиг | ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||||||
Татарын ханлиг | VI—X (IX – XII зууны дунд үе?) XII зуунд үед дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой |
![]() ![]() | |||||||
![]() | |||||||||
Их Монгол Улс | 1206–1271 (1368) |
33,000,000 км2[4][6] | ![]() |
Аураг орд (1206–35) Хархорум (1235–60) Даду (1260–1368) |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Юань улс | 1271-1368 | 14,000,000 км2 (1310)[5] |
![]() |
Ханбалиг (Бээжин) |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
![]() | |||||||||
Алтан Орд | 1240–1502 | 6,000,000 км2 (1310)[4] |
![]() |
Бат Сарай (1240-1260)
(1260-1502) |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Их Орд | 1466–1502 | ![]() ![]() | |||||||
![]() | |||||||||
Цагаадайн улс |
1225–1340-иод он | 3,500,000 км2 (1310)[4][5] |
![]() |
Алмалык Карши хот |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||||
Мавернахрстан | 1340-иод он–1370 | ||||||||
Моголистан | 1340–1462 | ![]() |
|||||||
Хардэл улс | 1383–1513 | Хамил, ![]() | |||||||
![]() | |||||||||
Ил Хаант Улс | 1256–1335 | 3,750,000 км2 (1310)[4][5] |
Мераге (1256–1265) Тебриз (1265–1306) Солтаниех (1306–1335) |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |||||
Чобаны улс | 1335–1357 | ![]() |
Тебриз | ![]() | |||||
Инжуйн улс | 1335–1357 | Багдад (Till 1411) Басра (1411-1432) |
![]() ![]() | ||||||
Жалайрын улс | 1335–1432 | Багдад (Till 1411) Басра (1411-1432) |
![]() ![]() | ||||||
Аргуны улс | 1479?–1599? | ![]() ![]() | |||||||
Монгол Улс | |||||||||
Монгол Улс | 1368–1691 | 5,000,000 км2 (1550)[5] |
![]() |
Шанду (1368–69) Инчан (1369–70) Хархорум (1371–88) |
|||||
Хотгойдын ханлиг (Засагт хан аймгийн харъяат) |
XVI зууны сүүлчээс XVII зууны сүүл үе | ![]() |
Монголд | ![]() ![]() | |||||
Ойрадын улсууд | |||||||||
Дөрвөн Ойрад | 1399–1634 | 1,000,000 км2 (XV - XVI зуун)[7] ~1,600,000 km2 (XVII зууны эх)[8] |
![]() |
![]() ![]() ![]() ![]() | |||||
Зүүнгар | 1634–1758 | ~ 3,500,000 — 4,000,000 км2 | ![]() |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | |||||
Хошуудын ханлиг | 1642?–1717 | ~1,400,000 km2 | ![]() | ||||||
Халимагийн хант улс | 1630–1771 | ![]() ![]() |
Орчин үеийн улсууд[засварлах | edit source]
Нэр | Он | Газар нутгийн хэмжээ | Газрын зураг | Нийслэл | Хамарсан газар нутаг |
---|---|---|---|---|---|
Буриадын Балагад улс |
1919–1926[9][10][11][12] | ![]() ![]() | |||
БН Ойрад-Халимаг Улс | 1930 | ![]() ![]() | |||
БН Өмнөд Монгол Улс | 1945[13] | Хятад, Өвөр Монгол | |||
![]() |
1911-1924 | ![]() |
Их Хүрээ (Улаанбаатар) |
![]() ![]() ![]() | |
![]() |
1924-1992 | Улаанбаатар | ![]() ![]() ![]() | ||
![]() |
1992–одоо үе | 1,564,115.75 km2 | ![]() |
![]() |
Автономит нутгууд[засварлах | edit source]
Орос дахь автономит нутгууд[засварлах | edit source]
Хятад дахь автономит нутгууд[засварлах | edit source]
Нэр | Он | Нийслэл | Газар нутгийн хэмжээ | Газрын зураг | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Мэнзян улс | 1936–1945 | Хаалган (Жанчхүү) |
![]() | ||||||
Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон | 1947–одоо үе | Хөх хот | 1,183,000 km2 |
![]() | |||||
Ганьсу | |||||||||
Сүбэй Монголын Автономит тойрог | ![]() | ||||||||
Хэбэй | |||||||||
Вэйчаны Манж ба Монголын автономит тойрог | |||||||||
Хармөрөн | |||||||||
Дөрвөд Монголын автономит тойрог | |||||||||
Гирин | |||||||||
Өмнөд Горлосын автономит тойрог | |||||||||
Ляонин | |||||||||
Харчин зүүн гарын Монгол автономит тойрог | |||||||||
Фушингийн Монгол автономит тойрог | |||||||||
Хөхнуур | |||||||||
Хайшигийн Монгол, Төвөдийн автономит тойрог | ![]() | ||||||||
Хэнаний Монгол автономит тойрог | |||||||||
Шинжаан | |||||||||
Баянголын Монгол автономит тойрог | Хорла | 462,700 km2 |
![]() | ||||||
Борталын Монгол автономит тойрог | Бортал | ![]() | |||||||
Ховогсайрын Монгол автономит тойрог | Ховогсайр | ![]() |
Эшлэл[засварлах | edit source]
- ↑ Инжинаш "Хөх судар"
- ↑ Claudio Cioffi-Revilla, J. Daniel Rogers, Steven P. Wilcox, & Jai Alterman, "Computing the Steppes: Data Analysis for Agent-Based Modeling of Polities in Inner Asia", Proceedings of the 104th Annual Meeting of the Amer. Pol. Sci. Assoc., Boston, Massachusetts, 8-р тал. 2008 оны 8-р сарын 28–31
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Rein Taagepera "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.", Social Science History Vol. 3, 115-138 (1979)
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). East-West Orientation of Historical Empires.Journal of World-Systems Research (University of Connecticut). 12 (no. 2): 219–229.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly 41 (3): 475–504.
- ↑ Morgan. The Mongols. p. 5.
- ↑ Казахстаны Алматы, Зүүн Казахстан мужуудын зүүн хэсгийг оролцуулан. 14-р зууны сүүлд Зүүн Казахстан мужийн зүүн хэсгийг хянаж байсан ч зарим үед Казахын Хант Улс (1465–1847), Сибирийн ханлигт шахагдан зүүн тийш ухарч байв. Гэвч Эрчис мөрний зүүн эрэг, Зайсан нуур орчмын нутгийг байнга хяналтандаа байлгасаар байжээ. 16-р зууны эхэн үед Казахын цав толгодийн нилээд хэсгийг эзэлсэн ч удалгүй алдсан байна. Энэ үед газар нутаг нь сая гаруй км² болжээ. 16-р зууны сүүл мөн 1603 онд Хотгойдын Алтан ханы хүчтэй довтолгоонд өртөн Монголоос шахагдан гарснаар газар нутаг нь багассан ч Орост цохигдон унасан Сибирийн ханлигийн нутгийн нилээд хэсэг мөн Долоон усыг эзэлжээ. Алтан хан 1623 онд ойрадуудад алагдсан байна.
- ↑ Долоон усыг бүхэлд нь цөөн хэдэн жил захирсаны дараа Казахын ханлигт эргээд алдаж багахан хэсэг нь урьдын адил ойрадын захиргаанд үлджээ.
- ↑ Бидия Дандарон
- ↑ Балагатское движение
- ↑ Теократическое движение в Хоринском ведомстве Бурятии :1919–1926 гг.
- ↑ БАЛАГАТСКОЕ ДВИЖЕНИЕ
- ↑ Даваасамбуугийн МӨРӨН "Бүгд Найрамдах Өвөр Монгол улсын учир"
Мөн үзэх[засварлах | edit source]
- Алтан ордны улсын хангууд
- Монгол овог аймгуудын жагсаалт
- Монгол хаад
- Монголын түүх
- Монголын түүхийн он дараалал
Зураг[засварлах | edit source]
Тугухунь, Умард Чжоу, Кидан үндэстэн ба Татабы, 565 AD
Дөрвөн Ойрад, Хотгойдын Алтан улс
Гьюлам де Л'Исле-гийн (1675-1726) 1706 онд хийсэн "Тартарийн газрын зураг" дээр Зүүнгарын хилийг зуржээ. Энэ зураг АНУ-н Конгрессийн номын санд хадгалагдаж байна.