Монгол улсууд

Энэхүү жагсаалт нь Монгол улсуудын жагсаалт болно.

Эрт ба дундад зууны улсууд[засварлах | кодоор засварлах]

Нэр Он Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг Нийслэл Хамарсан газар нутаг
Бида улс[1] Flag of Mongolia.svg Монгол
Сяньюнь
Жоншань МЭӨ VI–МЭӨ 296 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Хүннүчүүдийн улс
Хүннү улс МЭӨ 209–
МЭ 93/МЭ 156?
4,030,000 км2
(МЭӨ 176)[2]
Hunnu Empire.jpg Луут хот (Лунчэнь)
Орхон голын эрэг
Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Юэбань 160–490 Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Түрүү Жао
(Хань Жао)
304–329 2,000,000 км2
( МЭ 316)[3]
Лиши (304-305)
Литин (305-308)
Пуцзы (308-309)
Пинлян (309-318)
Чанань (318-329)
Шангуи (329)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Умард Лянь 397–460 China400ce.png Жанъе (397-412)
Гузань (412-439)
Гаочан (442-460)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Хэлиан Ся 407–431 Тонгван хот (418-427)
Шангуи (427-428)
Пинлян (428-430)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Сяньбичүүдийн улс
Сяньби 93/156?–234 Mongolia III.jpg Хангайн нуруу Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Өмнөд Лянь 397–414 Asia 400ad.jpg Лианчуань (397-399)
Лэду (399, 402-406, 410-414)
Сипин (399-402)
Гузань (406-410)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Баруун Цинь 385–431 Юаньчуань (385-388, 400, 410-412)
Жинчэн (388-395)
Шичэн (395-400)
Танжяо (412)
Фухан (412-431)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Түрүү Янь 337–370 Шичэн (337-341)
Лунчэн (341-350)
Жи (350-357)
Ечэн (357-370)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Баруун Янь 384–394 Чанань (385-386)
Чжанцзы (386-394)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Муюн сяньбичүүдийн улс
Хожуу Янь 384–409 Asia 400ad.jpg Чжуншань (386-397)
Лунчэн (397-409)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Тугухунь 284–672 Nirun, Tuyuhun, Yueban, Tuoba Wei.jpg Фүки хот Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Тоба сяньбичүүдийн улс
Дай улс 315–377 Шэнлэ Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Тоба улс
(Тоба Вэй, Умард Вэй)
386–535 2,000,000 км2
(450)[3]
Nirun, Tuyuhun, Yueban, Tuoba Wei.jpg Шэнлэ (386-398)
Пинчэн (398-493)
Лоян (493-534)
Чанань (534-535)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Зүүн Вэй 534–550 1,000,000 км2
(550 AD)[3]
西魏・東魏・梁.PNG Лоян (534)
Ечэн (534-550)
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Баруун Вэй 535–557 1,300,000 км2
(МЭ 557)[3]
Чанань Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Юйвэнь
Умард Жоу 557–581 1,500,000 км2
(МЭ 577)[3]
Northern and Southern Dynasties 560 CE.png Чанань Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Нирун
Нирун улс[4] 330–555 4,000,000 км2
(405 AD)[3][5]
Nirun, Tuyuhun, Yueban, Tuoba Wei.jpg Мумо хот
Монгол, Орхон гол
Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Киданчуудын улс
Хидан Улс
(Ляо улс)
907–1125 2,600,000 км2
(947)[5][6]
4,000,000 км2
(1111)
Mongolia XI.jpg Шанцзин Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of North Korea.svg Умард Солонгос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Дорнод Дань улс 926–936 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Умард Ляо 1122–1123 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Хар Хидан 1124/
1125–1221
2,500,000 км2
(1210)[5]
KaraKhitaiAD1200.png Балгасун хот Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Kyrgyzstan.svg Киргиз
Flag of Tajikistan.svg Тажикистан
Flag of Turkmenistan.svg Туркменистан
Flag of Uzbekistan.svg Узбекистан
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Зүүн Ляо 1211–1220 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Ираны Керман улс 1220-иод он–1306 Flag of Iran.svg Иран
Татаби (Кумоси)
Их Си 1123 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Дундад зууны монгол аймгууд
Хамаг Монгол X зуун–1206 Mongol Empire c.1207.png Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Хэрэйдийн ханлиг X зуун–1203 Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Мэргидийн ханлиг XI–XII зууны дунд үе
(XII зуунд дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой)
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Найманы ханлиг Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Татарын ханлиг VI—X
(IX – XII зууны дунд үе?) XII зуунд үед дотоодын зөрчлөөс шалтгаалан бутарч аймгийн холбоо болсон бололтой
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Flag of the Mongol Empire.svg Их Монгол Улс
Их Монгол Улс 1206–1271
(1368)
33,000,000 км2[5][7] Mongol dominions.jpg
MongolEmpireDivisions1300.png
Аварга (1206–35)
Хархорум (1235–60)
Даду (1260–1368)
Flag of Azerbaijan.svg Азербайжан
Flag of Armenia.svg Армен
Flag of Afghanistan (2013–2021).svg Афганистан
Flag of Belarus.svg Беларусь
Flag of Bulgaria.svg Болгар
Flag of Vietnam.svg Вьетнам
Flag of Georgia.svg Гүрж
Flag of Iraq.svg Ирак
Flag of Iran.svg Иран
Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Kyrgyzstan.svg Киргиз
Flag of Laos.svg Лаос
Flag of Lithuania.svg Литва
Flag of Moldova.svg Молдав
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Myanmar.svg Мьянмар
Flag of Russia.svg Орос
Flag of Pakistan.svg Пакистан
Flag of Poland.svg Польш
Flag of Romania.svg Румын
Flag of the United Arab Republic (1958–1971).svg Сири
Flag of South Korea.svg Өмнөд Солонгос
Flag of North Korea.svg Умард Солонгос
Flag of Tajikistan.svg Тажикистан
Flag of Turkey.svg Турк
Flag of Turkmenistan.svg Туркменистан
Flag of Uzbekistan.svg Узбекистан
Flag of Ukraine.svg Украйн
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Flag of India.svg Энэтхэг
Юань Улс 1271-1368 14,000,000 км2
(1310)[6]
Yuan Dynasty 1294.png Ханбалиг
(Бээжин)
Flag of Laos.svg Лаос
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Myanmar.svg Мьянмар
Flag of Russia.svg Орос
Flag of South Korea.svg Өмнөд Солонгос
Flag of North Korea.svg Умард Солонгос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Flag of India.svg Энэтхэг
Flag of Golden Horde-2-.svg Алтан Ордны улс
Алтан Орд 1240–1502 6,000,000 км2
(1310)[5]
Золотая орда.jpg Сарай
Бат Сарай (1240-1260)
Бэрх Сарай (1260-1502)
Flag of Azerbaijan.svg Азербайжан
Flag of Belarus.svg Беларусь
Flag of Bulgaria.svg Болгар
Flag of Georgia.svg Гүрж
Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Moldova.svg Молдав
Flag of Russia.svg Орос
Flag of Poland.svg Польш
Flag of Romania.svg Румын
Flag of Turkmenistan.svg Туркменистан
Flag of Uzbekistan.svg Узбекистан
Flag of Ukraine.svg Украйн
Их Орд 1466–1502 Flag of Russia.svg Орос
Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of the Chagatai Khanate.svg Цагаадайн улс
Цагаадайн Улс
1225–1340-иод он 3,500,000 км2
(1310)[5][6]
Chagatai Khanate map en.svg Алмалык
Карши хот
Flag of Afghanistan (2013–2021).svg Афганистан
Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Kyrgyzstan.svg Киргиз
Flag of Pakistan.svg Пакистан
Flag of Tajikistan.svg Тажикистан
Flag of Turkmenistan.svg Туркменистан
Flag of Uzbekistan.svg Узбекистан
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Flag of India.svg Энэтхэг
Мавереннахр 1340-иод он–1370 Flag of Kyrgyzstan.svg Киргиз
Flag of Tajikistan.svg Тажикистан
Flag of Uzbekistan.svg Узбекистан
Моголистан 1340–1462 Mongolia XVI.png Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Хар Дэлийн Хант Улс 1383–1513 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад (Хамил)
Flag of the Ilkhanate.svg Ил хаант улс
Ил Хаант Улс 1256–1335 3,750,000 км2
(1310)[5][6]
Ilkhanate in 1256–1353.PNG Мераге (1256–1265)
Тебриз (1265–1306)
Солтаниех (1306–1335)
Flag of Azerbaijan.svg Азербайжан
Flag of Armenia.svg Армен
Flag of Afghanistan (2013–2021).svg Афганистан
Flag of Georgia.svg Гүрж
Flag of Iraq.svg Ирак
Flag of Iran.svg Иран
Flag of Russia.svg Орос
Flag of Pakistan.svg Пакистан
Flag of Tajikistan.svg Тажикистан
Flag of Turkey.svg Турк
Flag of Turkmenistan.svg Туркменистан
Flag of the United Arab Republic (1958–1971).svg Сири
Чобаны улс 1335–1357 IranaftertheIlkhanate.png Тебриз Flag of Iran.svg Иран
Инжуйн улс 1335–1357 Багдад (1411 хүртэл)
Басра (1411-1432)
Flag of Iraq.svg Ирак
Flag of Iran.svg Иран
Жалайрын улс 1335–1432 Багдад (1411 хүртэл)
Басра (1411-1432)
Flag of Iraq.svg Ирак
Flag of Iran.svg Иран
Аргуны улс 1479?–1599? Flag of Afghanistan (2013–2021).svg Афганистан
Flag of Pakistan.svg Пакистан
Дөчин Дөрвөн хоёрын Монгол Улс
Дөчин Монгол Улс 1368–1635 5,000,000 км2
(1550)[6]
Mongolia XVI.png Шанду (1368–69)
Инчан (1369–70)
Хархорум (1371–88)

Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад

Халхын ханлиг
(Түшээт, Засагт, Сэцэн, Алтан хан)
XVI зууны сүүлчээс XVII зууны сүүл үе Mongolia XVII.png Ар Монголд Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Дөрвөн Ойрад 1399–1634 1,000,000 км2
(XV - XVI зуун)[8]
~1,600,000 km2
(XVII зууны эх)[9]
Mongolia XVI.png Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Зүүнгар 1634–1758 ~ 3,500,000 — 4,000,000 км2 Mongolia XVII.png Хулж Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Kyrgyzstan.svg Киргиз
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Хошууд 1642?–1717 ~1,400,000 km2 Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Халимаг 1630–1771 Flag of Kazakhstan.svg Казахстан
Flag of Russia.svg Орос

Орчин үеийн улсууд[засварлах | кодоор засварлах]

Нэр Он Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг Нийслэл Хамарсан газар нутаг
Буряад-Монгол Улас 1917–1920[10][11][12][13] Buryat-Mongolia.png Буриадын Хэжэнгэ аймаг Flag of Russia.svg Орос (Flag of Buryatia.svg Буриад)
БН Ойрад-Халимаг Улс 1930 Flag of Russia.svg Орос (Flag of Kalmykia.svg Халимаг)
БН Өмнөд Монгол Улс 1945[14] Хятад, Өвөр Монгол
Flag of Mongolia (1911—1921).svg Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс 1911-1924 Mongolia 1915.jpg Их Хүрээ
(Улаанбаатар)
Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of the People's Republic of China.svg Хятад
Flag of the Mongolian People's Republic (1945–1992).svg БНМАУ 1924-1992 Улаанбаатар Flag of Mongolia.svg Монгол
Flag of Russia.svg Орос
Flag of Mongolia.svg Монгол Улс 1992–одоо үе 1,564,115.75 km2 Un-mongolia.png Flag of Mongolia.svg Монгол

Автономит нутгууд[засварлах | кодоор засварлах]

Орос дахь автономит нутгууд[засварлах | кодоор засварлах]

Нэр Он Нийслэл Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг
Буриад-Монгол Улс 1917–1921 Чита
Монгол-Буриадын Өөртөө Засах Муж 1922–1923
Буриад-Монголын Өөртөө Засах Муж 1921–1923
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Буриад-Монгол Улс 1923–1958 Улаан-Үд Buryat-Mongol ASSR in 1925.jpg
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Буриад Улс 1958–1992 Russia - Buryat Republic (2008-01).svg
Бүгд Найрамдах Буриад Улс 1992-одоо үе 351,300 km2
Агийн Буриад-Монголын Үндэсний Тойрог 1937–1958 Агинское Russia - Agin-Buryat Autonomous Okrug (2008-01).svg
Агийн Буриадын Үндэсний Тойрог 1958–1977
Агийн Буриадын Өөртөө Засах Тойрог 1977–2008 9,6002
Усть-Ордын Буриад-Монголын Өөртөө Засах Тойрог 1937–1958 Усть-Ордынский RussiaUst-OrdaBuryatia2007-07.svg
Усть-Ордын Буриадын Үндэсний Тойрог 1958–1978
Усть-Ордын Буриадын Өөртөө Засах Тойрог 1978–2008 22,1382
Халимагийн Өөртөө Засах Муж 1920–1935
1957–1958
Астрахань (1928 хүртэл)
Элст
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Өөртөө Засах Халимаг Улс 1935–1943
1958–1990
Элст Russia - Republic of Kalmykia (2008-01).svg
Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Халимаг Улс 1990–1992
Бүгд Найрамдах Халимаг Улс (Халимаг-Тангч) 1992–1994
Бүгд Найрамдах Халимаг Улс 1994–одоо үе 76,100 km2

Хятад дахь автономит нутгууд[засварлах | кодоор засварлах]

Автономит нутгууд
Нэр Он Нийслэл Газар нутгийн хэмжээ Газрын зураг
Мэнзян улс 1936–1945 Хаалган
(Жанчхүү)
Mengjiang.png
Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон 1947–одоо үе Хөх хот 1,183,000 km2
Inner Mongolia in China (+all claims hatched).svg
Ганьсу
Сүбэй Монголын Автономит тойрог Location of Subei within Gansu (China).png
Хэбэй
Вэйчаны Манж ба Монголын автономит тойрог
Хармөрөн
Дөрвөд Монголын автономит тойрог
Гирин
Өмнөд Горлосын автономит тойрог
Ляонин
Харчин зүүн гарын Монгол автономит тойрог
Фушингийн Монгол автономит тойрог
Хөхнуур
Хайшигийн Монгол, Төвөдийн автономит тойрог Qinghai subdivisions - Haixi.svg
Хэнаний Монгол автономит тойрог
Шинжаан
Баянголын Монгол автономит тойрог Хорла 462,700 km2
China Xinjiang Bayingolin.svg
Борталын Монгол автономит тойрог Бортал China Xinjiang Bortala.svg
Ховогсайрын Монгол автономит тойрог Ховогсайр Location of Hoboksar within Xinjiang (China).png

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Инжинаш "Хөх судар"
  2. Claudio Cioffi-Revilla, J. Daniel Rogers, Steven P. Wilcox, & Jai Alterman, "Computing the Steppes: Data Analysis for Agent-Based Modeling of Polities in Inner Asia", Proceedings of the 104th Annual Meeting of the Amer. Pol. Sci. Assoc., Boston, Massachusetts, 8-р тал. 2008 оны 8-р сарын 28–31
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Rein Taagepera "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.", Social Science History Vol. 3, 115-138 (1979)
  4. Монгол судлаачид Нируныг Сяньбийн үеэс зааглаж бичдэг ч зарим монгол эрдэмтэд Нируныг сяньби угсааны улсын тоонд оруулдаг
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall and Peter Turchin (2006). East-West Orientation of Historical Empires.Journal of World-Systems Research (University of Connecticut). 12 (no. 2): 219–229.
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly 41 (3): 475–504.
  7. Morgan. The Mongols. p. 5.
  8. Казахстаны Алматы, Зүүн Казахстан мужуудын зүүн хэсгийг оролцуулан. 14-р зууны сүүлд Зүүн Казахстан мужийн зүүн хэсгийг хянаж байсан ч зарим үед Казахын Хант Улс (1465–1847), Сибирийн ханлигт шахагдан зүүн тийш ухарч байв. Гэвч Эрчис мөрний зүүн эрэг, Зайсан нуур орчмын нутгийг байнга хяналтандаа байлгасаар байжээ. 16-р зууны эхэн үед Казахын цав толгодийн нилээд хэсгийг эзэлсэн ч удалгүй алдсан байна. Энэ үед газар нутаг нь сая гаруй км² болжээ. 16-р зууны сүүл мөн 1603 онд Хотгойдын Алтан ханы хүчтэй довтолгоонд өртөн Монголоос шахагдан гарснаар газар нутаг нь багассан ч Орост цохигдон унасан Сибирийн ханлигийн нутгийн нилээд хэсэг мөн Долоон усыг эзэлжээ. Алтан хан 1623 онд ойрадуудад алагдсан байна.
  9. Долоон усыг бүхэлд нь цөөн хэдэн жил захирсаны дараа Казахын ханлигт эргээд алдаж багахан хэсэг нь урьдын адил ойрадын захиргаанд үлджээ.
  10. Бидия Дандарон
  11. Балагатское движение
  12. Теократическое движение в Хоринском ведомстве Бурятии :1919–1926 гг.
  13. БАЛАГАТСКОЕ ДВИЖЕНИЕ
  14. Даваасамбуугийн МӨРӨН "Бүгд Найрамдах Өвөр Монгол улсын учир"

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

Зураг[засварлах | кодоор засварлах]