Jump to content

Испани

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Испанийн Хаант Улс
Reino de España
4 бусад нэр[a]
Уриа: Plus ultra (Латин)
(Монгол: "Цааш урагшаа")
Төрийн дуулал: Marcha Real (Испани)[1]
(Монгол: "Хааны марш")
 Испани улсын байршил (хар ногоон)

– Европ (ногоон & хар саарал)
– Европын Холбоо (ногоон)

Нийслэл
ба томоохон хот
Мадрид
40°26′N 3°42′W / 40.433°N 3.700°W / 40.433; -3.700
Албан ёсны хэлИспани хэл[b]
Угсаатны бүлэг (ТГ)(2022)[3]
Шашин
(2023)[4]
Ард түмний нэршил
Төр засагНэгдмэл парламентын үндсэн хуульт хаант засаг
• Хаан
VI Филипп
Педро Санчес
Надия Кальвиньо
Хууль тогтоох байгууллагаЕрөнхий Кортес
• Дээд танхим
Сенат (Испани)
• Доод танхим
Төлөөлөгчдийн Танхим
Түүх
1 сарын 20, 1479 он
3 сарын 14, 1516 он
6 сарын 9, 1715 он
3 сарын 19, 1812 он
12 сарын 29, 1978 он
1 сарын 1, 1986 он
Газар нутаг
• Нийт
505,994[5] км2 (51)
• Усны эзлэх талбай (%)
0.89 (2015)[6]
Хүн ам
• 2023 тооцоо
48,196,693[7] (30)
• Нягтаршил
94/км2 (120)
ДНБ (ХАЧП)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $2.36 их наяд[8] (16)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $49,448[8] (37)
ДНБ (нэрлэсэн)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $1.492 их наяд[8] (15)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $31,223[8] (36)
ОТББИ (2021)  33.0[9]
дундаж
ХХИ (2021)▲ 0.905[10]
маш өндөр · 27
Мөнгөний нэгжЕвро[d] (€) (EUR)
Цагийн бүсUTC⁠±0 - +1 (БЕЦ болон ТЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)
UTC+1 - +2 (БЕЗЦ болон ТЕЗЦ)
Огнооны форматөө/сс/жжжж (МЭ)
Жолооны талбаруун
Утасны томьёо+34
ISO 3166 кодES
Домэйн нэр.es[e]
Тейде үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн

Испани (Испани: España), албан ёсоор Испанийн Хаант Улс (Испани: Reino de España) нь Иберийн хойгт, баруун өмнөд Европт орших улс юм. Испанийн эх газар нь бараг бүхлээрээ өмнөд, зүүн талаараа газар дундын тэнгистэй хиллэдэг. Маш бага зайд өмнөд талаараа Гибралтарын нуруу, хойд талаараа Франц, Андорра улс, Бискайн булан, баруун талаараа Атлантын далай, Португали улстай хил залгана. Испанийн эзэмшил газарт мөн Газар дундын тэнгис дахь Балеарын арлууд, Африкийн эрэг орчмын Атлантын далай дахь Канарын арлууд, Мароккотой хиллэх хойд Африкийн Сеута, Мелилла гэсэн хоёр автономит хотууд ч мөн ордог. Испанийн газар нутаг нь 504,030 км² бөгөөд үүгээрээ баруун Европт Францын дараа хоёрт ордог.

Мөн далайн түвшингээс 650 м өндөрт оршдог үзүүлэлтээрээ Европт Швейцарын дараа хоёрт орно.

Испани улсын Нийслэл хот нь-Мадрид хот. Испани улс 2020 оны байдлаар 47 450 795 хүн амтай байна. Албан ёсны хэл нь -испани.

Түүх

[засварлах | кодоор засварлах]

Испани нь Европт анх гоминидууд ирсэн тухай болон энэ тивийн түүхийн өмнөх үеийн байдлыг судлахад чухал ач холбогдолтой орон юм. Ромын эзэнт гүрний доор Хиспаниа нь ихэд хөгжиж, эзэнт гүрний хамгийн чухал хэсгүүдийн нэг болжээ. Харин дундад зууны үед Германы удирдлага доор орсон байна. Хожим нь Иберийн хойг бараг бүхлээрээ Мусульман шашинтнуудын удирдлага доор оржээ. Харин удаан хугацааны туршид Европын хойд хэсгийн Христийн шашинт улсууд түрж, 1492 онд Мусульмантнууд дарагдсан бөгөөд мөн үеэр олон еврейчүүд хөөгдөх, эсвэл Христийн шашинд хүчээр оруулж байв. Мөн 1492 онд Колумб Америк тивд хүрч, дэлхийн хэмжээтэй гүрний эхлэл тавигджээ. 16-17 дугаар зууны эхэн үе хүртэл Испани нь Европын хамгийн хүчирхэг гүрэн болсон боловч үргэлжилсэн олон дайн зэрэг бусад олон асуудлуудын үр дүнд хүч нөлөө нь буурсан байна. 20-р зууны дунд үед дарангуйлалд өртөж эдийн засаг нь зогсонги байдалд хүрсэн боловч сүүлд хурдацтайгаар сэргэжээ. 1978 онд Үндсэн хуульт Хаант Засгийн доор ардчилал дахин тогтох болжээ. 1986 онд Европын Холбоонд элсэж, эдийн засгийн болон соёл урлагийн сэргэн мандалттай учирчээ.[11]

Испани нь парламентын засаглалтай ардчилсан орноор байгуулагдсан Үндсэн Хуульт хаант улс бөгөөд 1986 оноос Европын холбооны гишүүн орон болжээ. Худалдан авах чадвараар тооцсон ҮНБ-р үзүүлэлтээр Испанийн эдийн засаг нь дэлхийд 11-т, Европын холбоонд 5-т орно.

Испанийн засаг захиргааны хуваарь

[засварлах | кодоор засварлах]

Испанийн томоохон хотууд.

Тэмдэглэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ Испанид бусад хэл нь Автономитын дүрмийн дагуу зарим бүс нутагт албан ёсны статустай байдаг. Эдгээр болгонд Испанийн хууль тогтоомж дахь олон улсын харилцааны Испанийн уламжлалт урт нэр ба хамгийн их хэрэглэгддэг (Испани: Reino de España, pronounced: [ˈrejno ð(e) esˈpaɲa]) дараах байдалтай байна:
  2. ↑ Испанийн үндсэн хуулийн 3-р хэсэгт төрийн албан ёсны хэл нь Кастиль хэл байхаар тогтоогдсон.[2] Зарим өөртөө засах нийгэмлэгт Каталан/Валенси, Галиси, Баск болон Окситан хэлнүүд нь (орон нутагт Аран хэл гэж нэрлэгддэг) давхар албан ёсны хэл юм. Арагон болон Астур хэлнүүд нь бүс нутгийн түвшинд тодорхой хэмжээний засгийн газрын хүлээн зөвшөөрөлтэй.
  3. ↑ Европын Холбоо (ЕХ) 1993 оноос
  4. ↑ 2002 оноос өмнө песета
  5. ↑ Европын Холбооны бусад гишүүн орнуудтай хамт .eu домэйныг мөн ашигладаг. Мөн Каталонид .cat домэйн, Галисид .gal ба Баск-улсад .eus тус тус давхар ашигладаг.

}}

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ Presidency of the Government (11 October 1997). "Real Decreto 1560/1997, de 10 de octubre, por el que se regula el Himno Nacional" (PDF). Boletín Oficial del Estado núm. 244 (испани хэлээр). Архивласан (PDF) огноо 24 September 2015.
  2. ↑ "The Spanish Constitution". Lamoncloa.gob.es. Эх хувилбараас архивласан: 25 March 2013. Татаж авсан: 26 April 2013.
  3. ↑ "Cifras de Población (CP) a 1 de julio de 2022 Estadística de Migraciones (EM). Primer semestre de 2022. Datos provisionales" (PDF). ine.es (Spanish хэлээр). Instituto Nacional de Estadística.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  4. ↑ CIS."Barómetro de Enero de 2023", 3,961 respondents. The question was "¿Cómo se define Ud. en materia religiosa: católico/a practicante, católico/a no practicante, creyente de otra religión, agnóstico/a, indiferente o no creyente, o ateo/a?".
  5. ↑ "Anuario estadístico de España 2008. 1ª parte: entorno físico y medio ambiente" (PDF). Instituto Nacional de Estadística (Spain). Архивласан (PDF) огноо 24 September 2015. Татаж авсан: 14 April 2015.
  6. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Татаж авсан: 11 October 2020.
  7. ↑ "Cifras de población. Últimos datos". ine.es (испани хэлээр). Татаж авсан: 7 July 2023.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund.
  9. ↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Татаж авсан: 7 August 2022.
  10. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.
  11. ↑ Испани

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
 Commons: Испани – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
Wiktionary
Wiktionary
 Wiktionary: Испани – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Испани&oldid=796552"-с авсан