Jump to content

Марокко

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Энэ хуудас нь Хойд Африкийн улсын тухай өгүүлнэ. Бусад утгыг, «Марокко (салаа утга)»-с харна уу.
Мароккогийн Хаант Улс
المملكة المغربية (Араб)
ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ (Стандарт Мароккогийн Бербер)
Уриа: 
الله، الوطن، الملك  (Араб)
ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ (Стандарт Мароккогийн Бербер)
Төрийн дуулал: 
النشيد الوطني  (Араб)
ⵉⵣⵍⵉ ⴰⵏⴰⵎⵓⵔ  (Стандарт Мароккогийн Бербер)
"Үндэсний Дуулал"
Африк дахь Мароккогийн байршил Хар ногоон: Маргаангүй нутаг дэвсгэр Цайвар ногоон: Баруун Сахарын нутаг дэвсгэрийг Марокко өөрийн өмнөд мужууд гэж зарлаж, эзэлсэн газар нутаг[note 1]
Африк дахь Мароккогийн байршил
Хар ногоон: Маргаангүй нутаг дэвсгэр
Цайвар ногоон: Баруун Сахарын нутаг дэвсгэрийг Марокко өөрийн өмнөд мужууд гэж зарлаж, эзэлсэн газар нутаг[note 1]
НийслэлРабат
34°02′N 6°51′W / 34.033°N 6.850°W / 34.033; -6.850
Томоохон хотКасабланка
33°32′N 7°35′W / 33.533°N 7.583°W / 33.533; -7.583
Албан ёсны хэл
Ярианы хэл
Гадаад хэл
Угсаатны бүлгүүд
(2012)[5]
Шашин
[2][6]
Ард түмний нэршилМароккочууд‎
Төр засагНэгдмэл парламентын хагас-үндсэн хуульт хаант засаг[7]
• Хаан
VI Мохаммед
Азиз Аханнуч
Хууль тогтоох байгууллагаПарламент
• Дээд танхим
Зөвлөхүүдийн танхим
• Доод танхим
Төлөөлөгчдийн танхим
Үүсгэн байгуулалт
788
• Алавитууд (одоогийн династ)
1631
3 сарын 30, 1912
4 сарын 7, 1956
Газар нутаг
• Нийт
446,300 км2
эсвэл 710,850 km2 (274,460 миль2)[a] (39 эвсэл 57)
• Усны эзлэх талбай (%)
0.056 (250 км2)
Хүн ам
• 2022 тооцоо
37,984,655[8] (39)
• 2014 тооллого
33,848,242[9]
• Нягтаршил
50.0/км2
ДНБ (ХАЧП)2022 тооцоо
• Нийт
▲ $359.671 тэрбум[10] (55)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $9,808[10] (122)
ДНБ (нэрлэсэн)2022 тооцоо
• Нийт
▲ $142.874 тэрбум[10] (60)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $3,896[10] (123)
ОТББИ (2015)40.3[11]
дундаж
ХХИ (2021)▲ 0.683[12]
дундаж · 123
Мөнгөний нэгжМарокко дирхам (MAD)
Цагийн бүсUTC+1[13]
UTC+0 (during Ramadan)[14]
Жолооны талбаруун
Утасны томьёо+212
Домэйн нэр.ma
المغرب.
Вэбсайт
maroc.ma
  1. ^  446550 км²-д маргаантай нутгийг багтаагаагүй.
    710850 км²-д Мароккын засан захирч буй Баруун Сахарын нутгийг оролцуулсан. Баруун Сахарыг тусгаар тогтнох үзэлт Полисарио бүлгийнхэн Мароккынх бус, тусгаар тогтносон Бүгд Найрамдах Ардчилсан Сахарын Араб Улс гэж зарлан тунхагладаг юм. Марокко мөн Сеута болон Мелильяг нэхэмжилдэг, ба 22.8 км2-аар газар нутгийг нэмж байна.

Мароккогийн Хаант Улс ([المملكة المغربية‎‎ аль-Мамля́ка аль-Магриби́я] Error: {{Lang-xx}}: text has italic markup (help); "аль-Мáгриб" гэдэг нь «өрнөд» гэх утга) гэж Африкийн баруун хойд эрэг, өрнөд умард Африкт орших улс юм. 32 сая орчим хүн амтай, 447,000 орчим км2 газар нутагтай улс юм. Нийслэл нь Рабат, харин хамгийн том хот нь Касабланка болно. Атлантын далай, Гибралтарын хоолой, Газар дундын тэнгисийн эрэгт оршино. Зүүн талаараа Алжир, хойд талаараа Испани (усан хилээс гадна Испанийн 2 бяцхан автономит хот болох Сеута, Мелильятай газраар хиллэдэг), болон өөрийн эзэмшилд байлгадаг Баруун Сахарын нутгаар дамжин өмнө талаараа Мавритан улстай хиллэнэ.[15]

Марокко нь Африк тивд оршдог боловч Африкийн Холбооны гишүүн бус цорын ганц орон бөгөөд тус холбоонд элсэн орох сонирхолгүй. Гэхдээ тус улс нь Арабын Барилдлага, Арабын Магрибийн Холбоо, Франкофони, Исламын Шашинт Улсуудын Байгууллага, Газар Дундын Тэнгисийн Уулзалтын бүлэг, 77-гийн бүлэгт гишүүнээр элсээд байгаа.

Түүх

[засварлах | кодоор засварлах]

Марокко нь Атлантын далай, Газар дундын тэнгис дэх газарзүйн байршлаараа олон арван жилийн туршид бий болсон урт түүхтэй. Финикчүүд энэ газрыг хамгийн түрүүнд захирч байсан ч Ром, Вестгот, Вандал, Византийн Грекчүүд мөн үүнийг захирч байжээ. МЭӨ VII зуунд Арабын ард түмэн тус бүс нутагт нэвтэрч, тэдний соёл иргэншил, түүнчлэн Исламын шашин цэцэглэн хөгжсөн.

Алтан ордны улсын түүхийн талаарх судалгаанд чухал байр суурь эзлэх нэгэн эрхэм бол алдарт жуулчин Ибн Баттута юм. Тэрээр Алтан ордны улсаас гадна Юан гүрний түүхийн судалгаанд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан билээ. Алдарт жуулчин, худалдаачин Ибн Баттута 1304 оны хоёрдугаар сарын 25 нд өнөөгийн Марокко улсын Танжер хэмээх боомт хотод шейх Абдаллах аль Лаватийн гэр бүлд төржээ. Түүний гэр бүл тухайн үеийн жирийн л нэг дундаж давхаргын айл байжээ. 1347 онд Ибн Баттута Монголын Юан гүрний зүг аян замын жолоогоо залсан юм.[16]

Мароккогийн Алавит гүрэн (18-р зуун).

15-р зуунд Португаличууд Мароккогийн Атлантын далайн эргийг захирч байв. 1800-аад он гэхэд Европын бусад хэд хэдэн улс энэ бүс нутгийг стратегийн байрлалаас нь болж сонирхож байв. Франц бол эдгээрийн эхнийх нь байсан бөгөөд 1904 онд Их Британи Марокког Францын нөлөөний нэг хэсэг гэж албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн. 1906 онд Алжесирасын бага хурлаар Мароккод Франц, Испанийн цагдаагийн үүргийг тогтоож, улмаар 1912 онд Фесийн гэрээгээр Марокко Францын протекторат болжээ.

Дэлхийн 2-р дайн дууссаны дараа Мароккочууд тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэж эхэлсэн бөгөөд 1944 онд тусгаар тогтнолын төлөөх хөдөлгөөнийг удирдан чиглүүлэх зорилгоор Истиклал буюу Тусгаар тогтнолын намыг байгуулжээ. АНУ-ын Төрийн департаментын мэдээлснээр 1953 онд алдартай Султан V Мохаммед Францад цөллөгджээ. Түүнийг Мохаммед Бен Аарафа сольсон нь Мароккочуудыг тусгаар тогтнолын төлөө улам хүчтэй түлхэхэд хүргэв. 1955 онд Мохаммед V Мароккод буцаж ирэх боломжтой болж, 1956 оны 3-р сарын 2-нд тус улс тусгаар тогтнолоо олж авав.

Тусгаар тогтнолоо олж авсныхаа дараа 1956, 1958 онд Испанийн мэдэлд байсан зарим бүс нутгийг хяналтандаа авснаар Марокко өсөж, 1969 онд Испанийн өмнөд хэсэгт орших Ифни анклавыг хяналтандаа авснаар Марокко дахин өргөжин тэлжээ. Эцэст нь Марокко 1975 онд Испаничуудыг хөөн зайлуулахын тулд Мавританитай холбоотон болж Баруун Сахарын ихэнх хэсгийг эзэлжээ. Гэсэн хэдий ч Испани өнөөдөр Мароккогийн хойд хэсэгт орших далайн эргийн хоёр анклав болох Сеута, Мелилья хотыг хяналтандаа байлгасаар байна.[17]

Газар зүй

[засварлах | кодоор засварлах]

Марокко нь газарзүйн байрлалын хувьд Хойд Африкт Атлантын далай ба Газар дундын тэнгисийн дагуу байрладаг. Энэ нь Алжир, Баруун Сахартай хиллэдэг. Энэ нь Испанийн нэг хэсэг гэж тооцогддог Сеута, Мелилла гэсэн хоёр анклавтай хиллэдэг хэвээр байна. Мароккогийн газарзүйн байрлал нь хойд эрэг, дотоод бүсүүд нь уулархаг, харин эрэг нь тус улсын газар тариалангийн ихэнх хэсэг нь явагддаг үржил шимт тэгш талтай байдаг тул газарзүйн байрлал өөр өөр байдаг. Мөн Мароккогийн уулархаг газруудын хооронд тасалдсан хөндийнүүд байдаг. Мороккогийн хамгийн өндөр цэг нь 13,665 фут (4,165 м) хүртэл өргөгдсөн Жебел Тоубкал бөгөөд хамгийн нам цэг нь далайн түвшнээс доош -193 фут (-59 м) -д орших Себха Тах юм.[18]

Мароккогийн уур амьсгал нь газарзүйн байршилтай адил өөр өөр байдаг. Далайн эрэг дагуу энэ нь дулаан, хуурай зун, зөөлөн өвөлтэй Газар дундын тэнгис юм. Нутгаас хол байх тусам уур амьсгал эрс тэс, Сахарын цөлд ойртох тусам халуун, эрс тэс болно. Жишээлбэл, Мароккогийн нийслэл Рабат нь далайн эрэг дээр байрладаг бөгөөд 1-р сарын дундаж температур 46 хэм (8˚C), 7-р сарын дундаж температур 82 хэм (28˚C) байдаг. Үүний эсрэгээр, эх газраас хол орших Марракеш 7-р сарын дундаж температур 98 хэм (37˚C), 1-р сарын дундаж температур 43 хэм (6˚C) байна.[18]

  • Атласын нуруу
    Атласын нуруу
  • Сахарын эрэг
    Сахарын эрэг
  • Далайн эргийн хот
    Далайн эргийн хот

Улс төр

[засварлах | кодоор засварлах]

Төр засаг

[засварлах | кодоор засварлах]

Өнөөдөр Мароккогийн засгийн газрыг үндсэн хуульт хаант засаглал гэж үздэг. Энэ нь төрийн тэргүүн (хаан гүйцэтгэдэг албан тушаал), засгийн газрын тэргүүн (ерөнхий сайд) бүхий гүйцэтгэх засаглалтай. Марокко нь мөн хууль тогтоох салбар болох Зөвлөхүүдийн танхим, Төлөөлөгчдийн танхимаас бүрдсэн хоёр танхимтай парламенттай. Мароккогийн засгийн газрын шүүхийн салбар нь Дээд шүүхээс бүрддэг. Марокко нь орон нутгийн засаг захиргааны хувьд 12 нутагт хуваагддаг бөгөөд Исламын хууль, түүнчлэн Франц, Испанийн хууль тогтоомжид суурилсан хууль эрх зүйн тогтолцоотой.

Орон нутаг

[засварлах | кодоор засварлах]

Марокко нь Баруун Сахар орон дэвсгэрийг оруулаад 12 нутагтай. АНУ тэргүүтэй олон арван улсууд Мароккогийн Сахарын мужуудын бүрэн эрхийг хүлээн зөвшөөрсөн.[19]

Эдийн засаг

[засварлах | кодоор засварлах]

Саяхан Марокко улс эдийн засгийн бодлогодоо хэд хэдэн өөрчлөлт хийсэн нь илүү тогтвортой болж, өсөх боломжийг олгосон. Одоогоор үйлчилгээ, аж үйлдвэрийн салбараа хөгжүүлэхээр ажиллаж байна. Өнөөдөр Мароккогийн гол салбарууд нь фосфатын чулуулаг олборлох, боловсруулах, хүнсний боловсруулалт, арьс ширэн эдлэл хийх, нэхмэл эдлэл, барилга, эрчим хүч, аялал жуулчлал юм. Аялал жуулчлал нь тус улсын томоохон салбар учраас үйлчилгээний салбар ч мөн адил. Үүнээс гадна хөдөө аж ахуй нь Мароккогийн эдийн засагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд энэ салбарын гол бүтээгдэхүүн нь арвай, улаан буудай, цитрус, усан үзэм, хүнсний ногоо, чидун, мал аж ахуй, дарс юм.[18]

Тэмдэглэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ НҮБ-ын MINURSO-ийн удирдлага дор статусын асуудлыг шийдвэрлэнэ[1]
  2. ↑ Марокко дахь франц хэл нь албан ёсны статусгүй хэдий ч төрийн албан ёсны баримт бичиг, бизнесийн хүрээнийхэнд ашиглагддаг: "Франц хэл (ихэнхдээ бизнес, засгийн газар, дипломат харилцааны хэл) ..."[2][3]

Эх сурвалж

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ "MANDATE". UNITED NATIONS. 26 October 2016.
  2. ↑ 2.0 2.1 "Morocco". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 12 January 2022.
  3. ↑ "Présentation du Maroc" (франц хэлээр). Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères.
  4. ↑ Hyde, Martin (October 1994). "The teaching of English in Morocco: the place of culture". ELT Journal. 48 (4): 295–305. doi:10.1093/elt/48.4.295.
  5. ↑ The Report: Morocco 2012 (англи хэлээр). Oxford Business Group. 2012. ISBN 978-1-907065-54-5.
  6. ↑ "Regional Profiles: Morocco". The Association of Religion Data Archives. World Religion Database.
  7. ↑ Constitution of the Kingdom of Morocco (англи хэлээр). Translated by Ruchti, Jefri J. Getzville: William S. Hein & Co., Inc. 2012. First published in the Official Bulletin on July 30, 2011
  8. ↑ "Horloge de la population" (франц хэлээр). HCP. 2022. Archived from the original on 20 Тавдугаар сар 2023. Татаж авсан: 18 December 2022.
  9. ↑ "Résultats RGPH 2014" (франц хэлээр). HCP. 2014. Archived from the original on 9 May 2020. Татаж авсан: 17 October 2019.
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 "World Economic Outlook Database: October 2022 Edition". International Monetary Fund.
  11. ↑ Africa's Development Dynamics 2018:Growth, Jobs and Inequalities. AUC/OECD. 2018. p. 179. Татаж авсан: 18 December 2020.
  12. ↑ Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 September 2022. pp. 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Архивласан (PDF) огноо 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.
  13. ↑ "Décret royal n° 455-67 du 23 safar 1387 (2 juin 1967) portant loi relatif à l'heure légale". Bulletin Officiel du Royaume du Maroc (2854) – via Banque de Données Juridiques.
  14. ↑ "Changements d'heure pour ramadan, quels impacts ?". TelQuel (франц хэлээр). Татаж авсан: 2023-01-13.
  15. ↑ "Баруун Сахарын зөрчил" өгүүллийг үзнэ үү.
  16. ↑ ТҮҮХ: Домогт аянчин ИБН БАТТУТА гэж хэн байв trends.mn 2016
  17. ↑ The Sahara conflict: Origins and realities of a regional dispute (Memento 1. Тавдугаар сар 2023 цахим архивт) Embassy of The Kingdom of Morocco in Japan. 2018
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 Мароккогийн газарзүй Greelane.
  19. ↑ Марокко, АНУ, Израиль хамтарсан тунхаглал батлав МОНЦАМЭ. 2020
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Марокко&oldid=797907"-с авсан