Алт

Алт,  ₇₉Au

Ерөнхий шинж чанарууд
Нэр, тэмдэг	Алт, Au
Гадаад байдал	металлын шар
Англи дуудлага	/ˈɡoʊld/ GOHLD
Алт-ийн үелэх систем дэх байрлал
Ag ↑ Au ↓ Rg цагаан алт ← Алт → мөнгөн ус
Цэнэгийн тоо (Z)	79
Атом масс (±) (Ar)	196.966569(5)
Элементийн ангилал	шилжилтийн металл
Бүлэг, блок	бүлэг 11, d-блок
Үе	үе 6
Электрон бүтэц	[Xe] 4f14 5d10 6s1
давхарга бүрт	2, 8, 18, 32, 18, 1
Физик шинж чанарууд
Төлөв	хатуу
Хайлах температур	1337.33 K ​(1064.18 °C, ​1947.52 °F)
Буцлах температур	3243 K ​(2970 °C, ​5378 °F)
Нягт т.т.	19.30 г/см3
шингэн үед,х.т.	17.31 г/см3
Хайлах энтальп	12.55 Ж/моль
Уурших энтальп	342 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт	25.418 Ж/(моль·K)
Уурын даралт P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1646 1814 2021 2281 2620 3078
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг	5, 3, 2, 1, −1, −2, −3 ​(амфотер исэл)
Цахилгаан сөрөг чанар	Полингийн шаталбар: 2.54
Ионжилтын энерги	1 дэх: 890.1 кЖ/моль 2 дахь: 1980 кЖ/моль
Атомын радиус	эмпирик: 144 пм
Ковалент радиус	136±6 pm
Ван дер Ваальсийн радиус	166 pm
Бусад
Талст бүтэц	​тал-төвтэй куб (ттк)
Дууны хурд нарийн савх	2030 m/s (т.т.)
Дулааны тэлэлт	14.2 µm/(m·K) ( 25 °C-д)
Дулаан дамжуулалт	318 W/(m·K)
Цахилгаан эсэргүүцэл	22.14 nΩ·m ( 20 °C-д)
Соронзон чанар	дисоронзон
Бат бөхийн хязгаар	120 MPa
Юнгийн модуль	79 GPa
Хөдөлгөх модуль	27 GPa
Эзлэхүүний модуль	180 GPa
Пуассоны коэффициент	0.4
Моосын хатуулаг	2.5
Викерсийн хатуулаг	188–216 MPa
Бринеллийн хатуулаг	188–245 MPa
CAS дугаар	7440-57-5
Түүх
Нэрийн үүсэл	Латиний [aurum] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help), алт гэсэн үг
Нээсэн	Ойрх Дорнодод (МЭӨ 6000 оноос өмнө)
Хамгийн тогвортой изотопууд
изо БДТ ХЗҮ ЗТ ЗЭ (MeV) ЗБ 195Au син 186.10 хоног ε 0.227 195Pt 196Au син 6.183 хоног ε 1.506 196Pt β− 0.686 196Hg 197Au 100% 197Au нь 118 нейтронтой үед тогтвортой 198Au син 2.69517 хоног β− 1.372 198Hg 199Au син 3.169 хоног β− 0.453 199Hg

Алт нь Au гэж тэмдэглэгддэг, атомын дугаар нь 79, нэгэн төрлийн химийн элемент юм. Аurum буюу Үүрийн туяа гэсэн утгатай Латин үгнээс гаралтай. Алт нь байгаль дээр цэврээр (дангаараа) орших ба хувийн жин ихтэй (хүнд), зөөлөн, гялалзсан шар өнгөтэй металл юм Байгальд маш ховор тохиолдолд 6; 8;12; ханатай талст хэлбэрээр оршдог. Ихэнхдээ байгальд нунтаг тоос, үйрмэг, нимгэн хуудас, нарийн үслэг төрхтэйгээр газрын давхаргад судал, бусад металл болон чулуулагтай холимог хадан тогтцын хэлбэртэйгээр1,1•10³ppm нягтралтайгаар оршдог. Цул хадан болон хавтан хэлбэрээр хэзээ ч оршдоггүй гэж үздэг. Алт нь уян хатан, давтагдах, сунгагдах, цутгагдах өвөрмөц чанартай бөгөөд дулаан цахилгааны маш сайн дамжуулдаг. Атмосферийн нөлөөнд тэсвэртэй, бараг бүх төрлийн хүчлийн үйлчлэлд тэсвэртэй онцгой шинж чанартай металл юм. Алт озонтой давсны хүчилд урвалд орон Au₂ нэгдлийг үүсгэх ба цианы уусмалд задарч Au₄ нэгдлийг үүсгэдэг учир алтыг ялган авахад цианы хүчлийг хэрэглэх тохиолдол байдаг.

Алт нь хүн төрөлхтний хамгийн их үнэлдэг гол металлын нэг бөгөөд Аurum буюу Үүрийн туяа гэсэн утгатай Латин үгнээс гаралтай. Алт нь байгаль дээр цэврээр (дангаараа) оршихоос гадна калаварит сивьванит , нагиагит зэрэгл теллурт нэгдэлд 6-39 хувийн агуулгатай байна. Алт нь хувийн жин ихтэй (хүнд), зөөлөн, гялалзсан шар өнгөтэй металл юм. Ихэнхдээ байгальд нунтаг тоос, үйрмэг, нимгэн хуудас, нарийн үслэг төрхтэйгээр газрын давхаргад судал, бусад металл болон чулуулагтай холимог хадан тогтцын хэлбэртэйгээр оршдог. Цул хадан болон хавтан хэлбэрээр хэзээ ч оршдоггүй гэж үздэг. Алт нь уян хатан, давтагдах, сунгагдах, цутгагдах өвөрмөц чанартай бөгөөд дулаан цахилгааны маш сайн дамжуулдаг. Атмосферийн нөлөөнд тэсвэртэй, бараг бүх төрлийн хүчлийн үйлчлэлд тэсвэртэй онцгой шинж чанартай металл юм. Алтны хамгийн онцгой чанар нь ус болоод агаарын нөлөөнд автаггүй явдал юм. Монголчууд эрт дээр vеэс алтаар гангарч ирсэн ард тvмэн бөгөөд Бvр Хvннvгийн vеэс алтаар маш нарийн донж хийцтэй эдлэл хийж хэрэглэж байсныг Эрдэмтэд тогтоосон байна. Алтыг бас Дорно дахины анагаах ухааны салбарт олон зууны тэртээгээс ашиглаж ирсэн гэсэн баримт буй. Цэвэр алт нь ихэнхи тохиолдолд 30-50 % ийн мөнгөний хольцтой байдаг . Үүнээс гадна түүний найрлагад зэс төмөр зэрэг зарим эрдэс бага хэмжээтэй байдаг. Алт нь голдуу өрөл , ялтас , утас , мөн ховорхон тохиолдолд талст хэлбэртэй , шар өнгөтэй байдаг бөгөөд мөнгө агуулсан алт нь илүү тунгалаг өнгөтэй байдаг бол зэс агуулсан алт нь улаавтар туяатай байдаг. Алт нь голдуу гидротермаль гаралтай цахирын судал , пегматит , скарн болон зэс турихан цагаан , хүнцэл болон холимог металлын хүдэрт оршдог байна. Хүн төрөлхөтөн алтны Шороон ба Үндсэн ордоос 1800000 тн гаруй олт олборлосон гэж үздэг бөгөөд Алтны хам гол нөөц Далай буюу Тэнгисийн усанд 1 тэрбум тонн буюу 1шоо метр усанд 3-5мг алт байдаг гэж үздэг байна. Гэхдээ одоог хүртэл Далайгаас алтыг олборлох аргыг нээж илрүүлээгүй байна. Олон улсын стандартаар бол 1000 кг хvдэрт 0.5 гр алт агуулагдаж байвал эдийн засгийн хувьд vр ашигтайд тооцогддог юм байна. Гэхдээ ил уурхайнуудын хувьд ийм хэмжээний хvдэрт ихэвчлэн 1-5 гр алт агуулагддаг. Энэ агууламж бvр 30 гр хүрсэн үе бас тохиолдсон байна. Алтны 100 тонноос дээш нөөцтэй үндсэн ордыг их том , 50-100 тонныхыг том , 10-50 хүртэл тонныхыг дунд , 10 тонныхыг жижиг ордод тооцох ба 1тонноос бага нөөцтэй ордыг жижиг орд гэж нэрлэнэ.

Алтны үндсэн ордоос алтны зэрэгцээгээр ашигтай тохиолдолд мөнгө , теллур , висмут , хүнцэл зэргийг олборлодог болно. Алтны зарим шороон орд нь Доржпалам , уулын болор , цагаан алт , титаны бүлгийн эрдэс агуулдаг . Алтны хатуулаг нь 2-3 , нягтрал нь хольцоосоо хамаарах ба цэвэр алтных 19,3 байдаг байна. Цэвэр алтны агуулгыг сорьц гэх бөгөөд хэрэв алтны сорьц 900 гэвэл тэр нь түүний найрлагад цэвэр алт 90% байна гэж үзнэ.

Алтны нөөц өсгөх нэн чухал хүчин зүйл нь санхүүжилтийн эх үүсвэр бөгөөд үүнд хувийн хэвшлийн аж ахуй нэгжүүдийн оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт нөлөөлдөг болно. Геологийн хайгуулын ажлаар алтны нөөцийн хувьд ирээдүй багатай гэж үзсэн талбайд хувийн хэвшлийнхэн өөрийн хөрөнгөөр хайгуул хийн олборлох боломжит нөөц олон олборлолтын хэмжээг нэмэгдүүлдэг байна. Алтны ордуудын нөөцийн хэмжээ , уул техникийн нөхцөл , ашиглалтын хүчин чадлаар нь бүлэглэж тээврийн иж бүрдэл хослол , технологийн схемийг сонгон авч зураг төсөл туршилтын олон хувилбараар боловсруулж уг ажлыг агент лаг болон хяналтын байгуулагууд эцэслэн хянаж зөвшөөрөлцсөний үндсэн дээр хэрэгжүүлдэг .

Алтны үндсэн ордын хүдрээс алт ялган авах оновчтой технологийг сонгон авах явдал нь хүдэр дэхь бодисын найрлага , алт агуулсан эрдсүүдийн шинж чанар технологийн ажиллагааг хүндрүүлэх нөлөөтэй хольцууд байгаа эсэх зэрэг олон хүчин зүйлээс хамаардаг ба хүдрийг урьдчилан бэлгэх баяжуулах металлурги химийн боловсруулалт зэрэг үндсэн ажиллагааг бүрдүүлдэг . Алтны үйлдвэрлэл өндөр хөгжсөн орнуудад алтны үндсэн нөөц нь ихэвчлэн үндсэн ордод 80% , шороон ордод 2 % , үдсэн нь дагалдах хэлбэрээр олборлогдсон алтанд ноогддог байна. Манай улсын хувьд алт олборлолт нь өөрийн гэсэн онцлог давуу талтай . Одоогоор ашиглаж буй ордууд нь хөрөнгө оруулалт бага харьцангуй хялбар технологи шаарддаг ба алт олборлолтын өөрийн өртөг нь харьцангуй бага байгаагаараа онцлогтой .

Шинж чанар

Алт нь гайхамшигтай уян чанартай. Түүнийг моноатомт утас болгож болох ба ингэж сунасныхаа дараа тасартлаа хоёр дахин сунадаг.

Алт нь бүх металлууд дотроос хамгийн уян чанартай нь ба нэг грамм нь 1 квадрат метр талбай бүхий хавтанг үүсгэж чаддаг. Алтан ялтасыг тунгалаг болтол нь нимгэлэн давтаж болдог. Түүний нэвтрүүлэх өнгө нь ногоон-цэнхэр байдаг. Учир нь, алт шар ба улаан өнгийг хүчтэйгээр ойлгодог. Ийм хагас тунгалаг ялтас хэт улаан туяаг мөн хүчтэй ойлгодог нь, түүнийг дулаан тэсвэртэй хувцасны шилний хэт улаан туяаны хаалт болон сансрын хувцасны шилний нарнаас хамгаалах хаалт болгон ашиглагдах боломжийг олгодог. Алт нь дулааны болон цахилгааны сайн дамжуулагчаас гадна, хэт улаан цацрагийг хүчтэй ойлгогч

Алтны нягт нь 19.3 g/cm³. Харьцуулхад, хар тугалганых 11.34 g/cm³ бол, хамгийн өндөр нягттай элемент болох осмигийнх 22.588 ± 0.015 g/cm³ юм.

Хими

Алтны(III) хлоридын усан уусмал

Алт нь хэдийгээр, тогтвортой металлуудын хамгийн тогтвортой нь ч гэсэн олон янзын нэгдлүүдийг үүсгэдэг. Алтны, түүний нэгдэл дахь исэлдэлтийн зэрэг -1-с +5 хооронд хэлбэлздэг ба химид Au(I) ба Au(III) давамгайлна. Au(I)-ийг, алтны ион агуулсан нэгдэл гэж нэрлэх бөгөөд тиоэфирүүд, тиолатууд ба гуравдагч фосфинүүд зэрэг хөнгөн лигандуудтай холбогдох өргөн тархсан исэлдэлтийн зэрэг. Au(I) нэгдлүүд ихэвчлэн шугаман байдаг. Тод жишээ бол, Au(CN)₂⁻ бөгөөд, энэ нь алтны уусдаг хэлбэр ба уул уурхайд ашиглагдана. AuCl гэх мэт, алтны бинар галогенидууд нь, зигзаг полимер хэлхээг бий болгох ба энэ нь шугаман координацийг мөн илэрхийлнэ. Алтан дээр суурилсан дийлэнхи эмийн бэлдмэлүүд нь Au(I)-ийн уламжлалууд юм.

Au(III) нь ердийн исэлдэлтийн зэрэг ба алтны(III) хлорид (Au₂Cl₆) байдлаар илэрнэ. Au(III) комплекс дахь алтны атомын төв нь бусад d⁸ нэгдлүүдтэй адил, ихэвчлэн дөрвөлжин хавтгай геометртэй ба химийн холбоо нь ковалент ба ионы холбооны шинж тэмдэгүүдийг аль алийг нь агуулна.

Алт нь хүчилтөрөгчтэй ямар ч температурт урвалд ордоггүй; озонтой мөн адил.

Зарим чөлөөт галогенүүд алттай урвалд орно. Улайстал халаасан үед алт нь фторын довтолгоонд нэрвэгдэж алтны(III) фторидыг үүсгэнэ. Нунтаг алт 180 °C-д хлортой урвалд орж AuCl₃-ыг үүсгэнэ. Алт 140 °C-д бромтой урвалд орж алтны(III) бромидыг үүсгэх бол, иодтой маш удаан урвалд орж моноиодидыг үүсгэнэ.

Алт нь тасалгааны температурт мөнгөн усанд хялбар уусаж амальгамыг үүсгэнэ. Өндөр температурт олон металлуудтай хайлшийг үүсгэнэ. Хайлшийг алтны хатуулаг болон бусад металлургийн шинж чанаруудыг сайжруулах замаар хайлах температурыг хянах эсвэл ер бусын өнгийг гарган авахад ашиглаж болох юм.

Алт нь кали, рубиди, цези эсвэл тетраметиламмонийтэй урвалд орж, Au⁻ ионыг агуулах, харгалзах ауридын давсуудыг уусгэнэ. Эдгээрийн, хамгийн алдартай нь цезийн аурид юм.

Алт нь ихэнхи хүчлүүдийн нөлөөлөлд автдаггүй. Тэрээр, хайлуурын, давсны, бромт устөрөгчийн, иодот устөрөгчийн, хүхрийн, азотын хүчлүүдтэй урвалд ордоггүй. Алт нь, азотын ба давсны хүчлүүдийн холимог болох хаан дарсанд, мөн селений хүчилд уусдаг. Хаан дарс нь 1:3 харьцаатай азотын болон давсны хүчлийн уусмал ба алтыг уусгана. Азотын хүчил нь металлыг +3 ион болгон исэлдүүлэх боловч, маш бага хэмжээтэйг исэлдүүлэх ба энэ нь урвалын химийн тэнцвэрээс хамааран цэвэр хүчил дотор илэрдэггүй. Гэсэн хэдий ч, ионууд нь давсны хүчлээр AuCl₄⁻ ион эсвэл хлорталтны хүчил үүсгэгдэн тэнцвэрээс зайлуулагдаж, цаашид дахин исэлдэх боломжийг дагуулдаг.

Алт нь дийлэнхи сууриудын нөлөөнд мөн автдаггүй. Тэрээр, усмал, хатуу ба хайлсан натрийн эсвэл калийн гидроксидтой аль алинтай нь урвалд ордоггүй. Алт нь натрийн эсвэл калийн цианидтай, шүлтлэг орчинд, хүчилтөрөгчтэй үед уусдаг комплексийг үүсгэнэ.

Алтны ердийн исэлдэтийн зэрэг +1 (алтлаг нэгдлүүд) ба +3 (алтны нэгдлүүд) юм. Уусмал дахь алтны ионууд нь өөр ямар ч хамаангүй металлыг ангижруулагч байдлаар нэмхэд, металл байдлаар хялбар ангижран тунана. Нэмсэн металл нь исэлдэн уусаж, алтыг уусмалаас хатуу тунадас үүсгэн ялгарах боломжийг олгоно.

Орчин цагийн хэрэглээ

Алт нь хүн төрөлхтний түүхийн туршид, үнэт металл гэж тооцогдон арилжааны хэрэгсэл, хадгаламж, гоёл чимэглэлд өргөн хэрэглэгдсээр ирсэн ба орчин үед шүдний эмнэлэг, электроникийн салбарт их хэмжээгээр ашиглагдаж байна. Нянгийн эсрэг үйлчилгээ үзүүлдэг учир эмнэлэгт өргөн хэрэглэсээр ирсэн. Алт нь янз бүрийн металлтай холилдох чадвар маш өндөр бөгөөд энэ чанарыг нь ашиглан төрөл бүрийн үнэт хайлшийн үндсэн эд болгон хэрэглэдэг юм. Алтыг гоёл чимэглэлээс эхлэн пуужин , цөмийн тогоо , нисэх онгоц , холбоо харилцааны техник хэрэгсэл , хими , анагаах ухааны салбар , фото зургийн үйлдвэр , зэрэг олон төрлийн салбарт өргөнөөр хэрэглэж байна.

Гоёл чимэглэл

Цэвэр алтны (24 карат) зөөлөн байдлын улмаас үүнийг ихэвчлэн үнэт эдлэлд ашиглахын тулд бусад металлуудтай хайлуулдаг. Энэ нь алтыг илүү хатуу, уян хатан болгож, хайлах температурыг нь өөрчлөх, өнгө болон бусад шинж чанаруудыг сайжруулдаг. Доогуур караттай сплавууд, ихэвчлэн 22 карат, 18 карат, 14 карат болон 10 карат нь зэс, мөнгө, паллади эсвэл бусад үнэт бус металлуудыг их хэмжээгээр агуулдаг. Никель хортой тул Европын хууль тогтоомжоор никелийн цагаан алтаас ялгаруулдаг.[26] Паллади-алтны сплавууд нь никельтэй сплаваас илүү үнэтэй байдаг. Өндөр караттай цагаан алтны сплавууд нь цэвэр мөнгө эсвэл стерлинговоос илүү зэврэлтэнд тэсвэртэй байдаг. Mокүмэ-гайн Японы урлал нь давхарлаж будсан алтан сплавуудын өнгөний ялгааг ашиглан модны үржилттэй адил гоёл чимэглэлийн нөлөө үзүүлдэг.

2014 он гэхэд алтан үнэт эдлэлийн салбар алтны үнийн бууралтыг үл харгалзан өсч байв. Дэлхийн алтан зөвлөлийн тайланд дурдсанаар 2014 оны эхний улиралд эрэлт 23.7 тэрбум доллараар нэмэгдсэн байна.

Алтан гагнаас нь алтан үнэт эдлэлийн хэсгүүдийг өндөр температурт хатуу гагнуур эсвэл гагнаасны аргаар холбоход ашиглагддаг. Хэрэв ажил нь тодорхой чанарт нийцэх ёстой бол, алтан гагнаасны сплав нь ажлын нарийн байдалтай нийцэх ёстой бөгөөд сплавын формулууд нь шар болон цагаан алттай тохирох өнгө үзүүлэхээр бүтээдэг. Алтан гагнаас нь ихэвчлэн гурван температурын хайлуулах хэмжээнд үйлдвэрлэгддэг бөгөөд тэдгээрийг Хөнгөн, Дунд болон Хатуу гэж нэрлэдэг. Эхлээд өндөр температурт хайлдаг хатуу гагнаасыг, дараа нь аажмаар температур нь буурдаг гагнаасны ашиглан, үнэт эдлэлчид хэд хэдэн паясан холбоостой нарийн хийцтэй эдлэлүүдийг угсарч чаддаг. Алтыг мөн утас болгоод хатгамалд ашиглаж болно.

Түүх

Хүмүүсийн ашиглаж байсан хамгийн эртний бүртгэгдсэн металл нь алт байсан бөгөөд үүнийг үнэ төлбөргүй эсвэл "уугуул" гэж үзэж болно. Хожуу палеолитын үед ашиглагдаж байсан Испанийн агуйнуудаас бага хэмжээний байгалийн алт олдсон, в. МЭӨ 40,000.[74] Алт олдворууд Египетэд хаант улсын өмнөх үеийн эхэн үед буюу МЭӨ 5-р мянганы төгсгөл, 4-р зууны эхэн үед анх гарч ирсэн бөгөөд хайлуулах үйлдвэрлэл 4-р мянганы явцад хөгжсөн; 4-р мянганы эхэн үед Доод Месопотамийн археологид алтны олдворууд гарч ирэв.[75] Балкан дахь алтны олдворууд нь МЭӨ 4-р мянганы үеэс бий, тухайлбал Болгарын Варна нуурын ойролцоох Варна ордоноос олдсон олдворууд нь нэг эх сурвалжийн үзэж байгаагаар (La Niece 2009) алтны олдворуудын хамгийн эртний "хуучирсан" олдвор гэж үздэг.[ 65] 1990 оны байдлаар Баруун эрэг дэх МЭӨ 4-р мянганы Вади Кана агуйн оршуулгын газраас олдсон алтан олдворууд нь Левантаас хамгийн эртнийх нь байжээ.[76] Алтан малгай, Небра диск зэрэг алтан олдворууд МЭӨ 2-р мянганы Хүрэл зэвсгийн үеэс Төв Европт гарч ирсэн.

Алтны уурхайн хамгийн эртний газрын зургийг Эртний Египетийн 19-р гүрний үед (МЭӨ 1320-1200) зурсан бол алтны тухай анхны бичгээр МЭӨ 1900 оны үед 12-р гүрний үед тэмдэглэгджээ.[77] МЭӨ 2600 оны эхэн үеийн Египетийн иероглифт алтыг Митаннигийн хаан Тушратта Египетэд "шорооноос ч элбэг" гэж мэдэгдсэн байна.[78] Египет, ялангуяа Нуби улс нь түүхийн ихэнх хугацаанд алт олборлодог томоохон бүс нутаг болгох нөөцтэй байсан. Турин папирусын газрын зураг гэгддэг хамгийн эртний газрын зургуудын нэг нь Нуби дахь алтны уурхайн төлөвлөгөөг орон нутгийн геологийн шинж тэмдгүүдийн хамт харуулжээ. Анхны ажлын аргуудыг Страбон болон Диодорус Сикулус хоёрын аль алиных нь тайлбарлаж, гал асаах арга зэргийг багтаасан байдаг. Улаан тэнгисийг гатлан ​​одоогийн Саудын Арабын нутаг дэвсгэрт ч томоохон уурхайнууд байсан.

Тархалт

Холтерман ба түүний олдвор (ялгаж авсан алт нь 57 кг).

Байгаль дээр тохиолдох цул алтны жин хэдэн мг -аас хэдэн арван кг хүртэл байх аж. Одоогоор мэдэгдэж байгаа хамгийн том цул алт нь 1872 онд Австралиас олдсон Холтерманы хавтан гэгдэх олдвор бөгөөд барьцалдсан чулууныхаа хамт 1.5 м урт, 286 кг орчим юм.

Мөн Хүслийг үл мэдэгч нэртэй 66.6 кг, Хүслийн цул нэртэй 68.2 кг, Гайхамшигт Барклэй хэмээх 52.2 кг, Канадын тал нэртэй 41 кг алт олджээ.

1842 онд Уралаас олдсон Том гурвалжин нэртэй 36.22 кг алтны олдвор Оросын алмазны фондод хадгалагддаг байна. Монголын хамгийн том алтанд 1995 онд Заамарын Хайлаастын ордоос олдсон 808 гр, мөн Шарын голын шороон ордоос олдсон 351.3 гр жинтэй алт тус тус ордог.

Алтны орд газрууд тив бүрт харилцан адилгүй тархжээ. Алт ихтэй улсад Өмнөд Африк, Австрали, Орос, АНУ, Узбекстан, Канад, Перу, Индонез, Хятад зэрэг орно.

Алтны нөөц ихтэй, дэлхийн томоохон орд газрууд, түүнд түшиглэсэн уурхайнууд:

1. Йоханнесбургийн уурхай (ӨАБНУ)
2. Алган, Уралын орд, уурхай (ОХУ)
3. Калигоорлын орд, уурхай (Австрали)
4. Гуажу (Хятад)
5. Грасбергийн, Эрцбергийн орд уурхай (Индонез)

Дэлхийн хамгийн Их Нөөцтэй 10 Улс № Улсын Нэр Нөөцийн хэмжээ 1 АНУ 8133.5 ТН 2 Герман 3401.8 ТН 3 Итали 2451.8 ТН 4 Франц 2435.4 ТН 5 БНХАУ 1054.1 ТН 6 Швецарь 1040.1 ТН 7 ОХУ 851.5 ТН 8 Япон 765.2 ТН 9 Голланд 612.5 ТН 10 Энэтхэг 557.7 ТН

Монгол орон

Монгол орон нь алтаар баян оронд орох бөгөөд Баттай Бодитой Боломжтой нөөц нь нийлээд 513970 кг гэдгийг Эрдэмтэд 2010 онд тогтоож байсан байна. Европын нэгэн хэвлэлд Монголыг алтаар баян орон гэж үзэж түүнийг олон жилийн өмнө алтны их нүүргээн болж алт олборлох ажилд үй түмэн хүн оролцсон Канадын Клондейк нутагтай адилтгаж бичсэн байдаг . Монгол нь Алтны хүн амд ноогдох хайсан нөөц , олборлолтоор дэлхийд тэргүүлэх байр суурийг эзэлдэг байна. Монголчууд алтыг дээр үеэс эхлэн амьдрал аж ахуйдаа хэрэглэж ирснийг СунДуйн Жүд хэмээх 10 боть номыг 452.5 кг алт мөнгөөр хийсэн баримтаар нотолдог байна. Байгаль дээр тохиолдох цул алтны жин хэдэн мг –аас хэдэн кг хүртэл байдаг . Одоогоор мэдэгдэж байгаа хамгийн том цул алт нь 1872 онд Австралид олдсон 260кг орчим юм , Харин Монголын хамгийн Том алтанд Заамарын районы Хайлаастын ордоос олдсон 808гр жинтэй олт ордог байна.

Монгол улсын нутаг дэвсгэрт ерөнхийдөө Алтайн , нуурын , Хойд Монголын , Төв Монголын , Хангай , Хэнтийн Дорнот Монголын ба Өмнөт Монголын гэсэн металлогений 7 муж , алтны хүдэржилт агуулсан 25 металлогений бүсүүд , алтны хүдрийн болоод алт агуулсан 70 хүдрийн дүүрэг тогтоодсон байна. Алтны хүдрийн дүүргүүд нь алт агуулсан металлогений бүсүүдийн хэмжээнд ялгагдах ба эдгээр нь бие биеээсээ алтны хүдэржилт хөгжөөгүй эсвэл алтны хүдэржилтийн эрчим суларсан талбайнуудаар тусгаарлагдах ба нэг хүдрийн дүүргийн хэмжээнд голчлон нэг цаг үед үүссэн , нэг төрлийн хүдэржилт давамгайлах онцлогтой болно. Хүдрийн дүүргийн хэмжээнд зөвхөн алтны үндсэн хүдэржилт тархсан бол , алтны хүдрийн дүүрэг , алтны үндсэн болоод шижирмэг хүдэржилт тархсан бол алтны хүдэр болон шижирмэг хүдэржилтийн дүүрэг , хэрэв алт нэг цаг хугацаанд харилцан уялдаа бүхий өөр төрлийн ашигт малтмалтай хамт тархсан бол харгалзан нэрлэдэг байна. Манай орны нутагт илрүүлэгдсэн алтны орд , илрэлүүд нь үүсэж бий болсон геологийн нөхцөл хүдрийн биетийн хэлбэр дүрс агуулагч чулуулагтайгаа үүсэж буй холбоо харьцаа , эрдсийн найрлагаараа алтны ордын бүлэг , төрөл , дэд төрлүүдэд ангилагддаг . Ордын төрөл гэдэг нь үүссэн геологийн нөхцөл хүдрийн биетийн хэлбэр дүрс нь ижил үед эд төрлүүд нь эрдэслэг бүрэлдэхүүнээрээ ялгагддаг байна.

Олборлолт

Байгалийн алт

2009 он хүртэл хүн төрөлхтөн нь алтны үндсэн ба шороон ордоос 161,000 т алт олборлоод байна. Голдуу өрөл, ялтас, утас, мөн талст хэлбэртэй олддог.

Одоо үед алтны 2 төрлийн ордыг түшиглэн олборлолт хийдэг:

1. Үндсэн орд
2. Шороон орд

Үнэ

Олон улсын Алтны үнэ судлаач дийлэнх эрдэмтийн үзэж байгаагаар алтны үнэ нь '2013 онд 1900$ - 2200 $' харин 2015 он гэхэд 3300$ хүрнэ гэж үзэж байгаа бол , харин зарим судлаачдын үзэж байгаагаар алтны үнэ 2013 онд 1850$ – 1950 $ хооронд хэлбэлзнэ гэж үзэж байгаа аж , Гэвч Дэлхийн банкны гаргасан урьдчилсан мэдээллээр бол алтны үнэ 2013 - 2015 оны хооронд өсөж байгаад 2016 оноос буурах хандлагатай байгаа гэсэн мэдээг гаргасан байна.

Түүх

Алт бол аль ч улс орны хувьд хамгийн эрэлттэй металл бөгөөд үнийн хэлбэлзэл нь дэлхийн эдийн засагт хамааралтай байж чаддаг ашигт малтмал юм. Өнгөрсөн оны хоёрдугаар хагаст эхэлсэн дэлхийн эдийн засгийн тогтворгүй байдал аж үйлдвэрийн гол металуудын үнэ буурахад нөлөөлж байсан боловч алтны дундаж үнэ өнгөрсөн онд 1576 ам.доллар унц болж, 2010 оны байдалтай харьцуулахад 10%-иар өссөн байна. Алтны үнэ өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулбал дээд амжилт тогтоож байна гэж шинжээчид үзэж байсан бөгөөд 1910-1920 ам.доллар/ унци болж өссөн юм. Он гарсаар энэ тоонд мөн л өөрчлөлт орсон бөгөөд энэ оны эхний гурван сарын байдлаар 1780 ам.долларын ханштай байсан ч санхүүгийн судалгааны байгууллагууд энэ онд алт үнийн дээд хэмжээндээ очно гэж таамаглаж байгаа аж. Хэдийгээр санхүүгийн судалгааны байгууллагууд алтны үнийг ирэх онд нэлээд өндөр байхаар таамаглаж байсан ч Хятадын эдийн засгийн өсөлтийн удаашрал болон Индонези, Энэтхэг зэрэг улсуудын алт, мөнгөний худалдан авалт буурсан зэрэг шалтгаануудтй холбон үнийн хэлбэлзэлийг тайлбарлаж байгаа. Гэсэн хэдий ч алтны уурхайд олборлолт явуулдаг томоохон компаниудын 80 гаруй хувь нь ирэх онд алтны үнэ 2000 ам.доллар унц-ын ханштай байна гэж үзэж байгааг судалгаагаар тогтоосон байна.

Алтны арилжаа

Алтны стандартын үед мөнгөний системийг тус улсын алтны нөөцөөр дэмжиж байв. Их Британид дэлхийн 1-р дайн эхэлсний дараа алтан стандартыг цуцалжээ. Хорьдугаар зууны үед бусад улс орнуудын ихэнх нь Их Британийн жишээг дагаж байсан.

Гадаад холбоос

 Вики эшлэл: Gold – Эшлэл

 Commons: Gold – Викимедиа дуу дүрсний сан

Wiktionary

Wiktionary: gold – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

•  "Gold", Encyclopædia Britannica, vol. 11 (11th ed.), 1911
• Chemistry in its element podcast (MP3) from the Royal Society of Chemistry's Chemistry World: Gold www.rsc.org
• Gold at The Periodic Table of Videos (University of Nottingham)
• Getting Gold 1898 book, www.lateralscience.co.uk
• Загвар:Wayback, www.epa.gov