Jump to content

Израил

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Бусад утгыг, «Израил (салаа утга)»-с харна уу.
Израил Улс
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (Еврей)
دَوْلَة إِسْرَائِيل‎ (Араб)
Төрийн дуулал: הַתִּקְוָה (Хатиква; "Итгэл найдвар")
Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хил доторх Израилыг хар ногооноор; Израилын эзэлсэн газар нутгийг цайвар ногооноор харуулав
Нийслэл
ба томоохон хот
Иерусалим
(хэсэгчилсэн)[fn 1][fn 2]
31°47′N 35°13′E / 31.783°N 35.217°E / 31.783; 35.217
Албан ёсны хэлЕврей хэл
Зөвшөөрөгдсөн хэлАраб хэл[fn 3]
Угсаатны бүлгүүд
(2022)[11]
Ард түмний нэршилИзраилчууд‎
Төр засагНэгдмэл парламентын бүгд найрамдах улс
Исаак Херцог
Биньямин Нетаньяху
Амир Охана
Эстер Хают
Хууль тогтоох байгууллагаКнессет
Тусгаар тогтнол (Британийн Палестинаас)
5 сарын 14, 1948 он
5 сарын 11, 1949 он
1958–2018
Газар нутаг
• Нийт
20,770–22,072 км2[a] (149)
• Усны эзлэх талбай (%)
2.71 (2015)[12]
Хүн ам
• 2024 тооцоо
9,993,440[13] (91)
• 2008 тооллого
7,412,200[14]
• Нягтаршил
453/км2 (29)
ДНБ (ХАЧП)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $534 тэрбум[15] (48)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $54,997[15] (29)
ДНБ (нэрлэсэн)2023 тооцоо
• Нийт
▲ $539 тэрбум[15] (29)
• Нэг хүнд ноогдох
▲ $55,536[15] (13)
ОТББИ (2018)34.8[16]
дундаж
ХХИ (2021)▲ 0.919[17]
маш өндөр · 22
Мөнгөний нэгжШинэ шекель (₪) (ILS)
Цагийн бүсUTC+2:00 (ИСЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)
UTC+3:00 (ИЗЦ)
Огнооны формат
  • יי-חח-שששש (AM)
  • өө-сс-жжжж (МЭ)
Жолооны талright
Утасны томьёо+972
ISO 3166 кодIL
Домэйн нэр.il
  1. ^  20,770 км2 талбай нь ногоон шугам доторх Израил юм. 22,072 км2 нь эзлэгдсэн Голаны өндөрлөг (1,200 км2) болон Зүүн Иерусалим (64 км2) багтана

Израил (еврей. ‏יִשְׂרָאֵל‏‎, араб. إِسْرَائِيل‎), албан ёсоор Израил Улс (еврей. ‏מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‏‎ Медина́т Исраэ́ль, араб. دَوْلَة إِسْرَائِيل‎ Даула́т Исра’и́ль),— Газар дундын тэнгисийн зүүн эрэг дээр орших баруун Азийн орон. Хойд талаараа Ливан, зүүн хойд талаараа Сири, зүүн талаараа Йордан, баруун өмнөд талаараа Египет орнуудтай хиллэдэг бөгөөд өөрийн харьцангуй жижиг нутаг нь газар зүйн хувьд өөр өөр өвөрмөц онцлогтой. Баруун эрэг болон Газын зурвас ч мөн зэргэлдээ оршино. Израилын хүн амын ихэнх хувь нь Еврей үндэстэн бөгөөд дэлхийн цорын ганц еврей орон юм. Еврейчүүдээс гадна арабын Мусульманчууд, Христийн шашинтнууд, Друзе, Самари зэрэг үндэстэн, шашинтнууд оршдог.

Өнөөгийн Израил улс нь гурван мянга гаруй жилийн турш Иудаизмын хамгийн чухал ухагдахуунуудын нэг "Израилын нутаг" (Eretz Yisrael)-аас үндэстэй юм. Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Үндэстнүүдийн Лиг нь "Еврей үндэстэнд өөрсдийн гэсэн орон" бүтээх зорилгоор Британийн Палестин дахь мандатыг баталжээ. 1947 онд НҮБ нь Палестины мандатыг еврей, араб хоёр улсад хуваахыг баталсан байна. Арабын Барилдлага нь энэ төлөвлөгөөг эсэргүүцсэн боловч 1948 оны 5 сарын 14-нд Еврейн түр засгийн газар Израилыг тусгаар тогтносныг мэдэгджээ. Дараа нь болсон Араб-Израилын дайнд Израил ялалт байгуулснаар энэ улсын хил хязгаарыг НҮБ-ын хуваах төлөвлөгөөнд зааснаас ч илүүгээр сунгажээ. Энэ явдлаас хойш зэргэлдээ орших олон араб оронтой мөргөлдөж, үр дүнд нь олон том дайн болсон бөгөөд энэ нь өнөө хүртэл үргэлжилсээр байна. Израил улс анх байгуулагдсанаас хойш, ялангуяа зэргэлдээ орших араб орнуудаас түүний хил хязгаар болон бүр оршин тогтнох эрх нь хүртэл зөрчилтэй тулгарч байна. Харин Израил нь Египет, Йордан зэрэг орнуудтай энх тайвны гэрээ байгуулж, Палестинчуудтай бүр мөсөн зохицолдох хэлэлцээр явуулсаар байна.

Израил нь төлөөллийн ардчилалтай бөгөөд парламентын системтэй, сонгох эрх нь хүн бүрт оногдоно. Засгийн газрын тэргүүн нь ерөнхий сайд бөгөөд Израилын хууль тогтоох байгууллага нь Кнессет. ҮНБ-ээр тооцвол Израилын эдийн засаг нь дэлхийд 44-т орно. Хүний хөгжил, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, эдийн засгийн өрсөлдөөнөөрөө Ойрх Дорнодын орнуудад дээгүүр жагсдаг. Улсын нийслэл ба засгийн газрын байрлах газар нь Иерусалим бол эдийн засгийн төв нь Тел-Авив юм.

Этимологи

[засварлах | кодоор засварлах]

Их Британийн захирах эрх (мандат)-ын үед энэ газрыг бүхэлд нь Палестин (еврей: פלשתינה) гэж нэрлэдэг байв. 1948 онд тусгаар тогтнолоо зарлсаны дараа улс нь албан ёсоор Израил улс (еврей: מְדִינַת יִשְׂרָאֵל‎, Medīnat Yisrā'el [mediˈnat jisʁaˈʔel]; араб: دَوْلَة إِسْرَائِيل‎, Dawlat Isrāʼīl, [dawlat ʔisraːˈʔiːl]) хэмээх нэрийг авсан. Дараа нь бусад хүмүүс Эрэц Исраэль, Эвэр, Сион, Жудеа гэх мэт түүхэн болон шашны нэршилүүд санал болгосон боловч түтгэлзүүлж, Бен-Гурионы "Израиль" гэсэн нэр нь 6-3-ын харьцаатай дэмжигдсэн. Тусгаар тогтнолын эхний долоо хоногт засгийн газар нь Израилийн иргэндйг илэрхийлэхийн тулд "Израильчууд" гэсэн нэр томъёог сонгож, анх Гадаад харилцааны сайд Моше Шарет албан ёсоор хэрэглэсэн.

Түүх

[засварлах | кодоор засварлах]
Гол өгүүлэл: Израилын түүх


Балар эртний түүх

[засварлах | кодоор засварлах]

1,5 сая жилийн өмнө орчин цагийн Израилын газар нутаг дээр хүний амьдарч байсан мөрийг Галилей тэнгисийн хажууд байдаг Убейдиад олсон. Палеолитын бусад дурсгалт газрууд нь Табун, Кесем, Манотын агуй юм. Африкаас гадна олдсон орчин үеийн хүмүүсийн хамгийн эртний олдворуудыг 120,000 жилийн тэртээ одоогийн Израилийн хойд хэсэгт орших Схул, Кафзехаас олсон юм. МЭӨ 10-р мянганы орчимд Натуфийн соёл уг нутагт оршин тогтнож байжээ.

Эртний үе

[засварлах | кодоор засварлах]

Энэ газар нутгийн эртний үеийн түүх нь тодорхоогүй байна. Орчин үеийн археологийн судалгаа нь Торагийн Жошуагийн номонд гардаг еврейчүүдийн өвөг дээдэс нь Египетээс гарж Ханааныг эзэлсэн түүхийг үгүйсгэж, үүнийг еврейчуудийн үндэсний домог гэсэн. Хүрлийн зэвсгийн сүүлчийн үед (НТӨ 1550–1200) Ханааны ихэнх хэсэг нь Египетийн хаант улсад хүндэтгэл үзүүлж, хараат улс болов. Израильчуудын өвөг дээдсийг семит хэлтэй энэ нутгийн уугуул хүмүүс байсан гэж үздэг.

Иерусалимд оршдог том чулуун байгууламж

Самуелын дараа тэд өөрсдийн гэсэн хаантай болсон бөгөөд түүнийг Саул гэдэг байв. Тэрээр Израилчуудын удирдагч байлаа. Түүний дараа Давид хаан ширээнд суусан бөгөөд Израилын хаант улсыг МЭӨ 1000 оны үед байгуулан, нийслэлийг Иерусалим хэмээн зарлан тунхаглажээ. Түүний хүү Соломон хаан ширээнд суусан бөгөөд Иерусалим хот дахь анхны Ариун Сүмийг Бурханы алдарт зориулан барьсан байна. Соломон МЭӨ 928 онд насан өөд болсон бөгөөд түүнийг нас эцэслэсний дараа Хаант улс 2 хэсэг хуваагдан салж Хойд Хаант улсыг Израил хэмээж нийслэлийг Самари гэж зарласан бол, Өмнөд Хаант улсыг Иуда хэмээж нийслэл нь Иерусалим хэвээр үлдсэн юм.

Ассиричууд МЭӨ 722 онд Израилыг эзлэн авж, ард иргэдийг нь цөллөгт явуулсан бол МЭӨ 586 онд Вавилонийн Эзэнт Гүрэн Иудаг эзлэн авж Вавилон руу цөлсөн. Гэвч Вавилон Персүүдэд эзлэгдсэний дараа Иудачуудыг нутагт нь буцааж хагас хараат байдалтай захирч байв. Үүний дараа Грек болон Ромын эзэнт гүрэн энэхүү дэглэмийг уламжлан захирч байлаа.

МЭ 70 оны үед Ромын цэргүүд Иерусалим уруу дайран давшсаар Иерусалим хот болон Ариун сүмийг сүйтгэн шатаагаад явсан юм. Үүний дараа МЭ 132 Ромын цэргүүд дахин ирж еврейчүүдийг хайр найргүй хядсан бөгөөд энэ бүхний дараа маш цөөхөн тооны еврейчүүд үлдсэн юм. Бага тооны еврейчүүд Израилын нутагт амьдарч, бусад нь өөр улс орон луу дүрвэн амьдарч байв. Энэ дүрвэлт, дайжилтийг еврейчүүд Диаспора гэж нэрлэж байв.

Олон еврейчүүд дахин Галил (Израилын нэгэн аймаг) уруу нүүсэн. МЭ 2-4 зууны үед еврей багш нар еврей номууд болох Мишна, Талмуд зэрэг чухал номуудыг дахин бичсэн.

Одоогийн Израилын нутагт олон улс дайн дажин үймээн самууныг тарьж явсаар МЭ 635 онд Византын Эзэнт Гүрэн, дараа нь арабчууд эзлэн авч 1516 он хүртэл байсан бөгөөд үүний дараа Османы Эзэнт Гүрэн 20-р зууныг хүртэл ноёрхож байлаа.

Израил улс газар нутаг, хүн ам багатай хэдий ч олон томоохон дайнд ялалт байгуулсаар ирсэн хүчирхэг улс юм. Еврей үндэстэн Нобелийн шагналтнаараа тэргүүлдэг ба Дэлхийн эдийн засгийг тэд атгаж байна.

1917-1948 оны түүх

[засварлах | кодоор засварлах]

1947 онд НҮБ-ын шийдвэрээр Палестиныг Араб, Еврей хоёр улс болгосон. Үүнийг нь арабчууд маш ихээр эсэргүүцэв. 1948 онд Израил улс тусгаар тогтнолоо зарласнаас ердөө хэдхэн хоногийн дараа арабын 5 улсын цэрэг Израил руу довтлон Израил-Арабын дайн эхэлжээ.

Хүн ам

[засварлах | кодоор засварлах]
Гол өгүүлэл: Израилын хүн ам ба Израилчууд
Израилын хүн амын пирамид

2021 оны байдлаар Израилын хүн ам 9,344,900 орчим байсан бөгөөд үүнээс 74,2% нь еврей гэж бүртгэгдсэн байв.[18] Арабчууд хүн амын 20.9%-ийг эзэлж байсан бол араб биш христийн шашинтнууд болон иргэний бүртгэлд шашин шүтлэггүй гэж бүртгэгдсэн хүмүүс 4.8%-ийг эзэлж байна. Сүүлийн арван жилийн хугацаанд Румын, Тайланд, Хятад, Африк, Өмнөд Америкийн олон тооны цагаач ажилчид Израилд суурьшсан. Тэдний олонх нь тус улсад хууль бусаар амьдардаг[19] тул бодит тоо баримт тодорхойгүй байгаа боловч 166,000-203,000 гэсэн тооцоо байдаг.[20] 2012 оны 6 сар гэхэд ойролцоогоор 60,000 Африк цагаачид Израилд нэвтэрсэн.[21] Израилчуудын 92 орчим хувь нь хот суурин газарт амьдардаг.[22] ЭЗХАХБ-аас 2016 онд нийтэлсэн мэдээллээр израилчуудын дундаж наслалтыг 82.5 жил гэж тооцоолж, дэлхийд 6-т жагссан.

1948–2015 оны хооронд Израил руу цагаачилсан хүмүүсийн тоо.

Израил нь еврей хүмүүсийн эх орон болж байгуулагдсан бөгөөд ихэвчлэн еврейн улс гэж нэрлэгддэг. Тус улсын Буцах тухай хууль нь бүх еврей болон еврей гаралтай хүмүүст Израилын иргэншилтэй байх эрхийг олгодог.[23] Израил улсаас еврейчүүд гол төлөв АНУ, Канад руу цагаачилдаг (еврей. ירידה‎) бөгөөд энэ үзэгдлийг хүн ам зүйчид нөлөө багатай гэж тодорхойлдог[24] боловч Израилын засгийн газрын яамд үүнийг Израилын ирээдүйн томоохон аюул заналхийлэл гэж үздэг.[25][26]

Хүн амын дөрөвний гурав нь еврейн олон янзын угсаатны бүлгүүдээс гаралтай. Израилын еврейчүүдийн 75 орчим хувь нь Израилд төрсөн, 16 хувь нь Европ, Америк тивээс, 7 хувь нь Ази, Африкаас ирсэн цагаачид юм.[27] Европ, хуучин Зөвлөлт Холбоот Улсаас ирсэн еврейчүүд, тэдний Израилд төрсөн үр удам нь еврей гаралтай израилчуудын 50 орчим хувийг эзэлдэг. Арабын болон Исламын орнуудаас гарсан буюу дүрвэсэн еврейчүүд[28] нь үлдсэн хэсгийн ихэнхийг бүрдүүлдэг.[29][30]

Ногоон шугамаас цааш Израилын нийт суурьшигчдын тоо 600,000 гаруй (Израилын еврей хүн амын ≈10%) байдаг.[31] 2016 онд Баруун эрэгт 399,300 израил хүн амьдарч байсан бөгөөд үүнд Израил улс байгуулагдахаас өмнө эсвэл Зургаан өдрийн дайны дараа Хеврон, Гуш-Эцион зэрэг хотуудад шилжин суурьшигчид багтана. Баруун эргийн суурингуудаас гадна Зүүн Иерусалимд 200,000 гаруй еврей, Голаны өндөрлөгт 22,000 еврей амьдардаг байв.[32] Газын зурвас дахь Гуш-Катиф нэртэй сууринд ойролцоогоор 7800 израил хүн амьдарч байсан ч, засгийн газраас гаргасан төлөвлөгөөний дагуу 2005 онд нүүлгэн шилжүүлжээ.[33]

Хот суурин газрууд

[засварлах | кодоор засварлах]
Гол өгүүлэл: Израилын хотын жагсаалт
Тел-Авивын дэлгэмэл зураг

Израил улс үндсэн 4 хотын бүстэй: Гуш-Дан (Тел-Авив хотын бүс; 3,854,000 хүн ам), Иерусалим хотын бүс (1,253,900 хүн ам), Хайфа хотын бүс (924,400 хүн ам), Беэр-Шева хотын бүс (377,100 хүн ам).[34]

Хүн ам, нутаг дэвсгэрийн хувьд Израилын хамгийн том хот нь Иерусалим бөгөөд 936,425 оршин суугчтай, 125 хавтгай дөрвөлжин км газар нутагтай. Израилын засгийн газрын Иерусалимын талаарх статистик мэдээлэлд Израилын эзэлсэн Палестины газар нутаг гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн Зүүн Иерусалимын хүн ам, газар нутгийг багтаадаг. 460,613, 285,316 хүн амтай Тел-Авив, Хайфа хотууд нь Израилд Иерусалимын дараа хэмжээгээрээ 2, 3-т ордог хотууд.

Израил нь 100,000-аас дээш хүн амтай 16 хоттой. Нийтдээ Израил нь "хотын захиргаа" (эсвэл "хот") статустай болсон 77 сууринтай[35] бөгөөд 4 нь Баруун эрэгт байрладаг.[36] Өөр хоёр сууринд хотын статус олгохоор төлөвлөсөн: Негевд баригдахаар төлөвлөгдсөн Касиф хот ба 2015 оноос хойш өргөжиж эхэлсэн Хариш хот.[37]


Ү · Х · З Израил Улсын хотууд
Израилын Статистикийн Төв Товчоо
 Дэс  Хот Нутаг Хүн ам  Дэс  Хот Нутаг Хүн ам
Иерусалим
Иерусалим

Тел-Авив
Тел-Авив

1 Иерусалим Иерусалим 936,425 11 Рамат-Ган Тел-Авив 163,480 Хайфа
Хайфа

Ришон-ле-Цион
Ришон-ле-Цион

2 Тел-Авив Тел-Авив 460,613 12 Реховот Төв 143,904
3 Хайфа Хайфа 285,316 13 Ашкелон Өмнөд 144,073
4 Ришон-ле-Цион Төв 254,384 14 Бат-Ям Тел-Авив 129,013
5 Петах-Тиква Төв 247,956 15 Бейт-Шемеш Иерусалим 124,957
6 Ашдод Өмнөд 225,939 16 Кфар-Сава Төв 101,432
7 Нетания Төв 221,353 17 Герцлия Тел-Авив 97,470
8 Беэр-Шева Өмнөд 209,687 18 Хадера Хайфа 97,335
9 Бней-Брак Тел-Авив 204,639 19 Модиин-Маккабим-Реут Төв 93,277
10 Холон Тел-Авив 196,282 20 Назарет Умард 77,445

Энэ тоонд Зүүн Иерусалим, Баруун эрэг орчмын газрууд багтдаг бөгөөд 2016 онд нийт 542,410 оршин суугчтай байжээ.[38] Зүүн Иерусалим дахь Израилын бүрэн эрхт байдал олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй.

Засгийн газар ба улс төр

[засварлах | кодоор засварлах]
Ерөнхийлөгч
Ицхак Херцог
Ерөнхий Сайд
Яир Лапид
Кнессетийн ордон, Израилын засгийн газар хуралддаг байр

Израил нь парламентын засаглалтай бүгд найрамдах улс, бүх нийтийн сонгуультай ардчилсан улс юм. Парламентын олонхын дэмжлэг авсан парламентын гишүүн ерөнхий сайд болдог, тэр нь ихэвчлэн хамгийн олон суудалтай намын дарга байдаг. Ерөнхий сайд нь засгийн газрын тэргүүн юм.[39]

Израилыг Кнессет гэдэг 120 гишүүнтэй парламент удирддаг. Кнессетийн гишүүнчлэл нь улс төрийн намуудын пропорциональ төлөөлөл дээр суурилдаг,[40] 3.25%-ийн сонгуулийн босготой ба бодит байдал дээр эвслийн засгийн газрууд байгуулагддаг. Баруун эрэг дэх Израилын оршин суугчид санал өгөх эрхтэй[41] бөгөөд 2015 оны сонгуулийн дараа 120 гишүүний 10 (8%) нь Баруун эрэгт суурьшигчид байсан.[42] Парламентын сонгуулийг дөрвөн жилд нэг удаа товлодог боловч тогтворгүй эвсэл эсвэл Кнессетийн итгэлгүй байдал зэрэг нь засгийн газрыг эрт тараах боломжийг үүсгэдэг.

Израилын улс төрийн тогтолцоо

Израилын үндсэн хуулиуд нь батлагдаагүй үндсэн хуулийн үүргийг гүйцэтгэдэг. 2003 оноос Кнессет эдгээр хуулиуд дээр үндэслэн албан ёсны үндсэн хуулийг боловсруулж эхэлсэн.[43]

Израилын ерөнхийлөгч нь төрийн тэргүүн боловч ёслолын чанартай байдаг.[44]

Израил нь албан ёсны шашин шүтлэггүй[45][46][47] боловч Израил улсыг "еврей ба ардчилсан" гэж тодорхойлсон нь иудаизм шашинтай хүчтэй холбоо үүсгэснээс гадна төрийн хууль ба шашны хууль хоорондын зөрчилдөөнийг бий болгодог. Улс төрийн намуудын харилцан үйлчлэл нь төр ба шашны Их Британийн бүрэн эрхийн үед байсан тэнцвэрийг үүсгэдэг.[48]

2018 оны 7 сарын 19-ний өдөр Израилын парламент Израил улсыг "Еврейчүүдийн Үндэстэн Улс", еврей хэлийг албан ёсны хэл гэж тодорхойлсон Үндсэн хуулийг батласан. Хуульд араб хэлд "онцгой статус" олгосон. Уг хуулиар еврейчүүдэд үндэсний хувь заяагаа тодорхойлох онцгой эрхийг олгож, тус улсад еврейчүүдийн суурьшлыг хөгжүүлэх ажлыг "үндэсний ашиг сонирхол" гэж үзэж, засгийн газарт "энэхүү ашиг сонирхлыг хөхиүлэн дэмжих, урагшлуулах, хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авах" боломжийг олгосон.[49]

Засаг захиргааны хуваарь

[засварлах | кодоор засварлах]
Гол өгүүлэл: Израилын дүүргүүд
Ү · Х · З

Израил улс нь мехозот (еврей. מחוזות) гэж нэрлэгддэг засаг захиргааны үндсэн зургаан дүүрэгт хуваагддаг - Төв, Хайфа, Иерусалим, Хойд, Өмнөд, Тел-Авив дүүрэг, мөн Баруун эрэгт оршдог Иудей ба Самарийн бүс нутаг. Бүх Иудей ба Самарийн бүс нутаг болон Иерусалим, Хойд дүүргийн зарим хэсгийг Израилын нэг хэсэг гэж олон улсад хүлээн зөвшөөрдөггүй. Дүүргүүд нь нафот (еврей. נפות) гэж нэрлэдэг арван таван дэд дүүргүүдэд хуваадаг бөгөөд дэд-дүүргүүд нь тавин байгалийн бүсэд хуваагддаг.[50]

Дүүрэг Нийслэл Томоохон хот Хүн ам[51]
Еврейчүүд Арабчууд Нийт
Иерусалим Иерусалим 67% 32% 1,083,300
Хойд Ноф-ха-Галиль Назарет 43% 54% 1,401,300
Хайфа Хайфа 68% 26% 996,300
Төв Рамла Ришон-ле-Цион 88% 8% 2,115,800
Тел-Авив Тел-Авив 93% 2% 1,388,400
Өмнөд Беэр-Шева Ашдод 73% 20% 1,244,200
Иудей ба Самари Ариэль Модиин-Иллит 98% 0% 399,300

Тусгай төрлийн суурин газар

[засварлах | кодоор засварлах]

Гадаад харилцаа

[засварлах | кодоор засварлах]
Гол өгүүлэл: Израилын гадаад харилцаа ба Израилыг хүлээн зөвшөөрсөн улсын жагсаалт
  Дипломат харилцаа
  Дипломат харилцаагаа зогсоосон
  Хуучин дипломат харилцаа
  Дипломат харилцаагүй, гэхдээ хуучин худалдааны харилцаатай байсан
  Дипломат харилцаагүй

Израил улс НҮБ-ын 164 гишүүн орон, мөн Ариун Сэнтий, Косово, Күүкийн арлууд, Ниуэ улстай дипломат харилцаа тогтоосон. Дэлхийн өнцөг булан бүрт 107 дипломат төлөөлөгчийн газартай;[52] Дипломат харилцаа холбоогүй ихэнх улсын дунд Исламын шашинт орнууд багтдаг.[53] Арабын барилдлагын цөөн хэдэн улс л Израилтай харилцаагаа хэвийн болгосон. Египет, Йордан улс тус тус 1979, 1994 онд энхийн гэрээ байгуулсан. 2020 оны сүүлээр Израил Арабын Нэгдсэн Эмират, Бахрейн зэрэг Арабын дөрвөн улстай (Авраамын гэрээ гэж нэрлэдэг),[54] 10-р сард Судан,[55] 12-р сард Мароккотой харилцаагаа хэвийн болгосон.[56] Израил, Египетийн хооронд энхийн гэрээ байгуулагдсан ч египетчүүд Израилыг дайснаа гэж тооцдог.[57] Иран Израилтай дипломат харилцаатай байсан[58] боловч Исламын хувьсгалын дараа Израилыг хүлээн зөвшөөрснөөсөө татгалзжээ.[59] Израилын иргэд Дотоод хэргийн яамны зөвшөөрөлгүйгээр Сири, Ливан, Ирак, Саудын Араб, Йеменд (1948 онд Араб-Израилын дайнд оролцсон орнууд) очих боломжгүй.[60] 2008-09 оны Газын дайны үр дүнд Мавритани, Катар, Боливи, Венесуэл улс Израилтай улс төр, эдийн засгийн харилцаагаа зогсоосон[61][62] ч Боливи 2019 онд харилцаагаа сэргээжээ.[63] Хятад улс Израил болон Арабын ертөнцтэй сайн харилцаатай байдаг.[64]

АНУ, Зөвлөлт Холбоот Улс нь Израил улсыг хүлээн зөвшөөрсөн анхны хоёр улс бөгөөд ойролцоогоор нэгэн зэрэг хүлээн зөвшөөрснөө зарласан.[65] Зургаан өдрийн дайны дараа 1967 онд ЗХУ Израилтай дипломат харилцаагаа тасалж, 1991 оны 10 сард харилцаагаа сэргээсэн.[66] АНУ Израилыг "нийтлэг ардчиллын үнэт зүйлс, шашны уялдаа холбоо, аюулгүй байдлын ашиг сонирхол" дээр үндэслэн "Ойрх Дорнод дахь хамгийн найдвартай түнш" гэж үздэг.[67][68] 1967 оноос хойш АНУ нь Гадаадын тусламжийн тухай хуулийн дагуу Израилд 68 тэрбум долларын цэргийн тусламж, 32 тэрбум долларын буцалтгүй тусламж үзүүлсэн[69] ба Израил нь 2003 он хүртэл АНУ-аас хамгийн их тусламж авсан улс юм.[70][71] 2007 он гэхэд Герман Израил улс болон Холокостоос амьд үлдсэн хувь хүмүүст 25 тэрбум еврогийн нөхөн төлбөр төлсөн.[72] ЕХ болон түүний хөрш орнуудыг ойртуулах зорилготой Европын Холбооны Хөршийн Бодлогод Израил багтсан.[73]

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Доналд Трамп, Израилын Ерөнхий сайд Биньямин Нетаньяху нар Цагаан ордонд хийсэн хэвлэлийн бага хурлын үед, 2017 он.

Турк Израил улстай 1991 он хүртэл бүрэн дипломат харилцаа тогтоогоогүй байсан ч[74] 1949 онд Израилыг хүлээн зөвшөөрснөөс хойш еврей улстай хамтран ажиллаж ирсэн. 2008-09 оны Газын дайны дараа Турк, Израилын харилцаа уналтад ороод байна.[75] Израил, Туркийн харилцаа муудсанаас болж 1995 оноос хойш Грек, Израилын харилцаа сайжирч эхэлсэн.[76] Хоёр улс батлан хамгаалах салбарын хамтын ажиллагааны гэрээнд гарын үсэг зурсан бөгөөд 2010 онд Израилын нисэх хүчин Грекийн нисэх хүчинтэй Увда баазад хамтарсан сургуулилт зохион байгуулж байсан.

Азербайжан нь Израил улстай хоёр талын стратеги, эдийн засгийн харилцааг хөгжүүлж буй цөөн тооны Исламын шашинтай орнуудын нэг. Азербайжан улс Израилын газрын тосны хэрэгцээг хангадаг бөгөөд Израил нь Азербайжаны Зэвсэгт хүчнийг шинэчлэхэд тусалсан. Энэтхэг улс 1992 онд Израил улстай бүрэн дипломат харилцаа тогтоож, тэр цагаас хойш тус улстай цэрэг, технологи, соёлын хүчтэй түншлэлийг хөгжүүлж ирсэн.[77] Энэтхэг нь Израилын цэргийн тоног төхөөрөмжийн хамгийн том захиалагч бөгөөд Израил нь Энэтхэгийн Оросын дараа хоёрдугаарт ордог цэргийн түнш юм.[78] Этиоп нь улс төр, шашин шүтлэг, аюулгүй байдлын нийтлэг ашиг сонирхлын улмаас Израилын Африк дахь гол холбоотон юм.[79] Израил улс Этиопт усжуулалтын төслийн талаар мэргэшсэн мэдлэг олгодог бөгөөд олон мянган этиоп еврейчүүд Израилд амьдардаг.

Израил улс дэлхий даяар гамшгийн үед яаралтай тусламж, хүмүүнлэгийн хариу арга хэмжээ авч байсан түүхтэй.[80] 1955 онд Израил Бирмд гадаад тусламжийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлж эхэлсэн. Улмаар хөтөлбөрийн гол зорилго Африк руу шилжжээ.[81] Израилын хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаа 1957 онд Израилын Олон улсын хөгжлийн хамтын ажиллагааны агентлаг болох Машавыг байгуулснаар албан ёсоор эхэлсэн.[82] Үүний дараа Израилын гадаад тусламжийн хөтөлбөр Латин Америк руу чиглэсэн. 1970-аад оны сүүлчээс хойш Израилын гадаад тусламж аажмаар буурч эхэлсэн. Сүүлийн жилүүдэд Израил Африкт үзүүлэх тусламжаа сэргээхийг оролдож байна.[83] 1985-2015 оны хооронд Израил улс ЦАХАЛ-ын эрэн хайх, аврах ангийн 24 төлөөлөгчийг 22 улсад илгээсэн.[84] Одоогийн байдлаар Израилын гадаад тусламж нь ЭЗХАХБ-ын орнуудын дунд доогуур байгаа бөгөөд ОТББИ-ийхээ 0.1%-иас бага хувийг хөгжлийн тусламжид зарцуулж байна. НҮБ-аас 0.7% -ийн зорилт тавьсан байдаг юм. 2015 онд зургаан улс НҮБ-ын зорилтот түвшинд хүрсэн байв.[85] Израил улс 2016 онд уг индексээр 46-р байранд орсон.[86]

Дайн самуун

[засварлах | кодоор засварлах]

Дэлхийн 2-р дайнд оросуудаас ч илүү хүнд бэрх нөхцөлийг туулсан ард түмэн бол еврей үндэстэн билээ. Дэлхийн 1-р дайнд ялагдсаны дараа Герман улс ихээхэн хэмжээний төлбөрт унаж ард иргэд үгүйрэн хоосорч, эдийн засаг сулран доройтож байхад гагцхүү еврейн гэр бүлүүд баян цатгалан байж, Германы эдийн засагт томоохон массыг эзэгнэж байсан нь үндсэрхэг үзэлт Германы Үндэсний Социалист Ажилчны Нам буюу Нацист намынхныг ард түмэн дэмжихэд нэгэн түлхэц болсон байна. 1921 оноос нацист намын удирдагчаар Адольф Хитлер тодорч, 1933 он гэхэд Германы канцлер болон, улмаар өөрийн тоталитарыг байгуулсан нь 6 сая еврейг аймаглан устгах (Холокост), 17 сая энгийн иргэнийг системчлэн хороох урьдчилсан нөхцөл болжээ.

Цэрэгжилт

[засварлах | кодоор засварлах]

Израил улсын оршин тогтнол нь өөрөө ардаасаа олон асуудал бэрхшээлийг дагуулж бий болсон бөгөөд 2 ч удаа арабын улс орнуудтай холбоотнуудын дэмжлэгтэйгээр байлдаж ялж ирсэн түүхтэй. Өдгөө тэд 18 нас хүрээд хуулийн дагуу доод тал нь 2-3 жил цэргийн алба хаах ёстой. Жилд 1 удаа анги нэгтгэлээрээ цуглаж хилийн манаанаас өгсүүлээд, байлдааны ажиллагаа хүртэл бүхий л цэргийн үйл ажиллагаануудаас аль нэгэнд нь оролцдог тул иргэн бүр нь нас, хүйс үл харгалзан бэлтгэл цэрэг, байлдааны чадавхтан байдаг аж.

Орчин үе

[засварлах | кодоор засварлах]

Тарж бутарсан еврейчүүд өөрсдийн гэсэн эх нутагтай болохыг хүсэж байв. 1880 оны үед еврей үндэстний Сионизм (Израил уруу буцах үзэл) үүсэв. 1948 оны 5 сарын 14-ний өдөр Их Британи Палестины бүс нутгийг удирдлагадаа байлгахаа больсон бөгөөд еврейчүүд өөрсдийн нутгаа эргүүлэн авч Израил гэх хуучин нэрээрээ улсаа дахин шинээр байгуулжээ.

Израилд тухайн хүний их сургуулийн боловсрол армийн албаны түүхээс нь чухал байж чаддаггүй гэхэд хилсдэхгүй агаад ажилд орох ярилцлага бүр дээр асуудаг чухал асуултын нэг бол “Цэрэгт хаана алба хаасан бэ” гэдэг асуулт юм.

Израилчууд цэргийн албаа хаачхаад дараа нь их, дээд сургуульд сурдаг агаад төгсөх үес 25 нас хүрнэ. Зарим нь эрдмийн зэрэгтэй, тэрчлэн олон залуус гэр бүлтэй болсон байдаг аж.

Иймээс Израилд туршлага, үзэл бодол, ухаан суух нь харьцангуй залуу насанд ирдэг байна. Израил залуусын 45 хувь нь их, дээд сургуулийн боловсролтой болдог нь дэлхий дээр хамгийн өндөр хувь үзүүлэлт.

Газар зүй

[засварлах | кодоор засварлах]

Израил нь хойд талаараа Ливан, Сири, зүүн талаараа Йордан, баруун өмнөд талаараа Египеттэй хиллэдэг.

Зүүлт

[засварлах | кодоор засварлах]

Тэмдэглэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ НҮБ-ын бусад гишүүн орнуудын хүлээн зөвшөөрөл: Орос (Баруун Иерусалим),[1] Чех (Баруун Иерусалим),[2] Хондурас,[3] Гватемал,[4] Науру,[5] болон АНУ.[6]
  2. ↑ Эзлэгдсэн газар нутаг гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн Зүүн Иерусалимыг оруулбал Иерусалим нь Израилын хамгийн том хот юм.[7]
  3. ↑ Араб хэл өмнө нь Израилын төрийн албан ёсны хэл байсан.[8] 2018 онд ангиллыг нь "улсад онцгой статустай" болгон өөрчилснөөр төрийн байгууллагуудад ашиглахаар хуульчилсан.[9][10]

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ "Foreign Ministry statement regarding Palestinian-Israeli settlement". www.mid.ru. 6 April 2017.
  2. ↑ "Czech Republic announces it recognizes West Jerusalem as Israel's capital". The Jerusalem Post. 6 December 2017. Татаж авсан: 6 December 2017. The Czech Republic currently, before the peace between Israel and Palestine is signed, recognizes Jerusalem to be in fact the capital of Israel in the borders of the demarcation line from 1967." The Ministry also said that it would only consider relocating its embassy based on "results of negotiations.
  3. ↑ "Honduras recognizes Jerusalem as Israel's capital". The Times of Israel. 29 August 2019.
  4. ↑ "Guatemala se suma a EEUU y también trasladará su embajada en Israel a Jerusalén" [Guatemala joins US, will also move embassy to Jerusalem]. Infobae (испани хэлээр). 24 December 2017. Guatemala's embassy was located in Jerusalem until the 1980s, when it was moved to Tel Aviv.
  5. ↑ "Nauru recognizes J'lem as capital of Israel". Israel National News (англи хэлээр). 29 August 2019.
  6. ↑ "Trump Recognizes Jerusalem as Israel's Capital and Orders U.S. Embassy to Move". The New York Times. 6 December 2017. Татаж авсан: 6 December 2017.
  7. ↑ The Legal Status of East Jerusalem (PDF), Norwegian Refugee Council, December 2013, pp. 8, 29
  8. ↑ "Arabic in Israel: an official language and a cultural bridge". Israel Ministry of Foreign Affairs. 18 December 2016. Татаж авсан: 8 August 2018.
  9. ↑ "Israel Passes 'National Home' Law, Drawing Ire of Arabs". The New York Times (англи хэлээр). 19 July 2018.
  10. ↑ Lubell, Maayan (19 July 2018). "Israel adopts divisive Jewish nation-state law". Reuters.
  11. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named population_stat2022
  12. ↑ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Татаж авсан: 11 October 2020.
  13. ↑ "Home page". Israel Central Bureau of Statistics. Татаж авсан: 29 December 2022.
  14. ↑ Population Census 2008 (PDF) (Report). Israel Central Bureau of Statistics. 2008. Татаж авсан: 27 December 2016.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 "World Economic Outlook Database". International Monetary Fund. April 2023. Татаж авсан: July 8, 2023.
  16. ↑ "Income inequality". data.oecd.org. OECD. Татаж авсан: 29 June 2020.
  17. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Татаж авсан: September 8, 2022.
  18. ↑ Israel's Independence Day 2019 (PDF) (Report). Israel Central Bureau of Statistics. 6 May 2019. Татаж авсан: 7 May 2019.
  19. ↑ "ISRAEL: Crackdown on illegal migrants and visa violators". IRIN. 14 July 2009.
  20. ↑ Adriana Kemp, "Labour migration and racialisation: labour market mechanisms and labour migration control policies in Israel", Social Identities 10:2, 267–292, 2004
  21. ↑ "Israel rounds up African migrants for deportation". Reuters. 11 June 2012.
  22. ↑ "The Land: Urban Life". Israel Ministry of Foreign Affairs. Archived from the original on 7 June 2013.
  23. ↑ "The Law of Return". Knesset. Archived from the original on 27 November 2005. Татаж авсан: 14 August 2007.
  24. ↑ DellaPergola, Sergio (2000) [2000]. "Still Moving: Recent Jewish Migration in Comparative Perspective". In Daniel J. Elazar; Morton Weinfeld (eds.). The Global Context of Migration to Israel. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. pp. 13–60. ISBN 978-1-56000-428-8.
  25. ↑ Gould, Eric D.; Moav, Omer (2007). "Israel's Brain Drain". Israel Economic Review. 5 (1): 1–22. SSRN 2180400.
  26. ↑ Rettig Gur, Haviv (6 April 2008). "Officials to US to bring Israelis home". The Jerusalem Post. Татаж авсан: 20 March 2012.
  27. ↑ "Jews, by Continent of Origin, Continent of Birth & Period of Immigration". Israel Central Bureau of Statistics. 6 September 2017. Татаж авсан: 19 September 2017.
  28. ↑ Goldberg, Harvey E. (2008). "From Sephardi to Mizrahi and Back Again: Changing Meanings of "Sephardi" in Its Social Environments". Jewish Social Studies. 15 (1): 165–188. doi:10.18647/2793/JJS-2008.
  29. ↑ "The myth of the Mizrahim". The Guardian. London. 3 April 2009.
  30. ↑ "Missing Mizrahim". 31 August 2009.
  31. ↑ Gorenberg, Gershom (26 June 2017). "Settlements: The Real Story". The American Prospect. Татаж авсан: 25 August 2017.
  32. ↑ Beat, Maria (7 May 2019). "The Golan Heights factor and the future of destabilized Syria". Daily Sabah. Татаж авсан: 9 May 2019.
  33. ↑ "Settlements in the Gaza Strip". Settlement Information. Archived from the original on 26 August 2013. Татаж авсан: 12 December 2007.
  34. ↑ "Localities, Population and Density per Sq. Km., by Metropolitan Area and Selected Localities". Израилийн Статистикийн Төв Товчоо. 6 September 2017. Татаж авсан: 19 September 2017.
  35. ↑ 2.22 Localities and Population, by Municipal Status and District, 2018
  36. ↑ "List of Cities in Israel".
  37. ↑ "New town Harish harbors hopes of being more than another Pleasantville". The Times of Israel. 25 August 2015. Татаж авсан: 2 July 2018.
  38. ↑ "Population of Jerusalem, by Age, Religion and Geographical Spreading, 2016" (PDF). www.jerusaleminstitute.org.il. Archived from the original (PDF) on 2015-05-25.
  39. ↑ In 1996, direct elections for the prime minister were inaugurated, but the system was declared unsatisfactory and the old one reinstated. See "Israel's election process explained". BBC News. 23 January 2003. Татаж авсан: 31 March 2010.
  40. ↑ "The Electoral System in Israel". The Knesset. Татаж авсан: 8 August 2007.
  41. ↑ Jewish settlers can vote in Israeli elections, though West Bank is officially not Israel, Fox News, February 2015: "When Israelis go to the polls next month, tens of thousands of Jewish settlers in the West Bank will also be casting votes, even though they do not live on what is sovereign Israeli territory. This exception in a country that doesn't allow absentee voting for citizens living abroad is a telling reflection of Israel's somewhat ambiguous and highly contentious claim to the territory, which has been under military occupation for almost a half century."
  42. ↑ The Social Composition of the 20th Knesset, Israeli Democracy Institute, 30 March 2015
  43. ↑ Mazie 2006, p. 34
  44. ↑ "Field Listing — Executive Branch". The World Factbook. 19 June 2007. Archived from the original on 22 Дөрөвдүгээр сар 2008. Татаж авсан: 20 July 2007.
  45. ↑ Charbit, Denis (2014). "Israel's Self-Restrained Secularism from the 1947 Status Quo Letter to the Present". In Berlinerblau, Jacques; Fainberg, Sarah; Nou, Aurora (eds.). Secularism on the Edge: Rethinking Church-State Relations in the United States, France, and Israel. New York: Palgrave Macmillan. pp. 167–169. ISBN 978-1-137-38115-6. The compromise, therefore, was to choose constructive ambiguity: as surprising as it may seem, there is no law that declares Judaism the official religion of Israel. However, there is no other law that declares Israel's neutrality toward all confessions. Judaism is not recognized as the official religion of the state, and even though the Jewish, Muslim and Christian clergy receive their salaries from the state, this fact does not make Israel a neutral state. This apparent pluralism cannot dissimulate the fact that Israel displays a clear and undoubtedly hierarchical pluralism in religious matters. ... It is important to note that from a multicultural point of view, this self-restrained secularism allows Muslim law to be practiced in Israel for personal matters of the Muslim community. As surprising as it seems, if not paradoxical for a state in war, Israel is the only Western democratic country in which Sharia enjoys such an official status.
  46. ↑ Sharot, Stephen (2007). "Judaism in Israel: Public Religion, Neo-Traditionalism, Messianism, and Ethno-Religious Conflict". In Beckford, James A.; Demerath, Jay (eds.). The Sage Handbook of the Sociology of Religion. London and Thousand Oaks, CA: Sage Publications. pp. 671–672. ISBN 978-1-4129-1195-5. It is true that Jewish Israelis, and secular Israelis in particular, conceive of religion as shaped by a state-sponsored religious establishment. There is no formal state religion in Israel, but the state gives its official recognition and financial support to particular religious communities, Jewish, Islamic and Christian, whose religious authorities and courts are empowered to deal with matters of personal status and family law, such as marriage, divorce, and alimony, that are binding on all members of the communities.
  47. ↑ Jacoby, Tami Amanda (2005). Women in Zones of Conflict: Power and Resistance in Israel. Montreal, Quebec and Kingston, Ontario: McGill-Queen's University Press. pp. 53–54. ISBN 978-0-7735-2993-9. Although there is no official religion in Israel, there is also no clear separation between religion and state. In Israeli public life, tensions frequently arise among different streams of Judaism: Ultra-Orthodox, National-Religious, Mesorati (Conservative), Reconstructionist Progressive (Reform), and varying combinations of traditionalism and non-observance. Despite this variety in religious observances in society, Orthodox Judaism prevails institutionally over the other streams. This boundary is an historical consequence of the unique evolution of the relationship between Israel nationalism and state building. ... Since the founding period, in order to defuse religious tensions, the State of Israel has adopted what is known as the 'status quo,' an unwritten agreement stipulating that no further changes would be made in the status of religion, and that conflict between the observant and non-observant sectors would be handled circumstantially. The 'status quo' has since pertained to the legal status of both religious and secular Jews in Israel. This situation was designed to appease the religious sector, and has been upheld indefinitely through the disproportionate power of religious political parties in all subsequent coalition governments. ... On one hand, the Declaration of Independence adopted in 1948 explicitly guarantees freedom of religion. On the other, it simultaneously prevents the separation of religion and state in Israel.
  48. ↑ Englard, Izhak (Winter 1987). "Law and Religion in Israel". The American Journal of Comparative Law. 35 (1): 185–208. doi:10.2307/840166. JSTOR 840166. The great political and ideological importance of religion in the state of Israel manifests itself in the manifold legal provisions concerned with religions phenomenon. ... It is not a system of separation between state and religion as practiced in the U.S.A and several other countries of the world. In Israel a number of religious bodies exercise official functions; the religious law is applied in limited areas
  49. ↑ "Jewish nation state: Israel approves controversial bill". BBC. 19 July 2018. Татаж авсан: 20 July 2018.
  50. ↑ "Introduction to the Tables: Geophysical Characteristics". Central Bureau of Statistics. Archived from the original (doc) on 21 February 2011. Татаж авсан: 4 September 2007.
  51. ↑ "Localities and Population, by Population Group, District, Sub-District and Natural Region". Israel Central Bureau of Statistics. 6 September 2017. Татаж авсан: 19 September 2017.
  52. ↑ "Israel's Diplomatic Missions Abroad: Status of relations". Israel Ministry of Foreign Affairs. Archived from the original on 20 April 2016. Татаж авсан: 25 April 2016.
  53. ↑ Mohammed Mostafa Kamal (21 July 2012). "Why Doesn't the Muslim World Recognize Israel?". The Jerusalem Post. Татаж авсан: 30 November 2015.
  54. ↑ Liebermann, Oren (September 16, 2020). "Two Gulf nations recognized Israel at the White House. Here's what's in it for all sides". CNN.
  55. ↑ Hansler, Jennifer (October 23, 2020). "Trump announces that Israel and Sudan have agreed to normalize relations". CNN. Татаж авсан: 2020-12-15.
  56. ↑ "Morocco latest country to normalise ties with Israel in US-brokered deal". BBC. December 11, 2020. Татаж авсан: December 15, 2020.
  57. ↑ "Massive Israel protests hit universities" (Egyptian Mail, 16 March 2010) "According to most Egyptians, almost 31 years after a peace treaty was signed between Egypt and Israel, having normal ties between the two countries is still a potent accusation and Israel is largely considered to be an enemy country"
  58. ↑ Abadi 2004, pp. 37–39, 47
  59. ↑ Abadi 2004, pp. 47–49
  60. ↑ הוראות הדין הישראלי (еврей хэлээр). Israeli Ministry of Foreign Affairs. 2004. Archived from the original on 1 July 2007. Татаж авсан: 9 August 2007.
  61. ↑ "Qatar, Mauritania cut Israel ties". Al Jazeera English. 17 January 2009. Татаж авсан: 20 March 2012.
  62. ↑ Abn, Abi (14 January 2009). "Bolivia rompe relaciones diplomáticas con Israel y anuncia demanda por genocidio en Gaza" (испани хэлээр). YVKE Mundial Radio. Archived from the original on 5 January 2011. Татаж авсан: 14 April 2010.
  63. ↑ Flores, Paola (29 November 2019). "Bolivia to renew Israel ties after rupture under Morales". ABC News. Татаж авсан: 15 December 2020.
  64. ↑ Kuo, Mercy A. (17 July 2018). "Israel-China Relations: Innovation, Infrastructure, Investment". The Diplomat.
  65. ↑ Brown, Philip Marshall (1948). "The Recognition of Israel". The American Journal of International Law. 42 (3): 620–627. doi:10.2307/2193961. JSTOR 2193961.
  66. ↑ Yaakov, Saar (18 October 2017). "There Were Times (Hayu Zemanim)" (еврей хэлээр). Israel Hayom. p. 30.
  67. ↑ "U.S. Relations With Israel Bureau of Near Eastern Affairs Fact Sheet March 10, 2014". U.S. Department of State. Татаж авсан: 30 October 2014.
  68. ↑ "Israel: Background and Relations with the United States Updated" (PDF). Defense Technical Information Center. Archived from the original (PDF) on 5 Хоёрдугаар сар 2011. Татаж авсан: 19 October 2009.
  69. ↑ "U.S. Overseas Loans and Grants" (PDF).
  70. ↑ "U.S. Government Foreign Grants and Credits by Type and Country: 2000 to 2010" (PDF). Archived from the original (PDF) on 20 October 2011.
  71. ↑ "Foreign Aid". Archived from the original on 25 December 2007.
  72. ↑ "Congressional Research Service: Germany's Relations with Israel: Background and Implications for German Middle East Policy, Jan 19, 2007. (p. CRS-2)" (PDF). Татаж авсан: 29 September 2010.
  73. ↑ Eric Maurice (5 March 2015). "EU to Revise Relations with Turbulent Neighbourhood". EUobserver. Татаж авсан: 1 December 2015.
  74. ↑ Abadi 2004, p. 3. "However, it was not until 1991 that the two countries established full diplomatic relations."
  75. ↑ Uzer, Umut (26 March 2013). "Turkish-Israeli Relations: Their Rise and Fall". Middle East Policy. XX (1): 97–110. doi:10.1111/mepo.12007. Татаж авсан: 7 January 2017.
  76. ↑ "Israel woos Greece after rift with Turkey". BBC News. 16 October 2010.
  77. ↑ Kumar, Dinesh. "India and Israel: Dawn of a New Era" (PDF). Jerusalem Institute for Western Defense. Archived from the original (PDF) on 12 May 2012. Татаж авсан: 19 March 2012.
  78. ↑ "India to hold wide-ranging strategic talks with US, Israel". The Times of India. 19 January 2010. Archived from the original on 7 July 2012. Татаж авсан: 20 March 2012.
  79. ↑ "Iran and Israel in Africa: A search for allies in a hostile world". The Economist. 4 February 2010. Татаж авсан: 20 March 2012.
  80. ↑ Pfeffer, Anshel (28 April 2015). "The Downsides of Israel's Missions of Mercy Abroad". Haaretz. Татаж авсан: 22 November 2015. And even when no Israelis are involved, few countries are as fast as Israel in mobilizing entire delegations to rush to the other side of the world. It has been proved time and again in recent years, after the earthquake in Haiti, the typhoon in the Philippines and the quake/tsunami/nuclear disaster in Japan. For a country of Israel's size and resources, without conveniently located aircraft carriers and overseas bases, it is quite an impressive achievement.
  81. ↑ Deon Geldenhuys (1990). Isolated States: A Comparative Analysis. Cambridge University Press. p. 428. ISBN 978-0-521-40268-2. israel international aid africa 1970.
  82. ↑ "About MASHAV". Israel Ministry of Foreign Affairs. Татаж авсан: 20 January 2017.
  83. ↑ Haim Yacobi (2016). Israel and Africa: A Genealogy of Moral Geography. Routledge. pp. 111–112.
  84. ↑ "When catastrophe strikes the IDF is there to help". Israel Today. 20 May 2015. Татаж авсан: 24 November 2015.
  85. ↑ Ben Quinn (2017). "UK among six countries to hit 0.7% UN aid spending target". theguardian.
  86. ↑ World Giving Index (PDF) (Report). Charities Aid Foundation. October 2016. Татаж авсан: 20 January 2017.

Эх сурвалж

[засварлах | кодоор засварлах]
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Израил&oldid=780991"-с авсан